Nadciśnienie tętnicze krwi - czy jest groźne?

Czym jest nadciśnienie tętnicze krwi?

Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia nadciśnienie tętnicze jest pierwszą przyczyną przedwczesnych zgonów na świecie. To jednocześnie najczęściej występująca choroba układu krążenia w krajach rozwiniętych. Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie chorować może ponad 30% Polaków, a co trzeci chory nie zdaje sobie z tego sprawy.

Nadciśnienie tętnicze, hipertensja, HA (łac. hypertonia arterialis) - to tylko kilka określeń na to samo schorzenie przewlekłe. Nadciśnienie charakteryzuje się okresowym lub stale podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. Czym właściwie jest ciśnienie tętnicze? Określa ono siłę nacisku, jaką krew wywiera na ściany tętnic. Ciśnienie nie jest wartością stałą, ulega ciągłym zmianom. Dlatego każdy dorosły człowiek w ramach profilaktyki zdrowotnej powinien wykonywać pomiary ciśnienia tętniczego krwi, aby kontrolować stan swojego zdrowia i wykrywać niebezpieczne anomalie w pracy układu krążenia.

Jakie jest prawidłowe ciśnienie?

Aby wykonywać pomiary ciśnienia krwi należy wiedzieć, jakie jest tzw. optymalne ciśnienie krwi u osób dorosłych. Zakłada się, że wartość ciśnienia skurczowego (SCT) nie powinna przekraczać 120 mm Hg, zaś ciśnienie rozkurczowe (RCT) powinno wynosić maksymalnie 80 mm Hg. Warto też zapoznać się z pozostałymi wartościami, które mogą być dla nas sygnałem, że konieczna jest wizyta u lekarza. Poniższe normy są zgodne z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego¹.

• Niedociśnienie: <100 mm Hg / <60 mm Hg
• Ciśnienie prawidłowe: 120 - 129 mm Hg / 80 - 84 mm Hg
• Ciśnienie wysokie prawidłowe: 130 - 139 mm Hg / 85 - 89 mm Hg
• Nadciśnienie tętnicze 1. stopnia: 140 - 159 mm Hg / 90 - 99 mm Hg
• Nadciśnienie tętnicze 2. stopnia: 160 - 179 mm Hg / 100 - 109 mm Hg
• Nadciśnienie tętnicze 3. stopnia: ≥ 180 mm Hg / ≥ 110 mm Hg

Nadciśnienie tętnicze stwierdza się, gdy średnie wartości z co najmniej dwóch pomiarów ciśnienia są równe lub wyższe niż 140 mm Hg (STC) i 90 mm Hg (RTC).

Umów wizytę u kardiologa

Rodzaje nadciśnienia tętniczego

Wyróżnia się dwa najczęściej występujące typy nadciśnienia tętniczego - pierwotne oraz wtórne.

• Nadciśnienie tętnicze pierwotne - nazywane też idiopatycznym lub samoistnym. Dotyczy większości chorych na nadciśnienie i ujawnia się między 30. a 50. dekadą życia. Zdaniem lekarzy przyczyną rozwoju choroby mogą być czynniki genetyczne oraz środowiskowe, w tym: narażenie na przewlekły stres, nadwaga i otyłość, niewłaściwa dieta, nerwice, leki sterydowe. Tego rodzaju nadciśnienia nie da się wyleczyć, a terapia trwa całe życie.
• Nadciśnienie tętnicze wtórne - w tym wypadku przyczyna rozwoju schorzenia jest znana. Przeważnie są to schorzenia dotyczące nerek, gruczołów endokrynnych, układu nerwowego oraz układu krążenia. Powodem może być również stosowanie niektórych leków (np. leki hormonalne) i używek, a także silny stres i bezdech senny. Wyeliminowanie tych czynników lub podjęcie leczenia choroby eliminuje występowanie nadciśnienia.

Przyczyny rozwoju nadciśnienia tętniczego

Wiele czynników może mieć wpływ na rozwój nadciśnienia tętniczego. Na część z nich nie mamy żadnego wpływu. Są to m.in. pewne mutacje genetyczne, które odpowiadają za rozwój choroby lub zwiększają podatność na czynniki środowiskowe, wpływające na występowanie tego schorzenia. U części pacjentów obserwuje się rodzinne skłonności do występowania nadciśnienia tętniczego.

Wyróżnia się także szereg czynników zewnętrznych. Jest to m.in. nadmierne spożycie sodu (w postaci soli kuchennej oraz jako dodatku do żywności przetworzonej), niska aktywność fizyczna i wynikające z tego nadwaga lub otyłość, nadmierne spożywanie alkoholu, palenie tytoniu. Im więcej ich występuje, tym większe ryzyko zachorowania na nadciśnienie.

W jaki sposób objawia się nadciśnienie tętnicze?

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą podstępną, ponieważ przez długi czas może nie dawać żadnych wyraźnych objawów. Istnieją jednak pewne symptomy, które powinny obudzić naszą czujność i skłonić nas do wykonania pomiaru ciśnienia tętniczego. Dolegliwości związane z podwyższonym ciśnieniem to przede wszystkim:

• nagłe uderzenia gorąca i zaczerwienienie skóry twarzy i/lub klatki piersiowej,
• ból głowy w części potylicznej,
• zawroty głowy,
• uczucie kołatania serca, zaburzenia rytmu serca,
• nadmierna potliwość,
• kłopoty z zasypianiem ,
• szybka męczliwość i obniżenie sprawności fizycznej.

Objawy te mogą występować osobo lub nawet wszystkie razem. Jeżeli choroba jest bardziej zaawansowana, kolejne dolegliwości mogą być objawami powikłań spowodowanych brakiem leczenia. Zalicza się do nich kłopoty z widzeniem, obrzęki kończyn, czy zaburzenia pracy nerek.

Terapia nadciśnienia tętniczego

Nadrzędnym celem terapii nadciśnienia tętniczego jest unormowanie ciśnienia i obniżenie jego wartości do wytyczonych norm. Sama terapia może być bardzo różnorodna, bowiem leczenie uzależnione jest od wielu czynników. Inaczej będzie leczona osoba młoda, u której umiarkowane nadciśnienie jest jedynym schorzeniem, a inaczej przebiegać będzie terapia u seniora, u którego występuje szereg innych schorzeń i czynników. Dużą rolę odgrywa także rodzaj nadciśnienia i pozostałe czynniki ryzyka.

W terapii nadciśnienia stosuje się kilka grup leków:

• inhibitory konwertazy angiotensyny (np. Lotensin, Accupro, Inhibace, Captopril, Ramistad),
• antagonistów receptora angiotensyny (np. Apo-Lozart, Xartan, Ranacand),
• diuretyki z grupy tiazydowych (np. Hydrochlorothiazide, Hydrochlorothiazidum) - pobudzają pracę nerek, przyczyniając się do wydalania sodu wraz z moczem i tym samy obniżenia ciśnienia krwi,
• leki blokujące receptory beta-adrenergiczne (np. Propranolol Accord, Metocard)
• blokery kanałów wapniowych (np. Almiden, Finamlox, Staveran) - ich zadaniem jest blokowanie przenikanie wapnia do tętnic.

U część pacjentów wystarczy zastosowanie jednego leku, u innych sytuacja może wymagać połączenia dwóch leków lub stosowania preparatów kombinowanych. Wszystkie te preparaty dostępne są wyłącznie na receptę, a ich stosowanie wymaga konsultacji lekarskiej. Osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze powinny znajdować się pod kontrolą kardiologa i regularni wykonywać badania.

Czy nadciśnieniu można zapobiegać?

Leczenie farmakologiczne powinno być jedynie częścią szerszej terapii. Zdiagnozowanie nadciśnienia powinno wiązać się z pewnymi zmianami stylu życia, które zahamują rozwój choroby. Są pacjenci, u których choroba nadciśnieniowa jest na wczesnym etapie zaawansowania, a ryzyko chorób sercowo-naczyniowych jest niskie. W takich przypadkach modyfikacja stylu życia może być wystarczająca, jednak po pewnym czasie konieczne jest dołączenie leczenia farmakologicznego.
Jakie zmiany powinni swoim życiu wprowadzić nadciśnieniowcy?

Zwiększenie aktywności fizycznej

Lekarze zalecają regularne ćwiczenia fizyczne, ponieważ przyczyniają się one do obniżenia ciśnienia tętniczego. Jeżeli pacjent do tej pory nie był aktywny, przygodę ze sportem powinien rozpocząć od prostych ćwiczeń i aktywności, które nie wymagają dużego wysiłku. Z czasem intensywność ćwiczeń można zwiększać. Korzystne są wszelkie ćwiczenia wytrzymałościowe - pływanie, fitness, bieganie, szybkie spacery, nordic walking.

Ograniczenie spożycia sodu

Najwięcej sodu zawiera sól kuchenna, obecna w każdej kuchni. Badania potwierdzają, że istnieje silna korelacja między spożywaniem soli kuchennej a wzrostem ciśnienia tętniczego krwi. Dlatego osoby z nadciśnieniem powinny zrezygnować z dosalania pokarmów oraz unikać produktów żywnościowych, które obfitują w sód. Dotyczy to zwłaszcza żywności wysoko przetworzonej - wędlin, słonych przekąsek, gotowych dań w proszku.

Redukcja nadwagi

Osoby z nadwagą częściej cierpią na nadciśnienie tętnicze. Im większa masa ciała, tym wyższe będzie ciśnienie tętnicze. Szczególnie dużym zagrożeniem jest otyłość brzuszna, która stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych. Dlatego tak istotna jest regularna aktywność fizyczna i modyfikacja dotychczasowej diety.

Modyfikacja diety

Lekarze podkreślają, że ograniczenie spożycia sodu, zwiększenie spożycia potasu i wprowadzenie zasad żywienia zgodnych z dietą DASH (ang. dietary approaches to stop hypertension) przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Na czym ta dieta polega? Zaleca się w niej ograniczenie spożycia tłuszczów, szczególnie tych nasyconych, a także cukrów prostych, sodu oraz mięsa i jego przetworów. Zaleca się zwiększenie w diecie ilości warzyw i owoców do 5 porcji dziennie, spożywanie chudych mięs, ryb oraz niskotłuszczowego nabiału, a także produktów zbożowych przygotowanych na mące pełnoziarnistej. Innymi słowy - jest to dobrze zbilansowana i zdrowa dieta, opierająca się na warzywach, owocach i produktach pełnoziarnistych. Powinna ona być elementem profilaktyki zdrowotnej, także u osób, u których ryzyko rozwoju nadciśnienia jest niskie.

Ograniczenie palenia tytoniu i picia alkoholu

Palenie tytoniu uznawane jest za główny czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego. Wypalenie papierosa przyspiesza akcję serca i powoduje wzrost ciśnienia tętniczego. Zawarte w dymie tytoniowym substancje prowadzą do rozwoju stanów zapalnych w organizmie i są jedną z głównych przyczyn nowotworów płuc, krtani i języka. Jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest jak najszybsze zerwanie z nałogiem.
Podobne opinie dotyczą nadmiernego spożywania alkoholu. Osoby, które częściej sięgają po kieliszek są bardziej narażone na rozwój nadciśnienia. Zaleca się znaczne ograniczenie spożywania alkoholu do 20-30 gramów u mężczyzn i 10-20 gramów u kobiet.

Powikłania nadciśnienia tętniczego

Nieleczone nadciśnienie tętnicze jest niezwykle groźne dla zdrowia i życia. Skutki braku leczenie będzie odczuwał cały układ sercowo-naczyniowy i pozostałe narządy. Częstym powikłaniem nadciśnienia tętniczego jest miażdżyca, choroba wieńcowa, udar mózgu lub zawał serca, uszkodzenia nerek i narządów wzroku.

1. Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym - 2019 rok, https://nadcisnienietetnicze.pl/content/download/14220/208648/file/Wytyczne%20PTNT%202019.pdf

Autor