Hipoglikemia, czyli ostre niedocukrzenie. Jak się objawia?

Czym jest hipoglikemia?

Hipoglikemia (łac. hypoglycaemia), inaczej niedocukrzenie, to stan, w którym stężenie glukozy we krwi spada poniżej dopuszczalnej normy. Zgodnie z definicją Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, hipoglikemię rozpoznaje się przy stężeniu glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), niezależnie od tego, czy występują charakterystyczne dla tego stanu objawy¹.

Hipoglikemia to częsta przypadłość osób chorujących na cukrzycę. Każdy pacjent może na różne sposoby odczuwać niedocukrzenie, jednak część symptomów jest dosyć charakterystyczna. To ważne, by znać te objawy, aby w porę zareagować. Co ważne, symptomy te mogą występować przy różnych stężeniach glukozy we krwi. U niektórych glikemia na poziomie poniżej 70mg/dl może nie dawać żadnych widocznych objawów. U innych niski poziom cukru, jeszcze mieszczący się w granicach normy, objawy te mogą być już nasilone.

W jaki sposób objawia się hipoglikemia?

Objawy hipoglikemii mogą mieć różne nasilenie, w zależności od poziomu glukozy we krwi. Należą do nich:

• drżenie rąk,
• nadmierna potliwość,
• silny tzw. "wilczy głód",
• osłabienie, senność, splątanie,
• problemy z koncentracją,
• zaburzenia równowagi,
• kołatanie serca,
• mrowienie wokół ust,
• drżenie ciała (przede wszystkim rąk),
• zaburzenia widzenia,
• ból brzucha i nudności,
• uczucie niepokoju i lęku,
• utrata przytomności.

U chorych, którzy od wielu lat zmagają się z cukrzycą, niektóre objawy niedocukrzenia mogą zanikać i być niezauważalne. Często jedynym jej objawem jest utrata przytomności, co stanowi już poważne zagrożenie.

Niedocukrzenie – skąd się bierze?

Hipoglikemia może mieć różne przyczyny. U diabetyków powodem zmniejszenia stężenia glukozy we krwi może być źle dobrana dawka insuliny lub, co zdarza się rzadziej, leku hipoglikemizującego do aktualnego poziomu cukru we krwi. Ponadto hipoglikemia może nastąpić na skutek:

• błędów w diecie (mała kaloryczność posiłków, pomijanie posiłków, niska zawartość węglowodanów w posiłkach, posiłki o wysokiej zawartości tłuszczu),
• nagłego i intensywnego wysiłku fizycznego (bez uzupełnienia dodatkowej dawki węglowodanów w jadłospisie),
• spożywania alkoholu,
• nagłej redukcji masy ciała.

Różne rodzaje hipoglikemii

Wyróżnia się kilka rodzajów hipoglikemii we względu na poziom glukozy we krwi. Lekka hipoglikemia występuje przy stężeniu glukozy na poziomie 50-70 mg/dl. Odczuwane jest wówczas silne uczucie głodu, ból głowy, pewien niepokój i osłabienie, a także drżenie rąk. Jest to sytuacja, w której chory może sam zareagować spożywać łatwo przyswajalne węglowodany (np. 2-3 kostki cukru, Dextro Energy, Płynna Glucoza 1WW). Przy wartości glukozy 30-50 mg/dl możemy mówić o hipoglikemii umiarkowanej. W tym stanie może wystąpić, oprócz uczucia głodu, ból brzucha, tachykardia, nadpotliwość i pewne zaburzenia w zachowaniu. Może być konieczna pomoc w podaniu takiej osobie słodkiego produktu. Glikemia na poziomie 20-30 mg/dl określana jest już mianem ciężkiej hipoglikemii i jest groźna dla zdrowia i życia. Chory może stracić przytomność, konieczne jest podanie glukagonu (antagonisty insuliny) w formie zastrzyku².

W tym miejscu należy również wspomnieć o nocnej hipoglikemii, która jest wyjątkowo niebezpieczna. Ryzyko nocnego niedocukrzenia rośnie, jeżeli w ciągu dnia uprawialiśmy sport, piliśmy alkohol lub spożywa kolacja była uboga w węglowodany. Nocnej hipoglikemii towarzyszą koszmary senne, nadpotliwość, zmęczenie i ból głowy po przebudzeniu. Wielu chorych przesypia stany niedocukrzenia, co grozi wystąpieniem ciężkiej hipoglikemii.

Niedocukrzenie bez cukrzycy, czyli hipoglikemia reaktywna

Kłopoty ze zbyt niskim poziomem glukozy we krwi mogą mieć także osoby nie chorujące na cukrzycę. W takich przypadkach mówi się o tzw. hipoglikemii reaktywnej. Jej występowanie rodzi realne ryzyko rozwoju cukrzycy w przyszłości. Ten rodzaj niedocukrzenia polega na spadku poziomu cukru w ciągu kilku godzin po spożytym posiłku. Osoby zmagające się z hipoglikemią reaktywną bywają drażliwe, jeżeli zdarzy im się pominąć posiłek, mają też większy apetyt na słodycze w ciągu dnia i silną potrzebę wypicia kawy z rana. Zjedzenie posiłku dodaje im energii, a zbyt długie przerwy między kolejnymi posiłkami budzą nerwowość, niepokój i są źródłem zawrotów głowy. Takie osoby często też miewają problemy ze snem, są ciągle zmęczone, skarżą się na bóle głowy i mięśni.

Hipoglikemia poposiłkowa to częsty problem osób po resekcji żołądka oraz z zaburzeniami opróżniania żołądka w następstwie neuropatii. Często za ten problem odpowiadają pewne predyspozycje genetyczne (np. nietolerancja fruktozy, nadwrażliwość na leucynę. Istnieje też wiele przypadków hipoglikemii reaktywnej idiopatycznej, której źródła nie są do końca poznane. Lekarze jako przyczynę w takich sytuacjach wskazują na nadmierne wydzielanie insuliny przez organizm, czy zmniejszone wydzielanie hormonów, które działają przeciwstawnie do insuliny (np. glukagon).

Niestety wielu pacjentów na hipoglikemię reaktywną zapracowało sobie złymi nawykami żywieniowymi. Rozwojowi tego przypadłości sprzyja unikanie posiłków i zbyt długie przerwy między nimi, stosowanie diety o wysokiej podaży węglowodanów i niskich dawkach tłuszczów, a także spożywanie zbyt dużych ilości alkoholu.

Jak zapobiegać niedocukrzeniu?

Aby uniknąć epizodów niedocukrzenia, osoby chore na cukrzycę powinny bezwzględnie przestrzegać zaleceń dietetycznych oraz tych dotyczących stosowania insuliny. Najbliższe otoczenie powinno zostać poinformowane o chorobie, aby w razie potrzeby wiedzieć, jak zareagować i pomóc choremu. Osoby leczone insuliną powinny posiadać przy sobie informację na ten temat, gdyby była potrzeba pomoc osób postronnych. W torbie czy plecaku zawsze warto mieć produkty, które pomogą podnieść poziom cukru.

Ponadto, aby zapobiegać wahaniom poziomu cukru we krwi, można sięgnąć po preparaty zawierające w swym składzie m.in. ekstrakty z berberysu, cynamonowca, morwy białej, topinamburu, witaminy z grupy B, chrom (np. Doppelherz aktiv Na poziom cukru, GlucoCare, Topinulin Diabetes). Suplementy te mają na celu uzupełnienie diety w składniki wspomagające utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi oraz wpływające na prawidłowy metabolizm węglowodanów. Ich szukanie w aptekach ułatwi serwis KtoMaLek.pl, z którym współpracuje ponad 8000 aptek z całego kraju.

Groźne konsekwencje niedocukrzenia

Gwałtowne spadki poziomu glukozy we krwi nie pozostają obojętne dla naszego stanu zdrowia. Niski poziom glukozy we krwi negatywnie wpływa na pracę mózgu, który reguluje działanie wszystkich tkanek i układów. U osób, które cierpią na choroby kardiologiczne niski poziom cukru może być stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Sama utrata przytomności w wyniku niedocukrzenia również jest ogromnym zagrożeniem. Ciężka hipoglikemia może doprowadzić do wstrząsu hipoglikemicznego, który skutkuje utratą przytomności, śpiączką, a nawet zgonem.

<sub>1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne  dotyczące postępowania  u chorych  na cukrzycę 2019, https://cukrzyca.info.pl/content/download/17716/267130/file/Zalecenia%20PTD%202019_PL.PDF
1. E. Otto-Buczkowska, P. Jarosz-Chobot, Hipoglikemia poinsulinowa - obraz kliniczny, mechanizmy kontrregulacji, leczenie, Medycyna Rodzinna 3-4/2000, http://www.czytelniamedyczna.pl/653,hipoglikemia-poinsulinowa-obraz-kliniczny-mechanizmy-kontrregulacji-leczenie.html</sub>