Morwa biała — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Morwa biała — właściwości

W ziołolecznictwie wykorzystuje się zarówno owoce (Mori albae fructus), jak i liście morwy białej (Mori albae folium). Te pierwsze dostępne są najczęściej w formie suszonej. Składają się przede wszystkim z węglowodanów (nieco ponad 83 g na 100 g owoców), błonnika (około 7 g), białka (3 g) i tłuszczów nienasyconych (również 3 g). Ponadto owoce morwy białej zawierają w sobie sporo kwasu askorbinowego, czyli witaminy C, witaminy z grupy B i mikro- i makroelementów, w tym: żelazo, miedź, cynk, mangan, potas i wapń. Znajdziemy w nich również antyoksydanty i aminokwasy egzogenne, czyli takie, których organizm sam nie jest w stanie wyprodukować – metioninę, treoninę, argininę, leucynę.

Liście morwy białej są równie wartościowe. W suchej masie większość stanowią białka i błonnik pokarmowy, jednak istotna jest wysoka zawartość związków polifenolowych, w tym flawonoidów, które znane są ze swoich właściwości antyoksydacyjnych. Obok tych związków występują również: kwas askorbinowy, beta-karoteny, kwas foliowy, makro- i mikroelementy (m.in. żelazo, wapń, magnez). Wskazuje się również na wysoką zawartość substancji o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym i przeciwwirusowym oraz alkaloidów o działaniu przeciwdiabetycznym (m.in. ,5-dideoksy-1,5-imino-D-sorbitol (DNJ)). To właśnie ten ostatni związek spotkał się z ogromnym zainteresowaniem społeczeństw zachodnich. Innym ważnym składnikiem morwy białej, który wpływa na utrzymanie prawidłowej gospodarki węglowodanowej i metabolizm węglowodanów, jest kwercetyna (rodzaj flawonoidu). Kwercetyna blokuje działanie enzymu o nazwie reduktaza aldozy (ALR2), który jest odpowiedzialny za syntezę sorbitolu z nadmiaru glukozy. Podwyższony poziom sorbitolu może powodować zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego, oczu i nerek.

Morwa biała — jak wygląda i skąd pochodzi?

Morwa jest niewielkim drzewem w klimacie od tropikalnego po umiarkowany. Wyróżnia się kilkadziesiąt jej gatunków, jednak obecnie najbardziej rozpoznawalna jest morwa biała (łac. Morus alba L.). Roślina ta pochodzi z rejonów Chin, Indii i Japonii. W Chinach uprawiana jest z przeznaczeniem do hodowli gąsienic jedwabnika morwowego – liście morwy stanową idealne pożywienie dla tych owadów. W innych rejonach świata pełni funkcję rośliny ozdobnej, a nawet żywopłotu.

Drzewo morwy białej może osiągnąć wysokość do 15 metrów. Daje niewielkie, jadalne owoce, które kształtem zbliżone są do malin, choć są barwy białej.

Morwa biała — działanie, wskazania do stosowania

Dzięki wysokiej zawartości antyoksydantów oraz innych substancji w liściach morwy białej znalazły one zastosowanie w ziołolecznictwie. Wykorzystuje się je jako wsparcie w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi oraz korzystnego profilu lipidowego. Badania dowodzą również, że stosowanie ekstraktów z liści morwy może przyczynić się do przeciwdziałania otyłości.

Choć większość badań dotyczy liści lub ekstraktów liści, bada się także właściwości owoców morwy. Zawarte w nich cyjanidyny działają ochronnie na śródbłonek mózgu, zapobiegając jego uszkodzeniom i rozwojowi choroby Alzheimera. Również liście morwy badane są pod kątem obniżania ryzyka tej choroby neurodegeneracyjnej. Zdaniem badaczy ekstrakt z liści morwy białej może hamować tworzenie się pewnych białek, które odgrywają istotną rolę w rozwoju choroby alzheimera.

Oprócz działania wewnętrznego morwa biała wykazuje pewne właściwości wykorzystywane w pielęgnacji skóry. W liściach morwy (a także w korze tego drzewa) występują składniki, które działają wybielająco na skórę, co bywa wykorzystywane w leczeniu przebarwień, w tym piegów i ostudy.

Morwa biała na cukrzycę

Cukrzyca typu 2 jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób metabolicznych, uznawanych za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. Schorzenie to charakteryzuje się podwyższoną glikemią i opornością tkanek na działanie insuliny. Badania dowodzą, że zawarty w morwie białej alkaloid (wspomniany DNJ) może być pomocny w kontrolowaniu glikemii. Związek ten hamuje wzrost poziomu glukozy po posiłku oraz wydzielanie insuliny, zapobiegając tym samym hipoglikemii reaktywnej. Najlepsze efekty przynosiło picie naparu z liści morwy. 

Morwa biała na odchudzanie

Pewne doniesienia naukowe wskazują, że morwa biała może być pomocą w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Badania prowadzono wprawdzie na myszach, jednak wnioski z nich płynące mogą być pomocne także u ludzi. Wykazano bowiem, że w przypadku otyłości dietozależnej stosowanie ekstraktu z liści morwy pomaga w obniżeniu masy ciała. Nie ma się jednak co łudzić, że samo stosowanie morwy, bez aktywności fizycznej i zmiany diety, poskutkuje spadkiem kilogramów. 

Morwa biała na miażdżycę

Wysoka zawartość antyoksydantów w liściach morwy, które hamują utlenianie lipoproteiny o niskiej gęstości (tzw. złego cholesterolu), można wykorzystać jako wsparcie w profilaktyce przeciwmiażdżycowej. Antyoksydanty zmniejszają utlenianie frakcji LDL i zapobiega odkładaniu się złogów cholesterolowych w tętnicach, a także redukują ryzyko uszkodzeń miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. 

Morwa biała — jak dawkować?

W aptekach i sklepach ze zdrową żywnością dostępne są suszone owoce oraz suszone liście morwy białej. Owoce można potraktować jako uzupełnienie zdrowej i zbilansowanej diety, dodając je do owsianek i jogurtów, lub przegryzając w ciągu dnia jako zdrową przekąskę. Niekiedy sprzedaje się sok ze świeżych owoców morwy białej.

Suszone liście morwy białej dostępne są w formie suszu lub w wygodnych saszetkach, można przygotować z nich napar. Wystarczy saszetkę lub łyżeczkę suszu (około 2 gramy) zalać szklanką gorącej wody i odstawić do zaparzenia na 5-10 minut. Herbatkę z liści morwy można pić 2-3 razy w ciągu dnia, najlepiej na 30 minut przed posiłkiem.

Leki i suplementy zawierające morwę białą

Morwa biała w ciąży

Ze względu na brak badań dotyczących stosowania morwy w okresie ciąży, nie zaleca się jej stosowania u ciężarnych kobiet i karmiących piersią. Stosowanie jakichkolwiek ziół i suplementów należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Morwa biała — przeciwwskazania i środki ostrożności

Choć stosowanie morwy białej może przynieść wiele korzyści, jak każdy produkt, także one mogą powodować pewne działania niepożądane. Z ich stosowania powinny zrezygnować osoby uczulone, u których liście morwy mogą wywołać efekt alergiczny. Nie zaleca się również suplementacji morwy białej u kobiet w ciąży, ponieważ brak jest badań dotyczących ich działania.

Osoby chorujące na cukrzycę stosowanie ekstraktu z liści morwy powinny skonsultować z diabetologiem. Choć ekstrakt ten pozwala obniżyć poziom glikemii i jest to efekt pożądany, przy jednoczesnym stosowaniu leków przeciwcukrzycowych zachodzi ryzyko wystąpienia hipoglikemii, czyli niebezpiecznego niedocukrzenia.

Morwa biała — możliwe działania niepożądane

Morwa biała może powodować skutki uboczne w obrębie przewodu pokarmowego w postaci wzdęć, biegunek lub zaparć. 

Osoby nadwrażliwe lub uczulone na którykolwiek składnik zawarty w liściach lub owocach morwy, powinny unikać tej rośliny.

Morwa biała — interakcje z lekami i innymi ziołami

Ze względu na swoje właściwości morwa biała może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami. 

Osoby stosujące leki przeciwcukrzycowe przyjmowanie morwy białej powinny omówić ze swoim diabetologiem – leki w połączeniu z morwą mogą nadmiernie obniżać glikemię.

Morwa biała może również nasilać działanie leków obniżających stężenie lipidów, gdyż wpływa na metabolizm tłuszczów.

Morwa biała w Ziołopedii — podsumowanie

Morwa biała jest rośliną o licznych właściwościach prozdrowotnych, nie dziwi więc, że znalazła zastosowanie w farmacji. Warto po nią sięgnąć, jeśli zmagamy się z zaburzeniami profilu lipidowego lub zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi. Pamiętajmy jednak, aby morwę białą tak jak inne zioła, stosować z umiarem. Wszelkie wątpliwości dotyczące stosowania preparatów z morwą białą należy omówić ze swoim lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. M. Przeor. "Żywieniowe i prozdrowotne wykorzystanie morwy białej (Morus alba L.)". Zagadnienia Doradztwa Rolniczego 2021/105/3.
2. J. Grześkowiak, M. Łochyńska. "Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze". Postępy Fitoterapii 2017; 18(1): s. 31-35.
3. A. Walkowiak, M. Kozłowicz, A. Pozorska, J. Zielinska, B. Kupcewicz. "Morwa biała (Morus alba) jako naturalne źródło związków o działaniu przeciwcukrzycowym". Farmacja Polska, 2019, 75 (8): 426–430
4. K. Kałwa, K. Wilczyński. "Właściwości przeciwutleniające naparów z liści morwy białej (Morus alba L.)". Acta Scientiarum Polonorum. Technica Agraria 2016/15/3-4.
5. M. Połumackanczy, A. Viapiana, M. Wesołowski. "Skład chemiczny i właściwości biologiczne morwy białej (Morus alba L.)". Farmacja Polska, 2018, 74 (10).
6. E. Malczyk, M. Maciejewicz. "Znaczenie fitoterapii przy wspomaganiu leczenia otyłości". Hygeia Public Health 2017, 52(3): 209-216.
7. P. Sicińska, E. Pytel, A. Maćczak, M. Koter-Michalak. "Zastosowanie różnych suplementów diety w zespole metabolicznym". Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 2015; 69 : 25-33.

Autor