Fasola zwyczajna — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Fasola zwyczajna — właściwości

Fasola zwyczajna (łac. Phaseolus vulgaris) jest rośliną o wysokiej wartości odżywczej i drogocennych właściwościach leczniczych. Nasiona fasoli są bogatym źródłem roślinnego białka oraz węglowodanów. Węglowodany występujące w nasionach dzielą się na skrobię i węglowodany nieskrobiowe, czyli skrobię oporną, a także rozpuszczalny oraz nierozpuszczalny błonnik pokarmowy. Roślina cechuje się także obecnością witamin z grupy B, witaminy C i związków mineralnych m.in. potasu, wapnia, magnezu, żelaza, cynku, manganu i siarki.

Surowcem zielarskim jest naowocnia fasoli (łac. phaseoli pericarpium). Jest to wysuszony strąk pozbawiony nasion. Surowiec ten jest źródłem wielu substancji czynnych o działaniu farmakologicznym. W naowocni fasoli znajdują się liczne flawonoidy (flawanole, flawony) oraz proantocyjanidyny, dzięki czemu fasola ma właściwości przeciwutleniające. Dodatkowo w naowocni znajdują się alkaloidy, m.in. trygonelina, a także cholina i kwasy organiczne, np. pipekolinowy, krzemowy i traumatynowy. 

Fasola zwyczajna — jak wygląda i skąd pochodzi?

Fasola zwyczajna (łac. Phaseolus vulgaris) należy do rodziny bobowatych (łac. Fabaceae). Jest popularną rośliną uprawną, którą uprawia się na wielu kontynentach, ze względu na wysoką wartość odżywczą nasion. Fasola może w zależności od odmiany osiągać od 60 centymetrów (u odmian karłowatych) do nawet 2-3 metrów wysokości. Liście fasoli w większości są trójlistkowe, a kwiaty zebrane w grona do 8 sztuk kwiatów, o barwie od białej po fioletową i czerwoną, w zależności od odmiany. Kolor nasion fasoli również jest zmienny i zależy od obecności w nich polifenoli. 

Fasola zwyczajna — działanie, wskazania do stosowania

Europejska Agencja Leków (EMA) wskazuje na tradycyjne zastosowanie naowocni fasoli jako produktu leczniczego stosowanego w celu zwiększenia ilości moczu i „przepłukania” dróg moczowych. Może być zatem stosowana jako środek wspomagający w przypadku drobnych dolegliwości układu moczowego. 

Substancje zawarte w naowocni mogą potencjalnie działać hipoglikemizująco, obniżając poziom glukozy we krwi. Ze względu na wysoką zawartość przeciwutleniaczy, fasola może pozytywnie wpływać na przebieg chorób sercowo-naczyniowych, a obecność błonnika w nasionach przyczyniać się do polepszonej perystaltyki jelit, lepszego przebiegu procesu trawienia oraz zmniejszenia poziomu we krwi lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), czyli „złego cholesterolu”. 

Fasola zwyczajna a działanie moczopędne

Naowocnia fasoli jest określana przez (EMA) jako produkt o tradycyjnym zastosowaniu w kwestii działania moczopędnego. „Produkt leczniczy o tradycyjnym zastosowaniu” jest określeniem, z którym wiąże się spełnienie następujących kryteriów:

• produkt leczniczy ma wystarczające dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania,
• działanie farmakologiczne i skuteczność są potwierdzone na podstawie długotrwałego stosowania i doświadczenia.

Naowocnię fasoli można zatem bezpiecznie stosować w przypadku dolegliwości związanych z układem moczowym. Jest ona składnikiem leków złożonych, stosowanych na złogi kamieni nerkowych (tzw. piasku nerkowego) i pomocniczo w zakażeniach dróg moczowych.

Fasola zwyczajna na cukrzycę

Od początku dwudziestego wieku prowadzono badania nad skutecznością naowocni fasoli jako środka obniżającego poziom glukozy we krwi. Europejska Agencja Leków zebrała te badania, dochodząc do wniosku, że działanie przeciwcukrzycowe, obniżenie poziomu glukozy we krwi i zwiększenie tolerancji na glukozę zaobserwowano wyłącznie w przypadku badań na zwierzętach, z kolei badania kliniczne prowadzone na pacjentach, nie wykazały wzrostu tolerancji na glukozę po zastosowaniu naowocni fasoli. Z tego też powodu w monografii EMA poświęconej naowocni fasoli, nie jest uwzględnione działanie przeciwcukrzycowe surowca. 

Na rynku istnieje produkt leczniczy o tradycyjnym zastosowaniu. Zawiera on w składzie naowocnię fasoli, liść brzozy, jeżyny, kłącze perzu i owoc róży. Jest on zarejestrowany jako produkt działający w zaburzeniach oddawania moczu oraz zgodnie z ChPL  „w porozumieniu z lekarzem może być stosowany przez osoby z rodzinną predyspozycją do cukrzycy, jako środek moczopędny zmniejszający tendencję do wzrostu cukru po posiłku”, co nie jest równoznaczne z bezpośrednim działaniem przeciwcukrzycowym. Należy mieć także na uwadze, że dobowa dawka tego płynnego leku (20 ml) zawiera tyle czystego etanolu, ile znajduje się w 120 ml wina, więc warto zastanowić się nad potencjalnymi korzyściami i wadami takiego leczenia.     

Fasola zwyczajna a działanie przeciwutleniające

Działanie przeciwutleniające, czyli zwalczające wolne rodniki jest wynikiem obecności w naowocni fasoli licznych polifenoli. Takie działanie może zapobiegać chorobom sercowo-naczyniowym oraz spowalniać proces starzenia.  

Fasola zwyczajna — jak dawkować?

Dawkowanie preparatów z naowocnią fasoli zależy od konkretnego produktu i producenta. Herbatkę z naowocni przygotowuje się przez zalanie 2,5 grama rozdrobnionego surowca 150 ml wrzątku. Tak uzyskany napar należy pić od 2 do 6 razy na dobę. Leki złożone o działaniu moczopędnym stosuje się zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania.

Leki i suplementy zawierające fasolę zwyczajną

Naowocnię fasoli można spotkać pod postacią sypkiego surowca do zaparzania oraz w lekach złożonych, w postaci tabletek lub płynu doustnego.

Fasola zwyczajna w ciąży

Ze względu na brak danych dotyczących stosowania naowocni fasoli w czasie ciąży i laktacji, nie zaleca się jej stosowania przez kobiety ciężarne i karmiące. 

Fasola zwyczajna — przeciwwskazania i środki ostrożności

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania EMA nie zaleca się stosowania naowocni fasoli osobom poniżej 18. roku życia. W Polsce jednak leki złożone, które zawierają m.in. naowocnię fasoli, można stosować powyżej 12. roku życia. 

Fasola zwyczajna — możliwe działania niepożądane

Nadmierne spożycie nasion fasoli może powodować wzdęcia. U osób uczulonych na substancje czynne zawarte w fasoli może dojść do reakcji alergicznych

Fasola zwyczajna — interakcje z lekami i innymi ziołami

Nie są znane interakcje naowocni fasoli z innymi ziołami i lekami.

Fasola zwyczajna w Ziołopedii — podsumowanie

Fasola zwyczajna jest rośliną chętnie uprawianą przez mieszkańców wielu kontynentów, ze względu na wysoką wartość odżywczą i właściwości lecznicze. Tradycyjnie stosuje się naowocnię fasoli w lekkich dolegliwościach ze strony układu moczowego, wykorzystując jej działanie moczopędne. W przypadku braku poprawy podczas stosowania naowocni fasoli należy skonsultować objawy z lekarzem pierwszego kontaktu.

Bibliografia

1. EMA: Assessment report on Phaseolus vulgaris L., fructus sine semine, EMA/HMPC/317317/2012, 2013
2. EMA: Community herbal monograph on Phaseolus vulgaris L., fructus sine semine, EMA/HMPC/317319/2012, 2012

Autor