Zgaga — czym jest? Przyczyny, objawy, leczenie. Poznaj domowe sposoby na zgagę

Choroba refluksowa przełyku — co to takiego?

Gdy nasz układ pokarmowy działa prawidłowo, znajdujący się pomiędzy żołądkiem a przełykiem dolny zwieracz przełyku, uniemożliwia cofanie się kwaśnego soku żołądkowego. W trakcie połykania pokarmu mięsień zwieracza się rozkurcza, a po przełknięciu natychmiast zamyka. Jeśli jednak jest on niewydolny lub kurczy się nieprawidłowo, treść żołądkowa wraz z kwasem solnym i enzymami trawiennymi wracają do przełyku, drażniąc jego nabłonek, co powoduje pieczenie i ból, czyli zgagę.

Zgaga to objaw chorobowy, a nie samodzielna jednostka chorobowa. Może jednak pojawiać się sporadycznie u osób zdrowych.

Dolegliwości te nazywane są chorobą refluksową przełyku (ang. gastroesophageal reflux disease, GERD), potocznie nazywaną refluksem. Może ona przyczyniać się do powstawania nadżerek w przełyku. Według szacunków w krajach wysoko rozwiniętych nawet 10% dorosłych osób uskarża się na codzienne objawy refluksu.

Skąd się bierze zgaga? Najczęstsze przyczyny powstawania zgagi

Przyczyn refluksu żołądka może być wiele. Najczęstszą jest osłabienie dolnego zwieracza żołądka, które bezpośrednio przyczynia się do cofania treści żołądkowej do przełyku. Może ono nastąpić w wyniku nadmiernego spożywania alkoholu i palenia papierosów, a także przy stosowaniu niektórych leków (w tym środków antykoncepcyjnych). Osoby z otyłością oraz seniorzy również należą do grupy ryzyka. Na zgagę często skarżą się ciężarne, co ma ścisły związek z zachodzącymi zmianami hormonalnymi — progesteron wpływa na rozluźnienie mięśni przewodu pokarmowego, w tym dolnego zwieracza przełyku.

Jakie są inne przyczyny zgagi? To m.in.:

• dieta bogata w wysoko przetworzoną żywność, w tym: ostre i tłuste potrawy, napoje gazowane, posiłki bazujące głównie na węglowodanach prostych;
• niezdrowe nawyki żywieniowe (nieregularne posiłki, jedzenie w pośpiechu, jedzenie przed snem obfitych posiłków);
• niezdiagnozowane nietolerancje pokarmowe i alergie;
• przepuklina rozworu przełykowego — część żołądka przemieszcza się z jamy brzusznej do klatki piersiowej, co daje objawy refluksu;
• niektóre zaburzenia hormonalne, cukrzyca, twardzina;
• niska aktywność fizyczna;
• zaburzenia snu.

Co powoduje zgagę? Produkty refluksogenne

Niektóre produkty spożywcze mogą powodować występowanie zgagi poprzez nasilanie wydzielania soku żołądkowego, opóźnianie opróżniania żołądka czy poprzez negatywny wpływ na pracę dolnego zwieracza przełyku. Wśród produktów refluksogennych wymienia się:

• tłuste potrawy i produkty — tłuste i smażone jedzenie to jeden z najczęstszych czynników wywołujących zgagę;
• pikantne potrawy i produkty — pacjenci bardzo często zgłaszają nasilenie uciążliwych objawów po spożyciu pikantnych produktów zawierających  np. papryczkę chili, pieprz, chrzan;
• warzywa cebulowe — cebula, zwłaszcza surowa, może nasilać objawy refluksu. Zaleca się ostrożność przy spożywaniu innych warzyw z tej grupy tj. czosnku, szalotki, cebuli dymki, pora;
• owoce cytrusowe i wyciskane z nich soki — zawarte w owocach cytrusowych kwasy działają drażniąco na śluzówkę przełyku, mogą też negatywnie wpływać na ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku;
• pomidory i sok pomidorowy — pomidory podobnie do cytrusów charakteryzują się wysoką kwasowością, co może wywoływać lub nasilać zgagę;
• mięta — występowanie zgagi po spożyciu mięty może mieć związek z jej drażniącym działaniem na błonę śluzową przełyku;
• czekolada i tłuste słodycze — ze względu na wysoką zawartość tłuszczu czekolada i bazujące na niej słodycze mogą sprzyjać refluksowi;
• napoje gazowane — gaz zawarty w napojach może zaburzać działanie dolnego zwieracza przełyku;
• słone przekąski i posiłki — ryzyko wystąpienia objawów choroby refluksowej jest większe u osób, które zawsze dosalają posiłki;
• kawa, herbata — spożywanie tych napojów może zaburzać pracę dolnego zwieracza przełyku i wzmagać objawy refluksu.

Nieprzyjemne objawy zgagi

Osoby zmagające się z refluksem bardzo często uskarżają się na zgagę. Objawia się ona uciskiem i bolesnym pieczeniem w okolicach mostka, które może promieniować na tylną część gardła. Cofaniu się treści żołądkowej towarzyszy odczuwany kwaśny smak w ustach, a także niestrawność, nudności, uczucie pełności w żołądku i częste odbijanie. Czasem pojawiać się może ból gardła, wynikający z podrażnienia śluzówki przełyku, trudności z przełykaniem czy przewlekła chrypka.

Choroba można również manifestować się objawami, które nie mają związku z przełykiem — napadowym kaszlem, świszczącym oddechem, nawracającym zapaleniem dziąseł lub ucha środkowego.

Ile trwa zgaga?

Uczucie palenia i pieczenia w przełyku oraz inne, wspomniane wcześniej objawy, zwykle utrzymują się przez kilka minut, lecz mogą przedłużyć się do kilku godzin. U niektórych pacjentów symptomy zgagi mogą utrzymywać się przez kilka dni, a nawet tygodni — tak niepokojących objawów nie można bagatelizować! Czym prędzej należy zgłosić się do lekarza celem szerszej diagnostyki i ustalenia przyczyny tego stanu.

Najlepsze domowe sposoby na zgagę

Jeżeli zgaga dokucza nam od czasu do czasu, możemy spróbować ją zneutralizować naturalnymi sposobami. Znaną i skuteczną metodą jest picie naparu ze świeżego imbiru. Niewielki kawałek korzenia imbiru należy pokroić w cienkie plasterki i zalać gorącą wodą. Po 10 minutach napój jest gotowy do picia. Sprawdzi się również napar z kopru włoskiego, kminku zwyczajnego, anyżku czy rumianku.

W alkalizacji treści pokarmowej pomocne jest także jedzenie migdałów oraz picie wywaru z nasion siemienia lnianego. Warto sięgnąć zwłaszcza po to ostatnie, gdyż dodatkowo osłoni śluzówkę przed drażniącym działaniem kwasów żołądkowych.

Wśród osób zadających sobie pytanie "co pomaga na zgagę?", dużą popularnością cieszy się woda z sodą oczyszczoną. Pół łyżeczki sody oczyszczonej miesza się ze szklanką wody. Taki roztwór ma odczyn zasadowy, zatem neutralizuje kwaśną treść żołądka i szybko przynosi ulgę. Jest to jednak doraźny sposób radzenia sobie z tym problemem — nie zaleca się stosowania sody na zgagę zbyt często, a metoda ta jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży.

W przypadku zgagi nie warto sięgać po napar z mięty, możemy bowiem osiągnąć efekt odwrotny od zamierzonego. Mięta ma działanie rozkurczające, więc dodatkowo rozluźni mięśnie dolnego zwieracza przełyku.

Leczenie zgagi — metody farmakologiczne

Jeżeli naturalne sposoby nie przynoszą poprawy, możemy sięgnąć po leki dostępne bez recepty, które zobojętniają sok żołądkowy. Preparaty te zwykle zawierają różne związki glinu, magnezu, wapnia i kwasu algininowego, i stosunkowo szybko przynoszą ulgę. 

Lekami, których działanie polega na obniżaniu stężenia kwasu solnego w żołądku, są inhibitory pompy protonowej — to m.in. lansoprazol, omeprazol, pantoprazol. Wskazaniem do ich stosowania jest choroba refluksowa przełyku, w tym leczenie objawowe i zapobieganie nawrotom choroby. Zmniejszają one wydzielanie kwasu żołądkowego i pomagają złagodzić objawy refluksu, w tym zgagę. 

Trzeba jednak pamiętać, że przyjmować je można od czasu do czasu. Długotrwałe stosowanie takich preparatów należy koniecznie skonsultować z lekarzem, zwłaszcza gdy objawy przybierają na sile. Skład leków na zgagę, ich możliwe działania niepożądane oraz interakcje z innymi preparatami można sprawdzić na stronie KtoMaLek.pl.

Zgaga w ciąży — jak sobie radzić?

Nawet 45-80% ciężarnych może cierpieć na zgagę. Głównymi przyczynami tego stanu są zmiany hormonalne zachodzące w ciele kobiety (powodujące rozluźnienie mięśni przewodu pokarmowego) oraz powiększająca się macica, która uciska na narządy jamy brzusznej i powoduje wypychanie treści żołądka do przełyku. Nie bez znaczenia są także nawyki żywieniowe i źle skomponowany jadłospis, które mogą nasilać nieprzyjemne objawy.

Co na zgagę w ciąży?

Jak pozbyć się zgagi będąc w ciąży? Naturalne sposoby na zgagę, które w umiarkowanych ilościach są bezpieczne dla ciężarnych, to przede wszystkim migdały oraz kłącze imbiru. Z ziół poleca się napary z nasion kopru włoskiego, melisy czy rumianku. Ich stosowanie warto jednak omówić z lekarzem prowadzącym.

Jeżeli domowe sposoby na zgagę i refluks nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, lekarz może zdecydować o włączeniu preparatów z węglanem wapnia, węglanem magnezu lub kwasem alginowym.

Co na zgagę przy karmieniu piersią?

Co jest dobre na zgagę podczas karmienia piersią? Można się wspomóc tymi samymi metodami, które stosowano w okresie ciąży. Zarówno naturalne sposoby na zgagę, jak i leki zobojętniające kwas solny są bezpiecznym wyborem dla mam karmiących. W przypadku ograniczających produkcję kwasu solnego inhibitorów pompy protonowej należy skonsultować się pediatrą, który oceni, czy taka terapia będzie bezpieczna dla dziecka. 

Co na zgagę u dzieci?

U najmłodszych zazwyczaj doraźnie stosuje się domowe metody na zgagę lub preparaty alkalizujące treść pokarmową. Najważniejsze jest jednak przestrzeganie odpowiednich nawyków — stosowanie diety lekkostrawnej, częstsze jedzenie małych posiłków, ograniczenie spożycia tłuszczów, redukcja nadwagi.

Jeżeli choroba refluksowa ma ostrzejszy przebieg, konieczne może być leczenie farmakologiczne, o którym decyduje lekarz.

Jak uniknąć zgagi?

U wielu osób zgaga zwykle pojawia się po obfitszym posiłku. W tej sytuacji wystarczy przestrzegać kilku prostych zasad, które uchronią nas przed nieprzyjemnymi dolegliwościami.

• Zjadajmy 4-5 niewielkich posiłków w ciągu dnia w 3-4 godzinowych odstępach.
• Jedzmy bez pośpiechu, dokładnie przeżuwając kęsy jedzenia.
• Jeżeli wiemy, które produkty wywołują u nas zgagę, unikajmy ich w naszej diecie.
• Starajmy się ograniczać ciężkostrawne i tłuste potrawy.
• Rzućmy papierosy oraz zmniejszmy spożycie alkoholu, napojów gazowanych oraz bogatych w kofeinę . Unikajmy żucia gumy.
• Po posiłku sięgajmy po produkty alkalizujące, takie jak np. migdały.
• Jeżeli uprawiamy sport, treningi wykonujmy kilka godzin po posiłku.
• Przebywanie w pozycji leżącej bezpośrednio po posiłku zwiększa ryzyko wystąpienia zgagi, dlatego nie powinno się jeść bezpośrednio przed snem.

Bibliografia

1. Małecka-Panas E. "Choroba refluksowa przełyku (refluks): przyczyny, objawy i leczenie". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/przelyk/50731,choroba-refluksowa-przelyku-refluks-przyczyny-objawy-i-leczenie
2. Wiercińska M. "Zgaga: co to jest zgaga, jakie są jej przyczyny". Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50665,zgaga-co-to-jest-zgaga-jakie-sa-jej-przyczyny
3. Czerwionka-Szaflarska M., Romańczuk B. "Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży". Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 1. Dostępne na: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10103/8603
4. Adam Chwieśko; Zastosowanie techniki wielokanałowej impedancji z pH-metrią w diagnostyce choroby refluksowej przełyku, Biuletyn Okręgowej Izby Lekarskiej, 2008
5. Choroba refluksowa przełyku. Zalecenia dietetyczne opracowane przez dietetyków Centrum Dietetycznego Online. Dostępne na: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroba-refluksowa-przelyku-zalecenia-i-jadlospis/
6. Taraszewska A.M., Wolnicka K., Jaczewska-Schuetz J. "Gdy dokucza zgaga... Zalecenia dotyczące żywienia i stylu życia w chorobie refluksowej przełyku". Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Dostępne na: https://ncez.pzh.gov.pl/?sdm_process_download=1&download_id=32461

Autorzy