Przerost tarczycy – przyczyny, leczenie
Tarczyca jest gruczołem wydzielania wewnętrznego, który fizjologicznie nie jest widoczny ani wyczuwalny. Istnieją jednak sytuacje, kiedy dochodzi do przerostu tarczycy i pojawia się tzw. wole tarczycowe. Zazwyczaj przerost tarczycy postępuje latami i stwierdza się go przypadkowo podczas badania USG, dlatego istotna jest regularna kontrola tego gruczołu.
Przyczyny przerostu tarczycy
Powiększona tarczyca nie zawsze musi oznaczać poważne schorzenie – u wielu osób zmiany mają charakter łagodny, bezobjawowy i przejściowy. Nie zmienia to faktu, że powinny być one zawsze skonsultowane z lekarzem, który oceni stan i pracę tarczycy. U kobiet w czasie ciąży tarczyca jest naturalnie powiększona, zmiany jej wielkości zauważa się także w trakcie cyklu miesiączkowego.
Wśród przyczyn przerostu tarczycy najczęściej wymienia się:
- predyspozycje genetyczne – ryzyko powiększenia tarczycy wzrasta, jeśli takie przypadki występowały w rodzinie; przerost tarczycy dotyczy częściej kobiet niż mężczyzn,
- niedobór jodu – najczęstsza przyczyna przerostu u dzieci; na niedobory jodu narażone są także kobiety w ciąży,
- niedobory witamin i minerałów – selenu, żelaza, cynku, witaminy A,
- chorobę Hashimoto - autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, które prowadzi do wyniszczenia jej komórek i zahamowania wydzielania hormonów,
- chorobę Gravesa-Basedowa – choroba o podłożu autoimmunologicznym, w której dochodzi do rozwoju nadczynności tarczycy,
- guzy tarczycy - wzrost jednego lub kilku guzków o cechach nowotworu,
- substancje wolotwórcze – tioglikozydy w warzywach kapustnych oraz izoflawony sojowe hamują wchłanianie jodu z pożywienia; szkodliwe dla tarczycy są także składniki dymu papierosowego, toksyny środowiskowe, konserwanty w żywności i kosmetykach,
- nadczynność tarczycy – spowodowana nadmierną produkcją TSH (tyreotropiny) przez przysadkę.
Przerost tarczycy – objawy
Zazwyczaj tarczyca nie ulega powiększeniu z dnia na dzień, proces ten jest powolny, wieloletni i raczej nie towarzyszą mu specyficzne objawy. Zmiany w wielkości tarczycy wykrywane są często przypadkowo podczas badania ultrasonograficznego.
Jeśli Pacjenta z powiększoną tarczycą dotyka przewlekłe zmęczenie, stany depresyjne, przybieranie na wadze, wypadanie włosów, obrzęki, problemy z koncentracją czy zaburzenia miesiączkowania, to prawdopodobnie cierpi na niedoczynność tarczycy.
Przerost tarczycy może być także objawem jej nadczynności, której towarzyszą nerwowość, wzmożona potliwość, spadek masy ciała oraz uczucie kołatania serca.
Dodatkowe objawy przerostu tarczycy – wraz ze wzrostem objętości tarczycy mogą pojawić się również inne dolegliwości:
- ból, dyskomfort w okolicy szyi,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- trudności w połykaniu i duszność związane z uciskiem na przełyk i tchawicę,
- chrypka i zmiana barwy głosu,
- powiększenie obwodu szyi i/lub jej asymetria.
Diagnozowanie przerostu tarczycy
Aby leczenie było skuteczne, niezbędne jest określenie przyczyny powstania wola. W razie zauważenia u siebie niepokojących objawów lub zaobserwowania powiększonej szyi, konieczna jest wizyta u endokrynologa i wykonanie odpowiednich badań.
Badanie USG tarczycy
Przerost tarczycy stwierdza się na badaniu ultrasonograficznym, które umożliwia dokonanie jej pomiarów. U kobiet objętość maksymalna tarczycy według różnych źródeł wynosi 18-20 ml, u mężczyzn 25 ml.
Pozostałe badania powiększonej tarczycy
Lekarz może skierować pacjenta na oznaczenie z krwi poziomu hormonów tarczycy oraz TSH. W sytuacji, gdy w miąższu tarczycy zostaną zauważone guzki, lekarz zleca biopsję cienkoigłową (BAC) i badanie histopatologiczne w celu wykluczenia nowotworu. Dodatkowo mogą zostać wykonane oznaczenia poziomu przeciwciał anty-TPO (przeciw tyreoperoksydazie) i anty-TG (przeciw tyreoglobulinie) oraz scyntygrafia jodochwytna. Jeżeli przerost tarczycy jest związany z nieprawidłowym poziomem hormonów, warto regularnie wykonywać morfologię i lipidogram oraz oznaczenie poziomu wapnia we krwi.
Leczenie przerostu tarczycy
Przerost tarczycy, który nie wykazuje cech nowotworu, zazwyczaj pozostawia się do obserwacji i wykonuje się kontrolne badania USG tarczycy co 6-12 miesięcy.
Jeżeli powodem przerostu jest niedobór jodu, zwiększa się jego podaż w diecie, w razie konieczności lekarz może przepisać lek z jodkiem potasu w dawce 100 lub 200 ug.
Leczenie niedoczynności tarczycy
Obniżony poziom hormonów towarzyszący przerostowi tarczycy reguluje się za pomocą tabletek z lewotyroksyną lub w połączeniu z liotyroniną o odpowiednio dopasowanej dawce, które przyjmuje się zawsze rano na czczo, min. 30 min przed posiłkiem lub przyjęciem innych leków.
Leczenie nadczynności tarczycy
Przerost tarczycy związany z jej nadczynnością leczy się za pomocą jodu promieniotwórczego lub leków przeciwtarczycowych, tzw. tyreostatyków, zawierających np. tiamazol lub propylotiouracyl. Wspomagająco mogą być także stosowane beta-blokery lub jod w wysokim stężeniu.
Dostępność wymienionych preparatów w aptekach w Twojej okolicy sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.
Kiedy przerost tarczycy wymaga leczenia chirurgicznego?
W niektórych przypadkach przerostu tarczycy wskazane jest leczenie operacyjne:
- bardzo duże wole, które uniemożliwia oddychanie lub połykanie,
- wole, które znajduje się za mostkiem lub w śródpiersiu,
- stwierdzenie raka tarczycy,
- guzkowe wole nadczynne,
- nawroty pomimo leczenia.
Autor
Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.
