Kwas acetylosalicylowy (aspiryna) - właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Jakie właściwości wykazuje kwas acetylosalicylowy ?

Potoczna nazwa kwasu acetylosalicylowego to aspiryna. Pod kątem chemicznym jest to pochodna kwasu salicylowego i zaliczana jest do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), stąd działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe. Mechanizm jego aktywności wynika z nieodwracalnego zablokowania enzymu cyklooksygenazy (COX). Wyróżniamy dwie izoformy tego enzymu: COX- 1 oraz COX-2. Aspiryna blokując COX-1 hamuje syntezę tromboksanu, który bierze udział w agregacji płytek krwi - dzięki temu przeciwdziała powstawaniu zakrzepów krwi. Natomiast w wyniku hamowania izoenzymu COX-2, zmniejsza syntezę prostaglandyn, które odpowiedzialne są za powstawanie bólu, gorączki, stanu zapalnego czy obrzęku.

Jakie zastosowanie ma kwas acetylosalicylowy?

Aspiryna jest to lek powszechnie stosowany. Dzięki swoim właściwościom jest chętnie wybierana przez pacjentów w leczeniu bólu o małym lub umiarkowanym nasileniu. 

Znajduje zastosowanie w likwidowaniu bólu głowy, zęba czy bóli mięśni i stawów. Kwas acetylosalicylowy wykorzystywany jest także przez pacjentów w celu łagodzenia objawów przeziębienia czy grypy. Skuteczny jest również w leczeniu gorączki u osób dorosłych.

Kwas acetylosalicylowy - dawkowanie

Zalecana jednorazowa dawka aspiryny dla osoby dorosłej to 500-1000 mg, nie częściej niż co 4-8 godzin. Należy pamiętać, by nie przekraczać maksymalnej dawki dobowej, która wynosi 4 gramy na dobę! 

Niższe dawki kwasu acetylosalicylowego, tj. od 75 do 150 mg na dobę, rekomendowane są pacjentom z przebytym zawałem serca czy udarem mózgu. Regularnie zażywana aspiryna zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów, które mogą być przyczyną zamknięcia światła tętnicy. Dzięki temu jest często zalecana w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego, np. miażdżycy tętnic wieńcowych. 

Pamiętaj, że dostępność aspiryny czy innych leków z grupy NLPZ sprawdzisz za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Jakie przeciwwskazania do stosowania ma kwas acetylosalicylowy?

Aspiryna, pomimo tego że jest najbardziej popularnych lekiem przeciwbólowym, jak każdy inny lek ma pewne przeciwwskazania do zastosowania. 

Bezwzględnie kwas acetylosalicylowy jest przeciwwskazany u pacjentów:

• z czynną chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, ponieważ aspiryna powoduje zahamowanie produkcji prostaglandyn, które odpowiadają za wydzielanie ochronnego śluzu przez ściany żołądka;
• z nadwrażliwością na kwas acetylosalicylowy bądź inne salicylany;
• z napadami astmy oskrzelowej, wywołanej w przeszłości podaniem salicylanów;
• z ciężką niewydolnością nerek, serca czy wątroby;
• w czasie miesiączki, ponieważ może nasilać krwawienie;
• u dzieci poniżej 12. roku życia, ponieważ istnieje ryzyka wystąpienia zespołu Reye’a - choroby objawiającej się uszkodzeniem wątroby czy układu nerwowego;
• u osób chorych na skazę krwotoczną;
• w III trymestrze ciąży, gdyż istnieje ryzyko przedwczesnego zamknięcia przewodu Botalla w sercu dziecka, co skutkować może późniejszym nadciśnieniem płucnym;
• stosujących metotreksat (lek o działaniu immunosupresyjny) w dawce min. 15 mg na tydzień.

Aspiryna jest również przeciwwskazana u pacjentów leczonych na dnę moczanową.  Kwas acetylosalicylowy może zmniejszać wydalanie kwasu moczowego, co skutkuje zwiększeniem częstotliwości napadów dny moczanowej.

Skutki uboczne stosowania kwasu acetylosalicylowego

Kwas acetylosalicylowy pomimo że wykazuje wiele właściwości leczniczych i jest uniwersalnym preparatem, jak każdy lek może wywoływać działania niepożądane. Najczęściej aspiryna może powodować: 

• uszkodzenie błony śluzowej żołądka;
• zaburzenia żołądkowo jelitowe, takie jak ból brzucha, nudności, wymioty, zgaga czy niestrawność;
• choroba wrzodowa żołądka czy dwunastnicy;
• zwiększone ryzyko krwawienia;
• uszkodzenie nerek;
• przemijające zaburzenie czynności wątroby;
• zawroty głowy, szumy uszne.

Bibliografia:

1. Aspiryna (ASA) – stuletnia rezydentka apteczek domowych (2022). Dostępne na: https://diag.pl/pacjent/artykuly/aspiryna-dzialanie-zastosowanie-przeciwwskazania/.
2. Polopiryna S, 300 mg, tabletki. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/5440/characteristic. (Dostęp: wrzesień 2022).

Autor