Uczep trójlistkowy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Uczep trójlistkowy — właściwości

Uczep trójlistkowy jest źródłem wielu związków chemicznych, które często działają synergistycznie i wykazują właściwości prozdrowotne. Obecne w nim flawonoidy i polisacharydy determinują działanie żółciopędne. Dodatkowo flawonoidy zmniejszają ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, zawału serca, a nawet nowotworów. Ponadto posiada on duże ilości manganu i enzymów, które oddziaływują na proces powstawania krwi, proces jej krzepnięcia oraz pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego. W składzie uczepu trójlistkowego można znaleźć także:

• garbniki;
• związki śluzowe;
• kwas askorbinowy;
• związki goryczkowe;
• kwasy organiczne (kwas chlorogenowy, kawowy, rozmarynowy, cykoriowy);
• sole mineralne;
• karotenoidy;
• taniny;
• kumaryny;
• nienasycone kwasy tłuszczowe;
• pektyny;
• poliacetyleny;
• żelazo, glin, miedź, chrom.

Takie bogactwo składników aktywnych sprawia, że przypisuje mu się jeszcze właściwości:

• ściągające;
• żółciopędne;
• przeciwalergiczne;
• moczopędne;
• przeciwobrzękowe;
• obniżające stężenie glukozy we krwi;
• przeczyszczające;
• detoksykujące.

Uczep trójlistkowy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Uczep trójlistkowy (łac. Bidens tripartita) nazywany także nagietkiem trójlistnym, należy do rodziny astrowatych (łac. Asteraceae). Można go spotkać na terenie Europy i Azji, głównie na glebach bogatych w azot. Lubi dobrze nasłonecznione stanowiska, często blisko stawów, jezior, bagien i terenów podmokłych. Ta jednoroczna roślina trawiasta w Polsce występuje na obszarach nizinnych i w niskich partiach gór.

Uczep trójlistkowy osiąga wysokość od 15 do 90 centymetrów, a jego łodyga jest silnie rozgałęziona i nabiegła charakterystycznym fioletowym zabarwieniem. Liście uczepu są ciemnozielone, ząbkowane i ułożone naprzeciwlegle. Na szczycie łodygi znajdują się zebrane w żółtobrązowe koszyczki rurkowate kwiaty. Znakiem rozpoznawczym uczepu są jego owoce, czyli płaskie niełupki z zadziorami, które przyczepiają się do sierści zwierząt i ludzkiej odzieży.

Surowiec zielarski stanowi liść, korzeń i ziele uczepu trójlistkowego.

Uczep trójlistkowy — działanie, wskazania do stosowania

Uczep trójlistkowy doskonale sprawdza się stosowany zewnętrznie w różnego rodzaju chorobach skórnych. Natomiast wewnętrznie chętnie wykorzystywany jest we wspomaganiu leczenia:

• reumatyzmu;
• infekcji górnych dróg oddechowych;
• skąpomoczu;
• kamicy nerkowej;
• stanów zapalnych układu moczowego;
• nadciśnienia tętniczego;
• stanów zapalnych jelit;
• biegunki;
• choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy;
• alergii.

Uczep trójlistkowy na infekcje

Zawarte w uczepie olejki eteryczne bogate między innymi w α-pinen, p-cymen, β-elemen są pomocne w zwalczaniu infekcji, ponieważ działają przeciwdrobnoustrojowo, przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Wykazano również ich zdolności przeciwbakteryjne względem bakterii Gram-dodatnich i w mniejszym stopniu Gram-ujemnych oraz przeciwgrzybicze względem Candida albicans. Napar z tej rośliny dodatkowo zmniejsza gorączkę, łagodzi ból i jest środkiem napotnym.

Uczep trójlistkowy na cukrzycę

Badania wykazały, że obecne w uczepie trójlistkowym kwas chlorogenowy, cynarozyd i luteolina mają korzystne działanie w leczeniu cukrzycy i jej powikłań. Udowodniono, że ekstrakty z uczepu stymulują wydzielanie insuliny z wysp trzustkowych. Dodatkowo obniżają poziom hemoglobiny glikowanej i zawartość glukozy we krwi oraz poprawiają wrażliwość tkanek na insulinę. 

Uczep trójlistkowy na skórę

Ze względu na zawartość różnych flawonoidów np. flawonów, flawononów, chalkonów, aurononów i katechin, ekstrakty z uczepu trójlistkowego mają działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, odżywcze i regenerujące dla skóry. Ponadto łagodzą one podrażnienia i przyspieszają gojenie się ran. Uczep trójlistkowy sprawdza się w walce z takimi problemami skórnymi, jak egzemy, wrzody, trądzik, łojotok skóry głowy, skazy o podłożu alergicznym, łuszczyca, oparzenia słoneczne czy atopowe zapalenie skóry.

Uczep trójlistkowy — jak dawkować?

Preparaty z uczepu trójlistkowego należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta. Domowy napar można przygotować poprzez zalanie jednej łyżki suszonego ziela szklanką wrzątku oraz parzenie go przez 20 minut pod przykryciem. Następnie należy odcedzić napar i według tradycji pić go 3 razy dziennie pomiędzy posiłkami. Taki napar można także używać zewnętrznie jako tonik, okłady lub podczas kąpieli. Można spotkać się również z przepisami na przygotowanie domowej nalewki, oliwki lub oleju z uczepu trójlistkowego.

Leki i suplementy zawierające uczep trójlistkowy

Na polskim rynku można spotkać uczep trójlistkowy w postaci:

• suszu;
• naparu;
• wyciągu olejowego.

Ponadto uczep często stanowi składnik aktywny kremów, szamponów i odżywek do włosów.

Uczep trójlistkowy w ciąży

Brak jest badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania preparatów z uczepu trójlistkowego, dlatego też nie powinny ich przyjmować kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Uczep trójlistkowy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Uczep trójlistkowy nie powinien być stosowany u osób uczulonych na rośliny z rodzaju Asteraceae lub którykolwiek ze składników rośliny.

Uczep trójlistkowy — możliwe działania niepożądane

Nadal brak jest danych na temat występowania działań niepożądanych po stosowaniu preparatów z uczepu trójlistkowego. Jednak znajdujące się w nim w dużych ilościach olejki eteryczne i ich pochodne potencjalnie posiadają działanie toksyczne i drażniące drogi oddechowe. Przed zastosowaniem produktów z uczepu trójlistkowego zaleca się konsultację z lekarzem lub farmaceutą i zachowanie szczególnej ostrożności.

Uczep trójlistkowy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Produktów na bazie uczepu trójlistkowego nie należy stosować razem z lekami:

• diuretycznymi;
• przeciwcukrzycowymi;
• przeciwgorączkowymi;
• obniżającymi ciśnienie;
• napotnymi;
• immunomodulującymi;
• przeciwzapalnymi;
• przeciwalergicznymi;
• przeciwbakteryjnymi;
• wiatropędnymi.

Uczep trójlistkowy w Ziołopedii — podsumowanie

Uczep trójlistkowy to niedoceniana roślina, która kryje w sobie wielokierunkowe działania prozdrowotne i moc substancji bioaktywnych. Niestety wciąż brakuje badań na temat skuteczności i bezpieczeństwa jej stosowania. Jednak warto wypróbować możliwości lecznicze uczepu, szczególnie w przypadku zmagania się z problemami skórnymi. Przed zdecydowaniem się na włączenie tego surowca do swojej diety należy zawsze skonsultować się z lekarzem bądź farmaceutą, ponieważ może on wchodzić w liczne interakcje z różnymi lekami.

Bibliografia

1. Orhan, N., İçöz, Ü. G., Altun, L., & Aslan, M. (2016). Anti-hyperglycaemic and antioxidant effects of Bidens tripartita and quantitative analysis on its active principles. Iranian journal of basic medical sciences, 19(10), 1114–1124. 
2. Tomczykowa, M., Leszczyńska, K., Tomczyk, M., Tryniszewska, E., & Kalemba, D. (2011). Composition of the essential oil of Bidens tripartita L. roots and its antibacterial and antifungal activities. Journal of medicinal food, 14(4), 428–433. https://doi.org/10.1089/jmf.2010.0066 
3. Wolniak, M., Tomczykowa, M., Tomczyk, M., Gudej, J., & Wawer, I. (2007). Antioxidant activity of extracts and flavonoids from Bidens tripartita. Acta poloniae pharmaceutica, 64(5), 441–447.
4. Oproshanska, T., Mishchenko, O., Shapoval, O., Khvorost, O., Koiro, O., & Bondariev, Y. (2021). Study of membrane-stabilizing and anti-inflammatory activity of tincture from herba Bidens Tripartita L.

Autor