Centella asiatica (wąkrota azjatycka) — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Centella asiatica — właściwości

Związki chemiczne zawarte w wąkrocie azjatyckiej odgrywają ważną rolę w medycynie i kosmetyce. Znaczna część tych związków należy do grupy saponin i triterpenów. Wśród najważniejszych triterpenów znajdują się: kwas azjatykowy, kwas madekasowy, azjatykozyd, madekasozyd, centellozyd, kwas madazjatykowy i kwas cenellowy. 

Co więcej, Centella asiatica zawiera również wiele związków fenolowych takich, jak: kwercetyna, kemferol, katechina, rutyna, apigenina, naryngenina oraz olejki lotne jak kariofilen czy farnezol.

Centella asiatica — jak wygląda i skąd pochodzi?

Wąkrota azjatycka, nazywana również gotu kola, należy do rodziny selerowatych (łac. Apiaceae). Naturalnie występuje w Indiach, Pakistanie, na Madagskarze, Afryce równikowej, Ameryce Środkowej i Oceanii. 

Wąkrota rośnie w zacienionych, wilgotnych miejscach takich, jak pola ryżowe czy brzegi rzek. Tworzy tam gęsty, zielony dywan. Najbardziej  preferuje piaszczyste gliny.

Centella asiatica to wieloletnie, rozłogowe, pnące zioło o delikatnym zapachu. Łodyga jest naga i prążkowana, a z jej węzłów wyrastają korzenie. Z każdego węzła wyrastają także 1-3 liście o długich ogonkach i jajowato-nerkowatym kształcie. Obie strony liścia są nagie, a ich brzegi ząbkowane. Kwiaty wąkroty mają biały lub fioletowo-różowy kolor i zebrane są w groniaste baldachy. Okres kwitnienia przypada na kwiecień-czerwiec. Roślina owocuje przez cały sezon. Owoce mają podłużno-okrągły kształt i są zgrubiałe. 

Surowcem zielarskim jest cała roślina lub jej część nadziemna. 

Centella asiatica — działanie, wskazania do stosowania

W medycynie azjatyckiej wąkrota stosowana jest od setek lat, głównie w dolegliwościach dermatologicznych takich, jak małe rany, zadrapania, blizny, oparzenia i egzema. Jest także polecana jako środek przeciwgorączkowy, moczopędny, przeciwreumatyczny, antybakteryjny i przeciwwirusowy. Może pomóc także w niewydolności żylnej, poprawie pamięci, stresie i zaburzeniach lękowych. 

Centella asiatica na gojenie ran

Wąkrota azjatycka i triterpeny w niej zawarte mają bezpośredni wpływ na proces gojenia się ran. Roślina zwiększa syntezę kolagenu i keratyny oraz zmniejsza stan zapalny wokół rany. Co więcej, nie powoduje przy tym podrażnień skóry. 

Centella asiatica na starzenie się skóry

Centella asiatica jest efektywnym środkiem przeciw starzeniu się skóry. Nasila produkcję kolagenu typu I, którego ilość zmniejsza się wraz z wiekiem. Za efekt ten odpowiedzialny jest madekasozyd. 

Według badań kilkumiesięczna kuracja wąkrotą azjatycką w połączeniu z witaminą C znacznie poprawiła jędrność, elastyczność i poziom nawilżenia skóry. Zastosowanie tych dwóch składników powoduje remodeling powierzchniowej warstwy skóry właściwej i niweluje efekty procesu fotostarzenia. 

Centella asiatica na biegunki bakteryjne

Mikroorganizmami, które najczęściej powodują biegunki bakteryjne, są Escherichia coli, Staphylococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa. 

Wąktota azjatycka jest rośliną zdolną do zwalczania wyżej wymienionych szczepów, co sprawia, że sprawdzi się w przypadku biegunek o podłożu bakteryjnym. 

Centella asiatica na cukrzycę

Właściwości przeciwcukrzycowe wąkroty azjatyckiej potwierdzono na wielu modelach zwierzęcych. 

Podanie ekstraktu z wąkroty prowadzi do obniżenia stężenia glukozy we krwi, a efekt ten jest zależny od dawki. Wąkrota spowalnia wchłanianie cukrów z przewodu pokarmowego. Dzieje się to dzięki hamowaniu działania α-amylazy - enzymu rozkładającego węglowodany na cukry proste. Długoterminowe podawanie ekstraktu z wąkroty pomagało unormować poziom glukozy we krwi u otyłych zwierząt z cukrzycą. 

Wykazano również, że kwas azjatykowy zawarty w wąkrocie zapobiega niszczeniu komórek beta wysp trzustkowych, co pomoże spowolnić rozwój choroby.

Centella asiatica na lepszy nastrój 

Wąkrota azjatycka ma zdolność poprawy pamięci, nastroju i zmniejszania lęku, zwłaszcza u osób starszych. Efekty te widoczne są po kilku tygodniach przyjmowania ekstraktu z Centella asiatica. 

Roślina ta może okazać się przydatna w przypadku trudności psychicznych związanych z wiekiem, takich jak zaburzenia pamięci i depresja. 

Centella asiatica — jak dawkować?

W przypadku niegojących się ran i blizn przerostowych Europejska Agencja Leków (EMA) zaleca przyjmowanie 10 lub 20 mg stężonego ekstraktu z wąkroty 3 razy dziennie w przypadku dorosłych. U dzieci poniżej 3. roku życia należy podawać połowę tej dawki. 

W przypadku suszonych liści wąkroty można stosować kapsułki zawierające 300-600 mg surowca lub napar z 1-2 łyżeczki suszu zalanych 150 ml wrzątku i pozostawionym na 10-15 min do zaparzenia. Zaleca się spożywanie 750 ml herbaty z wąkroty azjatyckiej dziennie. 

Do użytku zewnętrznego przy trudno gojących się ranach i wrzodach poleca się krem zawierający 1% ekstraktu z wąkroty.

Leki i suplementy zawierające centella asiatica

Dostępne są kapsułki zawierające ekstrakt oraz wysuszone liście wąkroty. Możesz znaleźć też wyciąg płynny, suszone liście oraz kosmetyki z wąkrotą azjatycką. 

Centella asiatica w ciąży

Brak danych na temat bezpieczeństwa stosowania wąkroty azjatyckiej podczas ciąży i karmienia piersią. Przed zastosowaniem skonsultuj się z lekarzem. 

Długotrwałe stosowanie bez robienia przerw może utrudniać zajście w ciążę.

Centella asiatica — przeciwwskazania i środki ostrożności

Zaleca się robienie przerw podczas kuracji wąkrotą. Możesz przyjmować roślinę przez 6 tygodni, a następnie zrobić 2 tygodnie przerwy. 

Centella asiatica — możliwe działania niepożądane

Doustne przyjmowanie wąkroty azjatyckiej może powodować dolegliwości żołądkowe, bóle głowy i senność. Może pojawić się także zwiększone oddawanie moczu. 

Istnieją doniesienia o hepatotoksyczności przy długotrwałym przyjmowaniu. Dlatego ważne jest, aby robić 2 tygodnie przerwy po każdych 6 tygodniach suplementacji. 

Centella asiatica— interakcje z lekami i innymi ziołami

Istnieje niewiele danych na temat interakcji wąkroty z innymi lekami.

Wysokie dawki mogą powodować senność oraz uspokojenie, dlatego należy zachować ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu wąkroty w połączeniu z lekami przeciwlękowymi lub nasennymi. 

Roślina wpływa także na poziom glukozy we krwi. Osoby przyjmujące leki przeciwcukrzycowe powinny zachować ostrożność.

Centella asiatica w Ziołopedii — podsumowanie

Wąkrota azjatycka znana jest przede wszystkim jako składnik kremów przeciwstarzeniowych. Jej zastosowanie na skórę jest dobrze udokumentowane. W przypadku problemów skórnych warto pamiętać o możliwości jej suplementacji także doustnie. Oprócz tego pojawiają się doniesienia, że wąkrota może być przydatna w wielu innych dolegliwościach takich jak cukrzyca, depresja czy biegunki bakteryjne.

Bibliografia

1. Bylka, W., Znajdek-Awiżeń, P., Studzińska-Sroka, E., & Brzezińska, M. (2013). Centella asiatica in cosmetology. Postepy dermatologii i alergologii, 30(1), 46–49. https://doi.org/10.5114/pdia.2013.33378
2. Vasantharuba, Seevaratnam & Banumathi, P. & Premalatha, M.R. & Sundaram, SP & Thangaiah, Arumugam. (2012). Functional properties of Centella asiatica (L.): A review. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. 4. 8-14.
3. Prakash, Ved & Jaiswal, Nishita & Srivastava, Mrinal. (2017). A review on medicinal properties of Centella asiatica. Asian Journal of Pharmaceutical and Clinical Research. 10. 69-74. https://doi.org/10.22159/ajpcr.2017.v10i10.20760
4. Sun, B., Wu, L., Wu, Y., Zhang, C., Qin, L., Hayashi, M., Kudo, M., Gao, M., & Liu, T. (2020). Therapeutic Potential of Centella asiatica and Its Triterpenes: A Review. Frontiers in pharmacology, 11, 568032. https://doi.org/10.3389/fphar.2020.568032
5. Gohil, K. J., Patel, J. A., & Gajjar, A. K. (2010). Pharmacological Review on Centella asiatica: A Potential Herbal Cure-all. Indian journal of pharmaceutical sciences, 72(5), 546–556. https://doi.org/10.4103/0250-474X.78519

Autor