Wierzba biała — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie 

Wierzba biała — właściwości

Surowcem leczniczym pozyskiwanym z wierzby białej jest kora wierzby (łac. Salix cortex). Jest ona zbierana z młodych dwu- lub trzyletnich pędów wczesną wiosną, a następnie podlega suszeniu. 

Kora wierzby jest źródłem wielu substancji aktywnych o działaniu leczniczym. Wśród nich znajdują się glikozydy fenolowe, takie jak populina, salicyna i salikortyna, glikozydy flawonowe (izosalipurpozyd) oraz fenolokwasy.  Ponadto kora wierzby stanowi bogactwo garbników, tanin, soli mineralnych, żywic, flawonoidów, m.in. katechiny.

Za najbardziej znane działanie kory wierzby odpowiada kwas salicylowy, który powstaje z salicyny i jej pochodnych, podczas przemian zachodzących z udziałem flory bakteryjnej w organizmie człowieka. 

Wierzba biała — jak wygląda i skąd pochodzi?

Wierzba biała (łac. Salix alba) jest dorastającym do 30 metrów drzewem, należącym do rodziny wierzbowatych (łac. Salicaceae). Pospolicie występuje w Europie i Azji, a także w Afryce. Charakteryzuje się stosunkowo krótkim pniem oraz szerokorozłożystą koroną.

Kora wierzby białej jest ciemnoszara i ma tendencje do pękania. Roślina posiada smukłe pędy, które są pokryte delikatnym meszkiem. Liście wierzby białej mają lancetowaty kształt i sięgają do 8 centymetrów długości. Młode listki są obustronnie owłosione, a na starszych liściach włoski są widoczne tylko na ich spodniej stronie. Wierzba biała jest rośliną dwupienną. Kwiaty wierzby są zebrane w kwiatostany-kotki, popularnie nazywane baziami. 

Wierzba biała jest rośliną szybko rosnącą. Często jest sadzona w lasach łęgowych i wzdłuż rzek, ponieważ preferuje wilgotną glebę. 

Wierzba biała — działanie, wskazania do stosowania

Właściwości lecznicze wierzby białej były znane od tysiącleci. Roślinę wykorzystywano do łagodzenia rozmaitych dolegliwości już przed naszą erą. Wtedy przypisywano jej działanie przeciwwymiotne, leczące reumatyzm, wrzody i szkorbut. Stosowano ją także jako środek przeciwdziałający krwawieniom oraz wykazujący działanie ściągające. Wierzono, że wyciąg z kory wierzby ma działanie antykoncepcyjne i hamujące popęd seksualny. 

Działanie kory wierzby jest związane z obecnością w niej pochodnych kwasu salicylowego, który, podobnie jak inne popularne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, działa poprzez hamowanie wytwarzania prostaglandyn — związków odpowiedzialnych za występowanie w organizmie stanu zapalnego. Z tego względu kora wierzby jest nazywana naturalną aspiryną.  

Obecnie wyciągi z kory wierzby białej znajdują zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych, dzięki właściwościom przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Kora wierzby może być pomocna w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego, dzięki korzystnemu wpływowi na stan blaszki miażdżycowej. Co więcej, pochodne kwasu salicylowego zawarte w wierzbie hamują agregację płytek krwi, co wiąże się z efektem przeciwzakrzepowym i kardioprotekcyjnym. 

Wyciągi z kory wierzby są stosowane w kosmetykach, dedykowanych głównie skórze ze skłonnościami do trądziku. Ekstrakty z wierzby białej są też składnikami szamponów o właściwościach przeciwłupieżowych i zmniejszających przetłuszczanie włosów. 

Wierzba biała — działanie przeciwbólowe

Skuteczność kory wierzby w leczeniu bólu została potwierdzona w badaniach klinicznych. Kora wierzby jest składnikiem tabletek używanych w celu łagodzenia bólów kostno-stawowych o niewielkim nasileniu, bólów głowy i gorączki towarzyszącej przeziębieniu. Ekstrakty z kory wierzby są również obecne w plastrach o działaniu rozgrzewającym wraz z innymi surowcami roślinnymi. 

Wierzba biała na przeziębienie

Ze względu na obecność salicylanów, preparaty z korą wierzby są wykorzystywane w leczeniu przeziębienia. Właściwości przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i napotne kory wierzby sprawiają, że jest ona pomocna przy infekcjach gardła, krtani i oskrzeli. Naturalne salicylany nie powinny być przyjmowane równocześnie z innymi lekami przeciwzapalnymi, np. ibuprofenem, naproksenem czy ketoprofenem. Zwiększa to ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. 

Wierzba biała w kosmetykach

Ekstrakty z kory wierzby są chętnie wykorzystywane przez producentów kosmetyków. Kora wierzby jest częstym składnikiem preparatów do skóry trądzikowej, przez wzgląd na jej aktywność przeciwłojotokową. Zmniejsza ona bowiem czynność gruczołów łojowych. Z tego też względu można ją spotkać w szamponach do nadmiernie przetłuszczających się włosów. Ponadto kora wierzby białej jest składnikiem wielu delikatnych farb do włosów, pełniąc w nich rolę naturalnego filtra UV i chroniąc włókna włosa przed utlenianiem i utratą koloru. 

Wierzba biała — jak dawkować?

Dawkowanie specyfiku z korą wierzby zależy od konkretnego preparatu. Przyjmuje się, że z sypkiej kory wierzby przygotowuje się odwary, poprzez zalewanie 3 gramów surowca szklanką wody i gotowanie przez 30 minut. Odwar pije się raz dziennie po posiłku. Nie należy stosować przygotowanego leku dłużej niż przez 3 dni oraz gdy gorączka przekracza 39 stopni. 

Lek w postaci tabletek przyjmuje się 3 razy na dobę, również po posiłku. Kora sypka i tabletki są przeznaczone dla osób dorosłych. 

Leki i suplementy zawierające wierzbę białą

Wśród leków zawierających korę wierzby białej znajdują się tabletki do stosowania pomocniczo w przeziębieniu, bólach głowy oraz przy występowaniu bólów kostno-stawowych o niewielkim nasileniu. Kora wierzby jest też składnikiem płynu doustnego, stosowanego w leczeniu niestrawności, gdzie występuje wraz z zielem szałwii, bylicy boże drzewko, tymianku, krwawnika oraz kory dębu. 

Na rynku jest także dostępny syrop zawierający wyciągi z lipy, dziewanny, czarnego bzu oraz kory wierzby i może być on stosowany u dzieci powyżej 3. roku życia jako środek napotny, przy występowaniu niewysokiej gorączki w przebiegu przeziębienia. Nie należy go przyjmować powyżej 7 dni bez konsultacji z lekarzem. 

Wierzba biała w ciąży

Kora wierzby jest przeciwwskazana do stosowania u pacjentek w ciąży, zwłaszcza będących w pierwszym i trzecim trymestrze ciąży, ze względu na obecność salicylanów.

Wierzba biała — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania preparatów z korą wierzby białej są:

• astma aspirynowa, 
• choroba wrzodowa, 
• zaburzenia czynności wątroby i nerek, 
• zaburzenia krzepnięcia krwi, 
• nadwrażliwość na salicylany i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Wierzba biała — możliwe działania niepożądane

Kora wierzby białej może powodować występowanie skutków ubocznych. Najczęściej występujące działania niepożądane obejmują:

• reakcje alergiczne (wysypkę, świąd, pokrzywkę),
• nudności, 
• wymioty, 
• bóle brzucha, 
• niestrawność, 
• zgagę, 
• wystąpienie ataku astmy, głównie u osób uczulonych.  

Wierzba biała — interakcje z lekami i innymi ziołami

Wierzba biała, ze względu na obecność salicylanów, wchodzi w interakcje z innymi lekami. Przyjmowanie preparatów z korą wierzby może nasilać działanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (ibuprofenu, naproksenu, ketoprofenu), zwiększając ryzyko działań niepożądanych. Ponadto stosowanie wyciągów z kory wierzby może potęgować działanie przeciwpłytkowe leków. Dotyczy to pacjentów stosujących kwas acetylosalicylowy w dawkach kardioprotekcyjnych oraz przyjmujących inne antykoagulanty, zwiększając tym samym ryzyko wystąpienia krwawień.

Wierzba biała w Ziołopedii — podsumowanie

Kora wierzby jest surowcem leczniczym, stosowanym pomocniczo w przebiegu przeziębienia, ze względu na działanie napotne i przeciwgorączkowe. Jest także wykorzystywana w leczeniu bólów kostno-stawowych oraz bólu głowy. Przed jej zastosowaniem warto zapytać lekarza lub farmaceutę o bezpieczeństwo stosowania, ze względu na liczne działanie niepożądane oraz skutki uboczne mogące wystąpić po jej zażyciu. 

Bibliografia

1. Waliszewska, Bogusława, and Hann Dukiewicz. "Wykorzystanie wierzby w farmacji." Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych 1.18 (2014): 57-66.

Autor