Wrzody żołądka: jak rozpoznać i leczyć?

Czym są wrzody?

Wrzody trawienne to niewielkie ubytki występujące w śluzówce żołądka lub dwunastnicy, którym towarzyszy zapalny naciek i martwica. Najczęściej lokalizuje się je w żołądku oraz opuszce dwunastnicy, niekiedy występują w pętli dwunastnicy lub dolnej części przełyku. Mają powierzchnię od kilku do kilkunastu milimetrów, tworząc powierzchowne uszkodzenia. Zdarza się jednak, że prowadzą do perforacji, czyli uszkodzenia wszystkich warstw błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy.

Choroba wrzodowa jest jednym z najczęściej diagnozowanych schorzeń układu pokarmowego. Według szacunków dotyka około 5-10% osób dorosłych. Mężczyźni ponad dwukrotnie częściej niż kobiety chorują na wrzody dwunastnicy. W przypadku wrzodów żołądka nie ma takie zróżnicowania.

Skąd biorą się wrzody?

Przyczyn zapadalności na wrzody żołądka i dwunastnicy jest wiele, niemniej najczęstszą z nich jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Szacuje się, że bakteria ta odpowiada za nawet 75-90% wrzodów dwunastnicy i 70% wrzodów żołądka. Niemniej nie u wszystkich zakażonych stwierdza się obecność wrzodów żołądka lub dwunastnicy. Chorobę wrzodowa może być też skutkiem ubocznym przewlekłego stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), czyli środków przeciwbólowych na bazie ibuprofenu, ketoprofenu, naproksenu, diklofenaku czy kwasu acetylosalicylowego (popularnej aspiryny). 

Wśród innych przyczyn warto wskazać palenie papierosów, które nie tylko przyczynia się do większej zapadalności na wrzody, ale także jest sprawcą częstszych nawrotów choroby i utrudnia leczenie. Wpływ mogą mieć także: spożywanie alkoholu, silny i przewlekły stres, dieta obfitująca w ostre przyprawy, łączenie leków z grupy NLPZ z glikokortykosteroidami, zespół Zollingera-Ellisona. Są również pacjenci, u których czynniki genetyczne zwiększają ryzyko choroby wrzodowej.

Objawy choroby wrzodowej

Choroba wrzodowa następuje w wyniku zaburzeń równowagi pomiędzy czynnikami, które drażnią błonę śluzową żołądka i dwunastnicy oraz czynnikami, których zadaniem jest tę śluzówkę chronić. Wiele osób chorujących na wrzody przez długi czas nie zdaje sobie sprawy z tego problemu, nie odczuwając żadnych niepokojących objawów. W zdecydowanej większości przypadków pojawiają się jednak takie dolegliwości, jak:

• piekący ból i dyskomfort w nadbrzuszu, pojawiający się na czczo (w przypadku wrzodów dwunastnicy) lub około 1 do 3 godzin po posiłku (w przypadku wrzodów żołądka), który ustępuje po spożyciu pokarmu lub przyjęciu preparatów zobojętniających kwas solny w żołądku,
• zgaga,
• nudności i wymioty,
• kwaśnie odbijanie się,
• nieprzyjemny, kwaśny lub gorzki posmak w ustach,
• uczucie gniecenia lub palenia w żołądku,
• nawracająca czkawka,
• uczucie pełności w nadbrzuszu.

Jeżeli zaobserwowaliśmy u siebie podobne objawy, najlepiej skonsultować je ze swoim lekarzem rodzinnym, który zadecyduje, czy konieczna jest wizyta u gastrologa. Reagować trzeba, gdyż nieleczona choroba wrzodowa może prowadzić do groźnych powikłań.

Choroba wrzodowa – rozpoznanie

Podstawowym badaniem, które umożliwia rozpoznanie choroby wrzodowej jest gastroskopia, czyli badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pozwala przyjrzeć się śluzówce żołądka oraz opuszki i części zstępującej dwunastnicy. Dzięki temu możliwe jest wykrycie obecności bakterii Helicobacter pylori oraz pobranie wycinka śluzówki do dalszej analizy. 

To, czy pacjent jest zakażony bakterią, sprawdza się wykonując test na wytwarzanie ureazy, hodowlę bakteryjną lub badanie histopatologiczne. W laboratoriach analitycznych wykonuje się test oddechowy, test krwi czy test wykrywający antygeny tej bakterii w kale. Pacjent może również na własną rękę wykonać mniej inwazyjne testy na obecność Helicobacter pylori np. Helicobacter Test, Helico Test, czy Test Ureazowy, dostępne w aptece.

Jak leczyć chorobę wrzodową?

Leczenie choroby wrzodowej opiera się przede wszystkim na wyeliminowaniu czynników, które ją pogłębiają. W większości przypadków oznacza to usunięcie ze śluzówki żołądka bakteri Helicobacter pylori, przy jednoczesnym zmniejszeniu wydzielania soku żołądkowego. Proces ten nazywa się eradykacją. Skuteczną metodą jest tzw. leczenie skojarzone, w trakcie którego choremu przez 14 dni podaje się lek przeciwbakteryjny, antybiotyk oraz inhibitor pompy protonowej (IPP), który zmniejsza produkcję soku żołądkowego. Do tej grupy leków zalicza się m.in. Controloc, Contix, Ortanol czy Pantopraz. Czasem lekarz może zdecydować o terapii potrójnej, polegającej na podaniu dwóch antybiotyków i IPP.

W trakcie leczenia dobrze jest stosować probiotyki (Bactilac NF, Lacidofil, Sanprobi IBS) lub synbiotyki (Lactiforte, Multilac, Proviterol Duo, Trilac IBS), które sprzyjają odbudowie flory bakteryjnej.

W sytuacji, gdy leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne, konieczne może się okazać leczenie operacyjne, które polega na chirurgicznym usunięciu wrzodu wraz z fragmentem żołądka lub dwunastnicy. Brak leczenia tej choroby może prowadzić do powikłań zagrażających życiu. Nieleczone wrzody mogą przyczynić się do krwotoków z przewodu pokarmowego, powstawania zmian bliznowatych czy nawet perforacji ściany żołądka. W skrajnych zaniedbanych przypadkach choroba wrzodowa może przekształcić się w zmiany nowotworowe.

Dieta przy chorobie wrzodowej

W leczeniu choroby wrzodowej istotna jest także dieta, której należy ściśle przestrzegać. Posiłki powinny być lekkostrawne, niskokaloryczne i niskotłuszczowe, by nie pobudzać nadmiernie produkcji soku żołądkowego. Najlepiej wybierać potrawy gotowane (w wodzie lub na parze) i duszone. Unikajmy smażenia, zwłaszcza na głębokim tłuszczu. Niewskazane są produkty na bazie pełnego ziarna i kasze, tłuste mięsa, sery, rośliny strączkowe oraz grzyby. Należy również zrezygnować z kawy i herbaty, soli oraz ostrych przypraw.

Posiłki powinny być niewielkie, za to jedzone często i regularnie, nawet 6 razy dziennie. Obfite obiady mogą pobudzać czynności wydzielnicze żołądka i nasilać nieprzyjemne objawy.

Autor