Czym jest wskaźnik HOMA-IR i jego znaczenie w rozpoznaniu insulinooporności

Czym jest insulinooporność?

Insulinooporność nie została sklasyfikowana jako jednostka chorobowa, ale jako zaburzenie metaboliczne nadal stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Istotą tego zaburzenia jest oporność organizmu na działanie insuliny - hormonu wydzielanego przez komórki β wysp trzustki. Wydzielanie tego hormonu następuje po spożytym posiłku, bierze on bowiem udział w metabolizowaniu węglowodanów, białka i tłuszczów, a energia uzyskana z tego procesu wykorzystywana jest przez komórki organizmu, a przede wszystkim wątrobę, tkankę tłuszczową i mięśniową. Jeśli jednak ich wrażliwość na działanie insuliny będzie obniżona, trzustka będzie produkowała jej coraz więcej i więcej.

Produkcja insuliny powyżej realnego zapotrzebowania organizmu w dłuższej perspektywie prowadzi do niewydolności tego gruczołu. Z czasem rozwija się stan przedcukrzycowy, a jego dalszym następstwem jest cukrzyca będąca wynikiem zniszczenia większości wysp trzustkowych. Wysokie stężenie insuliny niesie ze sobą jeszcze jedną przykrą konsekwencję - zahamowanie działania glukagonu, czyli hormonu biorącego udział w procesach wykorzystywania zapasów energii. Efektem jest gromadzenie zapasów energii w postaci tkanki tłuszczowej.

Insulinooporność bardzo często występuje z otyłością, zwłaszcza otyłością brzuszną, wysoką glikemia na czczo, hipercholesterolemią oraz nadciśnieniem tętniczym. Współwystępowanie tych wszystkich zaburzeń określane jest mianem zespołu metabolicznego.

Objawy insulinooporności

Zaburzenie jakim jest insulinooporność jest trudne do rozpoznania, ponieważ daje niecharakterystyczne objawy, typowe dla innych dolegliwości. Symptomy te są na ogół bagatelizowane i przypisywane prowadzonemu stylowi życia (w domyśle - niezdrowemu). Osobom cierpiącym na insulinooporność często skarżą się na:

• nadmierny przyrost tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha,
• kłopoty z redukcją wagi,
• silne uczucie głodu po 2-3 godzinach po posiłku,
• senność (zwłaszcza po posiłku), uczucie zmęczenia, brak energii,
• obniżenie nastroju,
• kłopoty z koncentracją i zapamiętywaniem, tzw. "mgła mózgowa",
• nawracające uczucie zimna,
• bóle stawowe,
• pogorszenie kondycji skóry, nadmierne jej rogowacenie,
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

Jeżeli obserwujemy u siebie podobne objawy, najlepiej udać się po poradę do lekarza pierwszego kontaktu

Wskaźnik HOMA-IR – czym jest i jak się go oblicza?

W laboratoriach diagnostycznych dostępnych jest wiele badań wskazanych w diagnostyce zaburzeń metabolicznych. Podstawowym badaniem w diagnostyce insulinooporności jest oznaczenie poziomu glukozy i insuliny na czczo w surowicy krwi. Na podstawie tych wartości oblicza się tzw. wskaźnik HOMA-IR (ang. Homeostatic Model Assesment – Insulin Resistance). Wylicza się go na podstawie następującego wzoru:

        HOMA-IR = insulina na czczo mU/ml x glikemia na czczo (mmol/l)
                               _________________________________________
                                                             22,5

Norma dla wskaźnika HOMA-IR wynosi mniej niż 1. Jeżeli wartość ta zostaje przekroczona, konieczne jest wdrożenie dalszej diagnostyki. Przyjmuje się, że wartość powyżej 2 świadczy o insulinooporności. Badanie należy powtórzyć 3-4 razy ze względu na znaczne wahania poziomu insuliny. Z uzyskanych wyników wyciąga się wartość uśrednioną.

Sam wskaźnik HOMA to oczywiście za mało, by stawiać ostateczne rozpoznanie. W diagnostyce wykorzystuje się również test obciążenia glukozą (OGTT), pomiar poziomu adiponektyny, oznaczenie poziomu proinsuliny oraz pomiar białka C-rektywnego.

Jak zapobiegać insulinooporności?

Insulinooporność nie jest jednostką chorobową, zatem nie ma metod jej leczenia. Trzeba jednak z nią wlaczyć poprzez zmianę stylu życia i sposobu odżywiania, aby stan ten się nie pogłębiał. Szczególnie istotna jest modyfikacja diety, która powinna opierać się na produktach o niskim indeksie glikemicznym (IG). W ten sposób można zapobiegać gwałtownym wyrzutom insuliny i wysokiej glikemii poposiłkowej. Chcąc kontrolować poziom glukozy można sięgnąć po preparaty na bazie inuliny, cynamonu, topinamburu i morwy białej (np. Topinulin Diabetes, Diabetosan Caps, Insulan, DOPPELHERZ AKTIV Dla Diabetyków, Zuccarin). Warto również zadbać o prawidłową podaż chromu, który ułatwia utrzymanie prawidłowej glikemii (np. Chrom forte z zieloną herbata, Bio-Chrom, Chrom Organiczny, Chrom Organiczny z inuliną, Chrom Plus).

Lekarze wskazują także na korzyści płynące z suplementacji kwasów tłuszczowych omega-3 (OLIMP Gold Omega 3, Naturell Omega 3), witamin z grupy B (przede wszystkim B6 i B12) oraz witaminy D (np. Vigantoletten, Vitrum D3, D-Vitum Forte, Molekin D3, Solevitum D3). Nacisk kładzie się zwłaszcza na tę ostatnią, ponieważ wpływa ona na wiele procesów w organizmie, w tym na wydzielanie insuliny.

Stosowanie tych preparatów warto skonsultować z lekarzem. W uzasadnionych przypadkach konieczne może się okazać leczenie metforminą, która uwrażliwia tkanki na działanie insuliny.

Wraz ze zmianą diety konieczne jest rozpoczęcie regularnej aktywności fizycznej, dopasowanej do stanu zdrowia, wieku i naszych możliwości. Zaleca się sporty o umiarkowanej intensywności oraz treningi siłowe. Sport i dieta nie tylko zwiększą wrażliwość tkanek na działanie insuliny, ale również przyspieszą redukcję masy ciała.

Nadmiar stresu i zła higiena snu nie wpływają korzystnie na nasze zdrowie, zaburzając metabolizm i działanie hormonów, dlatego w miarę możliwości zaleca się prowadzenie spokojniejszego typu życia oraz regularne wysypianie się.