Jak wygląda pokrzywka i co ją wywołuje? Diagnoza i leczenie pokrzywki

Czym jest pokrzywka?

Pokrzywka to choroba, w przebiegu której dochodzi do obrzęku skóry właściwej, co objawia się w postaci charakterystycznych bąbli. Towarzyszy im silny świąd i pieczenie. Co ważne, pokrzywka nie pozostawia po sobie blizn i zazwyczaj jest niebolesna. Czasami występuje dodatkowo obrzęk naczynioruchowy, obejmujący tkanki głębiej położone.

Pokrzywka może być nagła i utrzymywać się krótko, nie pozostawiając po sobie żadnych śladów. Istnieje jednak także w formie przewlekłej, utrzymującej się tygodniami. Niezależnie od długości trwania, pokrzywka bywa frustrująca i może obniżać jakość życia. Na szczęście istnieją metody leczenia, jak i sposoby zapobiegania pokrzywce.

Przyczyny pokrzywki

Pokrzywka to dolegliwość, która może być wywołana wieloma czynnikami. Ze względu na przyczynę pokrzywki możemy wyróżnić kilka jej rodzajów:

• pokrzywka alergiczna - wywołana jest alergenami (np. sierścią kota), zarówno tymi wziewnymi, jak i pokarmowymi czy kontaktowymi. Jest jednym z objawów klasycznej reakcji alergicznej;
• pokrzywka niealergiczna - związana jest z reakcją na niektóre leki, np. niesterydowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, ketoprofen). Chociaż przypomina reakcje alergiczne, mechanizm jej powstawania jest nieco inny;
• pokrzywka fizykalna - występuje w odpowiedzi na czynnik fizyczny, taki jak dotyk, ucisk, ciepło (pokrzywka cieplna), zimno czy światło (promieniowanie widzialne i UV);
• pokrzywka idiopatyczna - bez znanej przyczyny.

Ciekawym przypadkiem jest pokrzywka cholinergiczna, gdzie charakterystyczne skórne zmiany pojawiają się po wysiłku fizycznym lub gorącej kąpieli. Chociaż pierwotnie uznawano ciepło za czynnik wywołujący reakcję, obecnie podejrzewa się jedno z białek obecne w ludzkim pocie, powstające właśnie w trakcie wysiłku lub w reakcji na wysoką temperaturę otoczenia. 

Pokrzywka dermograficzna pojawia się w odpowiedzi na dotyk, nacisk. Reakcja może pojawić się po mocniejszym naciśnięciu palcem czy przejechaniu paznokciem po skórze.

Czy pokrzywka jest zaraźliwa?

Mimo iż do wszelkich chorób skóry instynktownie podchodzimy z rezerwą obawiając się zakażenia, w tym przypadku nie ma się czego bać. Pokrzywka nie jest zakaźna, ponieważ nie jest wywoływana bezpośrednio przez drobnoustroje chorobotwórcze.

Objawy pokrzywki

Pokrzywka na ciele objawia się w charakterystyczny sposób. Na skórze pojawiają się lekko wzniesione, białawe, płaskie bąble, otoczone zaczerwienioną skórą. Mogą zlewać się tworząc większe twory. Towarzyszy im uporczywy świąd. Objawy te można przyrównać do tych, które powstają po kontakcie skóry z pokrzywą, skąd też wzięła się nazwa tej dolegliwości. Zmiany skórne mogą pokrywać całe ciało, a więc pokrzywka może wystąpić również na twarzy.

W pokrzywce przewlekłej (czyli takiej, która trwa ponad 6 tygodni) zmiany występują codziennie lub okresowo, np. co tydzień. Przykładem może być pokrzywka stresowa - w wyniku trudnych i stresujących sytuacji dochodzi fizjologicznie w organizmie do uwolnienia substancji, które u niektórych osób wywołują reakcję skórną. 

Pokrzywka przewlekła jest jednak dość rzadko spotykana. Dużo częściej diagnozuje się pokrzywkę ostrą, idiopatyczną, w przebiegu której zmiany pojawiają się nagle i znikają zazwyczaj do 24 godzin. Jeżeli wystąpieniu pokrzywki towarzyszą takie objawy jak:

• zawroty głowy,
• nudności, wymioty, biegunka,
• kołatanie serca,
• silne osłabienie,
• bladość skóry,

należy pilnie udać się do lekarza, ponieważ mogą to być objawy zwiastujące wystąpienie zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego.

Innym niebezpiecznym objawem, który może towarzyszyć pokrzywce jest obrzęk naczynioruchowy. Dotyczy on tkanek głębiej położonych, w tym także okolic jamy ustnej.

Pokrzywka u dzieci

Pokrzywka u dzieci występuje stosunkowo często i związana jest nie tylko z alergenami, lecz także często z infekcjami i stosowanymi lekami. U dziecka pokrzywka może wystąpić przy wprowadzaniu nowego pokarmu, z którym wcześniej nie miało ono styczności lub w trakcie podróży. Podczas zmiany otoczenia mogą pojawić się bowiem nowe, wcześniej nie spotkane alergeny.

Układ odpornościowy dzieci cały czas się rozwija i uczy, czego pośrednio efektem są częstsze infekcje. Niektóre z nich mogą spowodować powstanie pokrzywki na ciele. W trakcie leczenia może okazać się, że dziecko jest uczulone na niektóre antybiotyki, np. popularne pochodne penicyliny, wówczas po podaniu leku na ciele pojawi się pokrzywka. 

Diagnostyka pokrzywki

Samo rozpoznanie pokrzywki zazwyczaj nie stanowi problemu, odwrotnie jest z ustaleniem jej przyczyny. Diagnostyka pokrzywki ostrej, samoistnej nie wymaga dodatkowych badań, oprócz wywiadu lekarskiego i oględzin zmian. Inaczej ma się sprawa w przypadku pokrzywki przewlekłej. W tym przypadku lekarz może zdecydować się na dodatkowe badania, w tym:

• pełną morfologię krwi; 
• testy skórne;
• biopsję zmian;
• testy fizykalne (nacisk, ciepło, zimno, wysiłek);
• badania przeciwciał, w tym autoprzeciwciał skierowanych przeciwko tarczycy; 
• oznaczenia poziomu hormonów tarczycy.

Lekarz może zalecić także zastosowanie diety eliminacyjnej, gdy podejrzewa korelację pokrzywki z alergenami pokarmowymi.

Leczenie pokrzywki

W leczeniu pokrzywki największe znaczenie mają leki będą blokerami receptora histaminowego H1 drugiej generacji, czyli popularne leki antyhistaminowe. Zalicza się do tej grupy substancje takie jak:

• loratadyna,
• desloratadyna,
• cetyryzyna,
• lewocetyryzyna,
• feksofenadyna,
• bilastyna.

Dostępność poszukiwanych preparatów w najbliższej aptece sprawdzisz bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Obecnie nie zaleca się stosowania blokerów receptora histaminowego H1 pierwszej generacji. W praktyce wciąż są jednak stosowane, ponieważ leki te mają dodatkowe działanie uspokajające, więc podane wieczorem ułatwiają zaśnięcie w przypadku bardzo uciążliwego świądu.

Oprócz tego kluczowe jest określenie czynnika wywołującego pokrzywkę, ponieważ najlepsze wyniki przynosi unikanie go. Wiąże się to często ze zmianami stylu życia, diety, a nawet pracy czy hobby. Niestety w wielu przypadkach identyfikacja źródła pokrzywki nie jest możliwa.

Bibliografia:

1. Szczeklik, A., Gajewski, P. (2022). Mała Interna Szczeklika 2022/2023. Medycyna Praktyczna, rozdział 17.4. “Pokrzywka”.
2. Sybilski, A (2018). Pokrzywka. Medycyna po Dyplomie, 02.
3. Jenerowicz, D. (2012). Pokrzywka u dzieci. Medycyna Praktyczna. Dostęp na: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/skora/62308,pokrzywka-u-dzieci. (Dostęp: 05.2023).

Autor