Jaka jest rola insuliny?

Insulina – co to takiego?

Insulina (łac. insula) jest hormonem polipeptydowym, wytwarzanym przez komórki β wysp trzustkowych, nazywane też wyspami Langerhansa. Głównym bodźcem do wydzielania insuliny jest zwiększenie stężenia glukozy we krwi, które następuje po spożyciu posiłku. Insulina została odkryta przez kanadyjskiego naukowca Fredericka Bantinga w 1923 roku, który został za to odkrycie nagrodzony Nagrodą Nobla. Wyróżnienie to jest w pełni uzasadnione, gdyż odkrycie insuliny stanowiło prawdziwy przełom w leczeniu cukrzycy, uznawanej wówczas za chorobę śmiertelną.

Początkowo stosowano insuliny odzwierzęce, jednak miały one swoje ograniczenia. Lata kolejnych badań dzięki inżynierii genetycznej przyniosły odkrycie w postaci insulin ludzkich krótko działających i o średnim czasie działania. Choć są one identyczne z insuliną wydzielaną przez trzustkę, droga ich podania ujemnie wpływa na czas wchłaniania i ostateczne działanie. Efektem dalszych modyfikacji insuliny są analogi insuliny ludzkiej (szybko działające i długo działające) – działające tak samo, jak insulina ludzka, jednak wzbogacone są o inne, korzystne właściwości.

Jaką rolę w organizmie pełni insulina?

U zdrowych osób będących na czczo glikemia oraz stężenie insuliny w organizmie są niskie. Po spożyciu posiłku stężenie glukozy zaczyna wzrastać, co stanowi bodziec dla trzustki do rozpoczęcia wydzielania insuliny, aby usprawnić transport glukozy do wnętrza komórek, czego efektem jest stopniowe obniżenie poziomu glukozy. 

U osób chorujących na cukrzycę wydzielanie insuliny zostaje zaburzone, czego konsekwencją jest występowanie podwyższonego poziomu glukozy we krwi – hiperglikemii. W przebiegu cukrzycy typu 1 komórki β wysp trzustkowych są niszczone przez przeciwciała, przez co trzustka traci zdolność produkcji i wydzielania insuliny. Z kolei w przebiegu cukrzycy typu 2 komórki organizmu stopniowo rozwijają oporność na działanie insuliny, mimo jej właściwego stężenia we krwi, przez co trzustka produkuje coraz więcej insuliny. Konsekwencją tego procesu jest wyczerpanie rezerw trzustkowych insuliny i nasilanie się insulinooporności tkanek.

Sprawdzanie poziomu insuliny. Normy insuliny

Badaniem pozwalającym ocenić stężenie insuliny we krwi jest tzw. krzywa insulinowa, którą wykorzystuje się w diagnostyce cukrzycy wraz z krzywą cukrową (doustny test obciążenia glukozą, OGTT). Krzywa insulinowa dostarczaj informacji o tym, jak organizm radzi sobie z wydzielaniem insuliny po spożyciu glukozy. Pacjentowi pobierana jest krew na czczo, a następnie po 1 i 2 godzinach od spożycia roztworu 75 g glukozy.

Badanie krzywej insulinowej wskazane jest u osób borykających się z hipoglikemią po posiłku, częstomoczem i nawracającymi infekcjami układu moczowego, nadciśnienie, otyłością, a także u pacjentów, u których wykryto obecność glukozy w moczu.

Normy dla trzypunktowej krzywej insulinowej:

• na czczo – do 10 mU/ml;
• po 1 godzinie – do 50 mU/ml;
• po 2 godzinach – do 30 mU/ml.

Jeżeli stężenie insuliny jest podwyższone, może to wskazywać na występowanie cukrzycy typu 2. Z kolei wynik poniżej normy może świadczyć o cukrzycy typu 1.

W diagnostyce poziomu insuliny we krwi wykorzystuje się również badanie poziomu peptydu C, który powstaje w momencie wydzielania i uwalniania insuliny, a jego stężenie odpowiada stężeniu wydzielonego hormonu. Właściwe stężenie peptydu C powinno mieścić się w przedziale 0,4 – 1,2 nmol/l. Przy cukrzycy typu 2 poziom peptydu C może być podwyższony, a jego brak zachodzi przy cukrzycy typu 1. Oznaczenie jego stężenia wykorzystuje się także w diagnostyce insulinooporności, na którą wskazuje prawidłowa glikemia przy podwyższonym stężeniu peptydu C.

Zasady postępowania przy niskim poziomie insuliny

Niedobory insuliny, które występują przede wszystkim u chorych na cukrzycę typu 1, wymagają rozpoczęcia insulinoterapii, czyli podawania odpowiednio dopasowanych dawek tego hormonu. Insulinę najczęściej podaje się drogą podskórną, stosując insuliny ludzkie lub analogi insuliny. Dawkę leku powinien dobrać lekarz diabetolog.

Insuliny ludzkie dzielą się na krótko działające oraz o średnim czasie działania, które pod względem budowy i składu przypominają insulinę człowieka wydzielaną przez trzustkę. Analogi insulin dzieli się na działające szybko (aspart, glulizynowa, lispro) lub długo (degludec, detemir, glargine), które działaniem przypominają insulinę ludzką, jednak dzięki inżynierii genetycznej zmodyfikowano ich szybkość wchłaniania lub czas działania. 

Oprócz cukrzycy typu 1 wskazaniem do insulinoterapii może być:

• cukrzyca typu 2, gdy leczenie preparatami przeciwcukrzycowymi przestało być skuteczne;
• cukrzyca ciążowa, której nie udało się unormować zmianą diety;
• uszkodzenia wątroby i/lub nerek u pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2;
• zabiegi operacyjne u pacjenta z cukrzycą typu 2;
• choroby ostre u pacjenta chorego na cukrzycę typu 2 i stosującego leki przeciwcukrzycowe.