Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) - przyczyny, objawy, leczenie. Jak pomóc osobie z anoreksją?

Na czym polega anoreksja?

Anoreksja objawia się usilnym dążeniem do utraty masy ciała i nieustanną obawą przed przybraniem na wadze. Pacjenci celowo ograniczają ilość spożywanych kalorii, intensywnie ćwiczą, stosują preparaty wspomagające utratę kilogramów, w tym środki przeczyszczające, a nawet prowokują wymioty. Chęć redukcji masy ciała staje się priorytetem i skłania do poszukiwania kolejnych metod, mających na celu szybkie odchudzanie. Wszystko to prowadzi do zaburzenia obrazu własnego ciała i braku samoakceptacji.

Podłoże psychiczne anoreksji

Nie ulega wątpliwości, że u podłoża anoreksji leżą zaburzenia psychiczne. Pacjenci zapadający na tę chorobę często nie akceptują swojego wizerunku, ulegają presji związanej z osiągnięciem szczupłej sylwetki i są przekonani, że utrata masy ciała jest niezbędna, aby odczuć satysfakcję ze swojego wyglądu. Z tego względu anoreksja atakuje często dzieci i młodzież w okresie dojrzewania. Choroba ta może być również wynikiem trudnej sytuacji prywatnej, potrzeby perfekcjonizmu lub uzyskania kontroli. Konkretną przyczynę pojawienia się choroby ustala psychiatra i na tej podstawie decyduje o podjęciu dalszych kroków leczenia.

Objawy somatyczne anoreksji

Podstawowym objawem anoreksji jest nadmierna utrata masy ciała. Konsekwencją braku zbilansowanej diety są różne niedobory, prowadzące m.in. do pogorszenia samopoczucia, osłabienia kondycji skóry, włosów i paznokci, anemii lub zwiększonej podatności na infekcje. Wyjątkowo niebezpieczne są zaburzenia hormonalne, które u kobiet skutkować mogą utratą miesiączki. Charakterystyczne jest pojawienie się na ciele owłosienia w formie meszku, tzw. lanugo. Anoreksja skutkuje także rozregulowaniem fizjologicznych funkcji przewodu pokarmowego i znacznym spowolnieniem metabolizmu. Im większy stopień zaawansowania choroby, tym większe ryzyko wystąpienia kolejnych poważnych, ogólnoustrojowych powikłań.

Objawy behawioralne anoreksji

Anoreksja zmusza pacjentów do podporządkowania całego życia jednemu celowi - maksymalnej redukcji masy ciała. Osoby dotknięte tą chorobą charakteryzują się obsesyjnym ograniczaniem spożywanego jedzenia i liczeniem kalorii. Chcąc zamaskować fakt, że się głodzą, ukrywają, a następnie wyrzucają posiłki. Często spędzają wolny czas na poszukiwaniu nowych diet, treningów i innych sposobów na utratę wagi. Nieustannie monitorują efekty swoich starań poprzez ważenie się i mierzenie obwodów ciała. Dodatkowo pojawić się mogą zaburzenia kompulsywne, depresja i obniżenie nastroju, a błędne koło anoreksji pogłębia problem braku samoakceptacji.

Jak pomóc pacjentowi z anoreksją?

Do skutecznego leczenia anoreksji potrzebna jest współpraca pacjenta i jego bliskich z psychiatrą, psychoterapeutą oraz dietetykiem. Powikłania somatyczne wymagają dodatkowych konsultacji specjalistycznych. W przypadku zaawansowanego stopnia choroby, konieczna może być hospitalizacja.

Psychoterapia w anoreksji

Psychoterapia w przebiegu leczenia anoreksji musi zostać dobrana indywidualnie dla każdego pacjenta. Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy choroba zostaje zdiagnozowana na wczesnym etapie, oraz gdy w leczenie angażują się bliscy pacjenta. Celem psychoterapii jest wypracowanie zdrowej relacji z jedzeniem, poprawa sposobu myślenia i nauka radzenia sobie ze swoimi emocjami, które spowodowały zaburzenia odżywiania. Psychoterapia może przybierać formę spotkań indywidualnych lub grupowych. W uzasadnionych przypadkach warto rozważyć podjęcie terapii rodzinnej.

Dietoterapia w anoreksji

Dietoterapia w anoreksji opiera się na stopniowym zwiększaniu podaży kalorycznej jadłospisu pacjenta, w celu pobudzenia metabolizmu i poprawę stopnia odżywienia. Posiłki powinny być lekkostrawne, bogate w białko i węglowodany. Nie zaleca się diety wysokotłuszczowej. W odżywieniu chorego pomocne mogą okazać się nutridrinki (np., Nutridrink Protein, Fresubin Energy Drink o smaku neutralnym, Resource Protein smak czekoladowy), zawierający zwiększoną ilość kalorii i białka. W przypadku wystąpienia niedoborów składników mineralnych i witamin konieczna jest dodatkowa suplementacja. W aptece można nabyć preparaty uzupełniające witaminę D (Vigantoletten, Vitrum D3 Forte, D-Vitum Forte), witaminy z grupy B (Vitaminum B Compositum WZF, Olimp Gold-Vit B Forte), cynk (Zincas Forte) czy żelazo (Szelazo + SR, Ascofer) - a ich dostępność w najbliższej aptece możesz sprawdzić na portalu KtoMaLek.pl.

Postępowanie dietetyczne u pacjentów z anoreksją jest trudnym i skomplikowanym zadaniem, warto więc stosować się do zaleceń i zasięgnąć porady dietetyka. Niestety, wielu pacjentów odmawia żywienia doustnego i konieczne jest żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.

Leczenie farmakologiczne anoreksji

Leki stosowane w anoreksji to głównie preparaty przeciwdepresyjne i przeciwlękowe, dopasowane indywidualnie przez psychiatrę zależnie od podłoża psychicznego choroby. Konieczne może okazać się włączenie farmakoterapii w przypadku towarzyszących zaburzeń somatycznych.

Bibliografia

1. E. Bator, M. Bronikowska, D. Ślepecki, J. Biernat, "Anoreksja - przyczyny, przebieg, leczenie". Nowiny Lekarskie 2011, 80, 3, 184–191 
2. A. Bąba-Kubiś, J. Pełka-Wysiecka, P. Liśkiewicz, M. Wroński, A. Konopka, J. Samochowiec, Anoreksja jadłowstręt psychiczny. Pomeranian J Life Sci 2018;64(4):5-9
3. Dr n. med. Izabela Niedźwiedzka, "Co to jest anoreksja?". Dostępne na: https://podyplomie.pl/psychiatria/28411,co-to-jest-anoreksja
4. Dr n. roln. Ewa Rychlik, Dieta w leczeniu anoreksji. Dostępne na: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-w-leczeniu-anoreksji/

Autor