Brodziuszka wiechowata — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Brodziuszka wiechowata — właściwości

Brodziuszka wiechowata jest rośliną od wieków stosowaną w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej, chińskiej czy innych azjatyckich tradycyjnych systemach leczniczych. Bylina ta znana jest ze swojego gorzkiego smaku, dzięki czemu często wykorzystywano ją w problemach trawiennych, ale także przeciwinfekcyjnie i wzmacniająco na odporność. Tradycyjnie w Azji sięgano po nią w celu leczeniu malarii, egzemy, żółtaczki, rzeżączki czy leczeniu zainfekowanych ran.

We współczesnej medycynie w badaniach podkreślono jej potencjalne korzyści we wzmacnianiu układu odpornościowego oraz leczeniu infekcji dróg oddechowych i stanów zapalnych. Zainteresowanie brodziuszką wiechowatą znacząco wzrosło podczas pandemii COVID-19, ze względu na potencjalne właściwości przeciwwirusowe tej rośliny, w tym także na wirusa SARS-CoV-2.

Brodziuszka wiechowata — jak wygląda i skąd pochodzi?

Brodziuszka wiechowata (łac. Andrographis paniculata) jest niewielką, jednoroczną byliną, która może osiągnąć do około 30-110 centymetrów wysokości. Roślina ma ciemnozielone, lancetowate liście. Kwitnie drobnymi, białymi kwiatami, które na swoich płatkach posiadają fioletowe cętki.

Andrographis paniculata to roślina pochodząca z krajów Azji Południowej, takich jak Indie i Sri Lanka. Naturalnie można ją spotkać także w południowo-wschodniej części kontynentu, np. w Chinach. 

Powszechnie stosowane są też jej inne nazwy (w różnych językach) np.: King of Bitters (angielski), czy w językach austronezyjskich Sambiloto (Bahasa Indonesia), Kalmegh (bengalski), Mahatikta (Sanskrit), Mahatita (Hindi), czy Fai Talai Jone (tajski). Brodziuszka znana jest także pod nazwą indyjskiej jeżówki czy świętego ziela.

Jest rośliną powszechnie uprawianą w różnych częściach świata.

Brodziuszka wiechowata — działanie, wskazania do stosowania

Brodziuszka wiechowata jest rośliną o wielu mechanizmach działania, za które odpowiedzialne są różnorodne związki chemiczne takie, jak diterpenoidy, flawonoidy, polifenole oraz główne składniki aktywne — andrografolidy — które odpowiadają za właściwości przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwwirusowe. 

Jednym z działań ziela brodziuszki wiechowatej jest wspieranie prawidłowego działania górnych dróg oddechowych. Właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, immunomodulujące i przeciwutleniające brodziuszki wiechowatej sprawiają, że może to być skuteczny surowiec w zwalczaniu objawów i skracaniu czasu trwania infekcji dróg oddechowych takich, jak grypa czy przeziębienie. Działa ona także immunostymulująco. 

Roślina ta poprawia również funkcjonowanie układu trawiennego poprzez poprawę pracy wątroby. Ze względu na swoje działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne brodziuszkę wiechowatą bada się pod kątem użyteczności i bezpieczeństwa w przypadku leczenia chorób serca, takich jak: kardiomiopatia cukrzycowa, choroba tętnic wieńcowych, przerost ścian serca czy konsekwencje zawału mięśnia sercowego.

Brodziuszka wiechowata jako środek przeciwinfekcyjny i wzmacniający odporność

Brodziuszka wiechowata jest jedną z najskuteczniejszych roślin w walce z przeziębieniem. Roślina ta łagodzi objawy infekcji i przeciwdziała ich rozwojowi. Przeprowadzone badania pokazały, że ekstrakt z brodziuszki jest efektywny nawet przeciwko szczepom wirusów i bakterii odpornych na tradycyjne formy leczenia. 

Dodatkowo brodziuszka wiechowata pozytywnie wpływa na układ odpornościowy. Lepsza odpowiedź immunologiczna pomaga organizmowi skuteczniej zwalczać infekcje, zmniejszając częstość ich występowania. Roślina ta stymuluje układ immunologiczny, na skutek czego dochodzi do zwiększenia aktywności limfocytów, co wzmacnia naturalne mechanizmy obronne organizmu. Brodziuszka wiechowata wspiera także organizm w zwalczaniu pasożytów i pomaga obniżyć gorączkę.

Brodziuszka wiechowata na wątrobę i poprawę trawienia

Ekstrakt z brodziuszki wiechowatej pozytywnie wpływa na proces trawienia i poprawia funkcjonowanie wątroby. Roślina ta wspomaga przemianę materii i łagodzi problemy związane z układem pokarmowym, takie jak biegunki czy zaparcia. Jest również skuteczna w przypadku niestrawności. Z racji obecności andrografolidów, które odpowiedzialne są za gorzki smak brodziuszki, preparaty z rośliny zwiększają produkcję soków trawiennych, dodatkowo wykazując działanie oczyszczające oraz detoksykujące. Związki aktywne obecne w brodziuszce chronią hepatocyty przed uszkodzeniami.

Poza tym brodziuszka wiechowata przynosi ulgę w przypadku nadmiernych wzdęć i gazów, czy w przypadku bolesnych kolek. Stosowanie brodziuszki wiechowatej, pod nadzorem lekarza, może także okazać się pomocne jako leczenie wspomagające takich chorób, jak wirusowe zapalenie wątroby czy w przypadku jej włóknienia. 

Brodziuszka wiechowata w zapaleniach górnych dróg oddechowych

Składniki aktywne brodziuszki wiechowatej wykazują działanie wspomagające w przypadku leczenia stanów zapalnych górnych dróg oddechowych i zatok. Co więcej, działa antyoksydacyjnie, ale także przeciwgorączkowo, przeciwbólowo, immunostymulująco i immunomodulująco, przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo i przeciwnowotworowo, przeciwmalarycznie, hepatoprotekcyjnie oraz hipoglikemicznie. Za wszystkie wymienione działania odpowiada obecny w roślinie andrografolid, substancja zmniejszająca wydzielanie tlenku azotu i prostaglandyn oraz innych mediatorów prozapalnych.

Stosowanie brodziuszki wiechowatej pomoże załagodzić takie objawy jak: obrzęk, przekrwienie i ból, co sprawdzi się w schorzeniach zatok, gardła czy oskrzeli. W jednym z badań potwierdzających przeciwzapalne właściwości brodziuszki wiechowatej, osoby stosujące w sezonie zimowym przez 3 miesiące ekstrakt z tej rośliny, chorowały na przeziębienie 2 razy rzadziej niż osoby przyjmujące placebo. 

Brodziuszka wiechowata — jak dawkować?

To, jak dawkuje się brodziuszkę wiechowatą, zależy głównie od formy, w jakiej jest przyjmowana.

Wysuszone liście brodziuszki mogą służyć jako składnik do przygotowania naparu. Otrzymuje się go poprzez zalanie suszonych liści rośliny szklanką wrzątku, które następnie zaparza się pod przykryciem i przecedza. Brodziuszka nada się również do wykonania odwaru. Wykonuje się go poprzez wsypanie do naczynia łyżki ziela i gotowanie przez 20 minut na małym ogniu. Tak otrzymany odwar również odcedzamy. Zarówno odwar, jak i napar powinno się wypijać w ilości jednej szklanki dziennie.

W przypadku preparatów stałych (kapsułek/tabletek), w zależności od wskazania powinno się stosować od 300 do 800 mg standaryzowanego ekstraktu brodziuszki na dzień. Zawsze jednak należy mieć na uwadze wskazówki producenta preparatu dotyczące zalecanej dawki, które są zamieszczone na opakowaniu.

Leki i suplementy zawierające brodziuszkę wiechowatą

Brodziuszka wiechowata występuje powszechnie na rynku farmaceutycznym w postaci suplementów diety w formie kapsułek, tabletek, nalewek czy herbatek, głównie jako preparaty wspierające odporność czy poprawiające funkcjonowania wątroby. Nie zaleca się długotrwałego stosowania preparatów brodziuszki wiechowatej.

Brodziuszka wiechowata w ciąży

Brodziuszka wiechowata nie jest roślina zalecaną w ciąży, ponieważ może wywoływać nadmierne skurcze mięśni gładkich, w tym mięśni macicy. Nie zaleca się stosowania rośliny także w okresie laktacji, ponieważ nie wiadomo, czy substancje czynne zawarte w tej bylinie przechodzą do mleka. Nie zaleca się także stosowania brodziuszki wiechowatej na etapie preimplantacyjnym i ogólnie podczas starań o ciążę, ponieważ składniki brodziuszki wiechowotej mogą utrudniać zapłodnienie, a tym samym zajście w ciąże.

Brodziuszka wiechowata — przeciwwskazania i środki ostrożności

Głównymi przeciwskazaniami do stosowania brodziuszki wiechowatej są: ciąża, laktacja, plany prokreacyjne, choroby dróg żółciowych, choroby autoimmunologiczne i stan po przeszczepach narządów, które wymagają leczenia preparatami o działaniu immunosupresyjnym.

Istotnym jest również, by osoby cierpiące na schorzenia wątroby dobrały odpowiednią dawkę preparatów z brodziuszką w celu uniknięcia potencjalnych skutków ubocznych.

Brodziuszka wiechowata — możliwe działania niepożądane

Brodziuszka wiechowata jest rośliną całkiem dobrze tolerowaną, a składniki w niej zawarte uważane są za stosunkowo bezpieczne. Jednakże u niektórych osób mogą wystąpić skutki uboczne w postaci dolegliwości ze strony układu pokarmowego (niestrawność, mdłości, wymioty, biegunka, ból brzucha, utrata apetytu), a także ból głowy, zmęczenie czy też reakcje alergiczne. 

Brodziuszka wiechowata — interakcje z lekami i innymi ziołami

Brodziuszka wiechowata wpływa na aktywność enzymów wątrobowych, które odpowiedzialne są za metabolizm wielu związków chemicznych, w tym leków. Z tego powodu należy zachować ostrożność równocześnie stosując brodziuszkę z lekami z grupy immunosupresantów (np.cyklosporyna, takrolimus, kortykosteroidy), ponieważ następuje zmniejszenie ich skuteczności.

Z drugiej strony preparaty z brodziuszką zwiększają aktywność leków przeciwzakrzepowych, a także leków stosowanych w terapii nadciśnienia. Nie należy także łączyć brodziuszki z lekami o potencjalnym działaniu hepatotoksycznym.

Ostatnią grupą produktów leczniczych, na którą warto zwrócić uwagę, są substancje stosowane w leczeniu cukrzycy (insulina, metformina czy pochodne sulfonylomocznika). Tutaj jednak, z racji hipoglikemicznego działania brodziuszki, może dojść do addytywnego działania równocześnie stosowanego leku i ziela, co zwiększa ryzyko wystąpienie hipoglikemii.

Jeśli chodzi o interakcje brodziuszki z innymi roślinami, to należy tu wymienić rośliny o działaniu:

• immunomodulującym (jeżówka, żeń-szeń) - wspólne stosowanie może powodować nadmierną odpowiedź immunologiczną, która może być problematyczna dla osób z chorobami autoimmunologicznymi;
• przeciwkrzepliwym (czosnek, miłorząb, imbir) - zwiększone ryzyko krwawienia, 
• hipotensyjnym (głóg, koci pazur) - możliwość wystąpienia zbyt niskiego ciśnienia tętniczego krwi,
• hepatoprotekcyjnym (kurkuma, ostropest plamisty, korzeń mniszka lekarskiego) - równoczesne stosowanie brodziuszki i roślin o aktywności hepatoprotekcyjnej prowadzi do działania synergistycznego, powodując zwiększone działanie ochronne na wątrobę i poprawę jej funkcjonowania. 

Brodziuszka wiechowata w Ziołopedii — podsumowanie

Brodziuszka wiechowata to bylina o wielu mechanizmach działania, dzięki którym roślina ta znalazła zastosowanie w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, immunomodulujące i przeciwutleniające sprawiają, że brodziuszka działa wspomagająco na funkcjonowanie wątroby. Z racji możliwości regulacji działania enzymów wątrobowych odpowiedzialnych za metabolizm substancji leczniczych, przed zastosowaniem brodziuszki warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Bibliografia

1. Kuthan R.T. "Infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci a fitoterapia". Lek w Polsce, vol. 28, nr 02'18 (321). Dostępne na: https://www.lekwpolsce.pl/download.php?dokid=5ab213b2afcd0&preview=1 
2. Eziefule O.M., Arozal W. i in. "Andrographis paniculata: A potential supplementary therapy for cardiovascular diseases - A systematic review of its effects and molecular actions".  Journal of Pharmacy & Pharmacognosy Research 2024, 12 (3), 487-513. Dostęp na: https://jppres.com/jppres/pdf/vol12/jppres23.1841_12.3.487.pdf
3. Jarukamjorn K., Namoto N. "Pharmacological Aspects of Androhraphis paniculata on Healts and Its Major Diterpenoid Constituent Andrographolide". Journal of Health Science 2008, vol. 54, nr 4: pp. 370-381.
4. Chauhan E.S., Sharma K., Bist R. "Andrographis paniculata : A Review of its Phytochemistry and Pharmacological Activities". Research Journal of Pharmacy and Technology 2019, vol. 12, nr 2. Dostępne na: https://www.researchgate.net/publication/332507335

Autor