Cytryniec chiński — właściwości lecznicze, działanie zastosowanie

Cytryniec chiński – właściwości

Cytryniec niewątpliwie posiada unikalny skład, w którym najbardziej charakterystyczne są obecne w nim lignany dibenzocyklooktadienowe nazywane „lignanami typu schisandra”. Jest to niemal 90 związków o działaniu hepatoprotekcyjnym i hepatoregenerującym, na przykład gomisyna A, gomisyna N, schizandyryna B, schizandryna C, chizandryna A.

Poza tym ważną rolę odgrywa zawarty w cytryńcu olejek eteryczny złożony między innymi z borneolu, cytralu, 1,8-cyneolu, p-cymolu, sekswikarenu i β-bisabolenu. Ponadto w cytryńcu można znaleźć:

• polisacharydy;
• witaminę C;
• witaminę E;
• biopierwiastki — wapń, magnez, mangan, żelazo, chrom, cynk, nikiel;
• związki triterpenowe — schintrilakton A i B, wuweizidilaktony C-F;
• flawonoidy — rutozyd, kwercetyna, hyperozyd, izokwercytryna;
• antocyjany;
• kwasy organiczne — cytrynowy, fumarowy, jabłkowy;
• kwasy fenolowe — chlorogenowy, p-kumarowy, salicylowy.

Cytryńcowi chińskiemu dzięki takiemu bogactwu związków czynnych przypisuje się właściwości:

• antyoksydacyjne;
• przeciwzapalne;
• adaptogenne;
• przeciwwirusowe;
• neuroprotekcyjne;
• antyagregacyjne;
• zwiększające libido;
• przeciwwrzodowe;
• immunomodulujące;
• przeciwnowotworowe.

Cytryniec chiński – jak wygląda i skąd pochodzi?

Cytryniec chiński (łac. Schisandra chinensis) to gatunek rośliny z rodzin cytryńcowatych (łac. Schisandraceae) naturalnie występującej na obszarze Azji Wschodniej — Chin, Japonii, Korei oraz we wschodniej części Rosji. To właśnie z tych rejonów surowiec jest importowany dla potrzeb przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego, chociaż wybrane jego odmiany sadzi się w Europie i Ameryce jako rośliny ozdobne w ogrodach i parkach. 

Cytryniec jest dwupiennym pnączem osiągającym w naturalnym środowisku od 8 do 15 metrów długości. Liście cytryńca mają ząbkowane brzegi i ostry koniec, a na elastycznej łodydze układają się skrętolegle. Mający niezwykłe właściwości owoc cytryńca to intensywnie czerwona, błyszcząca jagoda o średnicy około 1 cm i zapachu cytryny. Jagody zebrane są w przypominające winogrona grona o długości około 10 cm, a wewnątrz każdej z nich ukryte są 1-2 pomarańczowo-brązowe nasiona w kształcie nerki.

W krajach azjatyckich cytryniec można znaleźć pod nazwą bei wuweizi, co oznacza „owoc o pięciu smakach”. Według tradycyjnej medycyny chińskiej każdy z wyczuwalnych w nim smaków: kwaśny, słony, cierpki, gorzki i słodki odpowiada za inne właściwości lecznicze.

Cytryniec chiński – działanie, wskazania do stosowania

Cytryniec chiński zasłynął jako surowiec adaptogenny, czyli poprawiający ogólną kondycję psychiczną i fizyczną, redukujący stres i poprawiający pamięć oraz koncentrację. Schisandra chinensis ponadto wspomaga procesy trawienne, obniża poziom glukozy we krwi i wspiera pracę wątroby i serca, a także wpływa na aktywność osteoblastów — komórek kościotwórczych.

Ekstrakty z wuweizi mają udowodnione działanie immunostymulujące, dlatego te preparaty polecane są osobom w okresie rekonwalescencji. Chętnie sięgają po nie także sportowcy chcący poprawić swoją wytrzymałość. Aktywność tonizującą i wzmacniającą ośrodkowy układ nerwowy cytryńca wykorzystuje się wspomagająco nawet u pacjentów z chorobą Parkinsona i Alzheimera. 

Z cytryńca korzysta również przemysł kosmetyczny, dzięki jego właściwościom przeciwutleniającym, przeciwzapalnym, chroniącym przed promieniowaniem, łagodzącym na skórę i opóźniającym procesy jej starzenia.

Cytryniec chiński na koncentracje i odporność psychiczną

Cytryniec chiński, jako adaptogen pomaga dostosować się organizmowi do zmieniających się warunków środowiska. Owoc o pięciu smakach skutecznie redukuje stres, łagodzi zmęczenie, reguluje stężenie kortyzolu, dodaje energii w codziennym funkcjonowaniu i wspiera funkcje poznawcze. Zawarte w nim antyoksydanty chronią komórki nerwowe przed procesami starzenia. Stosowanie cytryńca poprawia zdolność uczenia się i zachowania uwagi nawet w okresie przemęczenia, ponieważ podnosi on poziom neuroprzekaźników w centralnym układzie nerwowym.

Cytryniec chiński na wątrobę

Lignany obecne w cytryńcu chińskim mają działanie hepatoprotekcyjne, przyspieszają regenerację wątroby i jej detoksykację. Dzięki temu znajduje on zastosowanie we wspomaganiu leczenia chorób wątroby o podłożu autoimmunologicznym i zakaźnym, takim jak zapalenie, stłuszczenie czy marskość wątroby.

Cytryniec chiński na układ krążenia

Cytryniec dzięki aktywności antyoksydacyjnej blokuje proces powstawania płytek miażdżycowych i obniża wysoki poziom cholesterolu. Dodatkowo lignany cytryńca regulują ciśnienie krwi i pozytywnie wpływają na pracę mięśnia sercowego.

Cytryniec chiński – jak dawkować?

Stosując produkty na bazie cytryńca chińskiego, należy zawsze przestrzegać zaleceń danego producenta i nie przekraczać zalecanej dawki. Najlepiej preparaty z wuweizi przyjmować po posiłku, w godzinach porannych.

Leki i suplementy zawierające cytryniec chiński

Cytryniec chiński można spotkać w postaci:

• suszonego owocu, nasion, liści, pędów;
• tabletek i kapsułek;
• odwaru;
• nalewki;
• soku;
• herbat;
• dodatku w kosmetykach do pielęgnacji ciała.

Cytryniec chiński w ciąży

Brak dokładnych badań na temat bezpieczeństwa stosowania preparatów z cytryńcem u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Niektóre doniesienia mówią, że ekstrakty z cytryńca pobudzają skurcze macicy, dlatego są one niewskazane w czasie ciąży.

Cytryniec chiński – przeciwwskazania i środki ostrożności

Cytryniec chiński uważa się za bezpieczny i dobrze tolerowany przez ludzi surowiec. Mimo to odradza się stosowanie tego surowca u osób:

• w stanie nadpobudliwości nerwowej;
• z chorobami neurologicznymi (padaczka);
• cierpiących na bezsenność;
• z nadciśnieniem tętniczym;
• z refluksem;
• zmagających się z zaburzeniami pracy serca.

Uwaga!

Nie należy stosować ekstraktów z cytryńca w porze wieczornej, ponieważ utrudni on wówczas zasypianie.

Cytryniec chiński – możliwe działania niepożądane

Cytryniec chiński spożywany w nadmiernych ilościach może prowadzić do powstania dolegliwości pokarmowych, takich jak zgaga, niestrawność, ból brzucha i brak apetytu. Zdarza się też, że cytryniec powoduje reakcje alergiczne, głównie swędzące wysypki skórne.

Cytryniec chiński – interakcje z lekami i innymi ziołami

Cytryniec chiński wchodzi w interakcje zarówno z innymi ziołami, jak i lekami, ale w większości dochodzi do wykształcenia pozytywnych zależności. Cytryniec często łączony jest z żeń-szeniem (Panax Ginseng), różeńcem górskim (Rhodiola rosea) oraz wąkrotą azjatycką (Centella asiatica), w celu wzmocnienia działania adaptogennego. W suplementach poprawiających libido cytryniec działa synergistycznie z tragankiem błoniastym (Astragalus membranaceus) i dzięglem chińskim (Angelica sinensis).  

Preparaty z cytryńcem chińskim zwiększają długość snu wywoływanego przez barbiturany. Niestety cytryniec może również zaburzać wchłanianie niektórych substancji leczniczych. Wpływa on na stężenie między innymi:

• diklofenaku;
• ibuprofenu;
• warfaryny;
• lowastatyny;
• midazolamu;
• leków przeciwgrzybiczych.

Przed wdrożeniem jego suplementacji należy skonsultować się z lekarzem bądź farmaceutą.

Cytryniec chiński w Ziołopedii – podsumowanie

Cytryniec chiński to roślina o ogromnych możliwościach leczniczych cenionych w farmacji i kosmetologii. Ekstrakt cytryńca sprawdza się w terapii chorób układu pokarmowego, nerwowego, układu krążenia. Poprawia libido, odporność, wytrzymałość. Pomaga w stanach przemęczenia i w wielu innych dolegliwościach.

Nadal potrzebne są badania potwierdzające skuteczność i bezpieczeństwo stosowania cytryńca, jednak potencjał tego surowca sprawia, że warto rozważyć jego suplementację. Na rynku obecnych jest dużo różnych form preparatów z owocu o pięciu smakach, jednak przed rozpoczęciem jego zażywania warto skonsultować się z lekarzem.

Bibliografia

1. Szopa, A., Ekiert, R., & Ekiert, H. (2017). Current knowledge of Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. (Chinese magnolia vine) as a medicinal plant species: a review on the bioactive components, pharmacological properties, analytical and biotechnological studies. Phytochemistry reviews : proceedings of the Phytochemical Society of Europe, 16(2), 195–218. https://doi.org/10.1007/s11101-016-9470-4
2. Szopa A., Warzecha A., Klimek-Szczykutowicz M., Stańczyk K., Kubica P., Ekiert H., Cy- tryniec chiński (Schisandra chinensis) – z tradycyjnej medycyny chińskiej do współczesnej fitoterapii, Herbalism, 2018, 1 (4), s. 101–119
3. Nowak, A., Zakłos-Szyda, M., Błasiak, J., Nowak, A., Zhang, Z., & Zhang, B. (2019). Potential of Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. in Human Health and Nutrition: A Review of Current Knowledge and Therapeutic Perspectives. Nutrients, 11(2), 333. https://doi.org/10.3390/nu11020333
4. Hancke J.L., Burgos R.A. i Ahumada F.; Schisandra chinensis (Turcz.) baill; 1999, Fitoterapia 70 (5), s. 451-471

Autor