Witamina A — właściwości, objawy niedoboru i nadmiaru

Rola witaminy A w organizmie i jej właściwości

Witamina A w ludzkim organizmie bierze udział w wielu procesach metabolicznych:

• jest niezbędna w procesie widzenia, ponieważ jej pochodna wchodzi w skład rodopsyny — światłoczułego barwnika znajdującego się w pręcikach siatkówki;
• reguluje procesy tworzenia nowych komórek — stąd jej udział w procesie wzrastania;
• zapewnia prawidłową czynność tkanki nabłonkowej skóry i błon śluzowych — współuczestniczy w syntezie śluzu chroniącego tkankę nabłonkową;
• wzmacnia układ immunologiczny;
• bierze udział w reakcjach przemiany hormonów w organizmie i tym samym wpływa na procesy rozrodcze, biorąc udział w tworzeniu się męskich i żeńskich komórek rozrodczych, a także w rozwoju łożyska, zarodka i płodu;
• beta-karoten jest naturalnym przeciwutleniaczem i chroni organizm przed toksycznym działaniem wolnych rodników - redukuje stres oksydacyjny.

Źródła witaminy A w żywności

Witaminę A znajdziemy zarówno w produktach zwierzęcych, jak i roślinnych. Te pierwsze są bezpośrednim źródłem witaminy A — retinolu, a największe jej ilości znajdziemy w wątróbce, pełnotłustym mleku, maśle, śmietanie, serach, jajkach i tranie. Natomiast, warzywa i owoce o żółtej, pomarańczowej i zielonej barwie, obfitują w karotenoidy, z których dopiero w organizmie, wytwarzana jest witamina A. Najsilniejszym karotenoidem jest beta-karoten. Jego zawartość na 100 g produktu jadalnego jest najwyższa w marchwi, suszonych morelach, natce pietruszki, botwinie, szpinaku, papryce czerwonej, dyni oraz szczypiorku.

Jak wspomóc prawidłowe wchłanianie witaminy A?

To, jaka ilość karotenoidów czy retinolu zostanie wchłonięta w przewodzie pokarmowym, zależy od obecności tłuszczu w pożywieniu. Tłuszcz zwiększa wykorzystanie witaminy A spożytej wraz z pokarmem, dlatego surówkę z marchewki warto skropić np. olejem rzepakowym czy oliwą z oliwek, a do kremu z dyni warto dodać odrobinę tłustej śmietany.

Przemiana karotenoidów w witaminę A odbywa się w nabłonku jelitowym i w wątrobie. Do tego procesu potrzebna jest obecność cynku. Naturalnie występuje on w produktach zwierzęcych, dlatego osoby na dietach wegetariańskich powinny szczególnie zadbać o jego prawidłową podaż. Cynk można także znaleźć w preparatach dostępnych w aptekach np.: Olimp Cynkovir Immuno, Solgar Cynk Chelat, SFD Vitamax Cynk. 

Dostępność tych i innych suplementów w najbliższej aptece sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Uwaga!

Warto pamiętać, że witamina A jest bardzo wrażliwa na działanie promieni słonecznych, dlatego masło i oleje najlepiej przechowywać w lodówce. Trzymanie tych produktów w nieodpowiednich warunkach prowadzi do zniszczenia tej witaminy nawet do 70%.

Niedobór witaminy A — hipowitaminoza

W krajach rozwiniętych niedobór witaminy A u ludzi pojawia się w przypadku stosowania bardzo restrykcyjnych i ubogoenergetycznych diet nie pokrywających zapotrzebowania na ten składnik. W zdecydowanej większości dotyczy to osób chorujących na zaburzenia odżywiania. Ponadto, do grupy ryzyka należą również osoby z upośledzonym wchłanianiem tłuszczu, czyli te chorujące na mukowiscydozę oraz zmagające się z nieprawidłową pracą trzustki. 

Objawy niedoboru witaminy A:

• problemy ze wzrokiem — zaburzenia widzenia, zmiany czynnościowe w oku, plamki Bitota, pojawienie się ślepoty zmierzchowej („kurza ślepota”) - objawiająca się niedowidzeniem w słabo oświetlonych pomieszczeniach, trwała ślepota (w przypadku długotrwałej hipowitaminozy);
• problemy skórne — suchość, nadmierne rogowacenie i łuszczenie się naskórka;
• suchość i nadwrażliwość śluzówek i spojówek;
• spadek odporności, skłonność do zakażeń;
• zatrzymanie wzrostu kośćca i zębów u dzieci i młodzieży;
• degeneracja włókien nerwowych.

Nadmiar witaminy A - hiperwitaminoza

Nadmiar witaminy A kumuluje się w wątrobie i może mieć działanie toksyczne (m.in. osłabienie czy ból głowy) oraz teratogenne — wpływające na uszkodzenie płodu.

Czy witamina A z żywności może prowadzić do hiperwitaminozy?

Sytuacja, która prowadzi do przedawkowania witaminy A to w znacznej większości przypadków efekt niewłaściwego przyjmowania suplementów lub innych preparatów farmaceutycznych, które zawierają retinol i jego pochodne. Wszystkie kuracje retinolem np. w celu poprawy kondycji skóry, należy bezwzględnie przeprowadzać pod okiem lekarza i ściśle trzymać się zaleceń dotyczących dawkowania i badań kontrolnych podczas leczenia. Podaż witaminy A jedynie z żywności nie grozi jej przedawkowaniem. 

Objawy nadmiaru witaminy A:

• uszkodzenie wątroby;
• uporczywe bóle głowy;
• obrzmienie powiek;
• dysfunkcje centralnego układu nerwowego;
• utrata apetytu;
• owrzodzenia skórne;
• wytrzeszcz oczu;
• krwotoki;
• samoistne złamania kości,
• łysienie.

Autor