Chrzan pospolity — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Chrzan pospolity – właściwości

Chrzan pospolity jest aktualnie rośliną używaną głównie w kuchni. Stosuje się go do przygotowania ogórków kiszonych, świetnie pasuje również do past kanapkowych czy sałatek. Substancje pochodzące z chrzanu wykazują działanie przeciwbakteryjne, m.in. przeciwko bakteriom Escherichia coli, Listeria monocytogenes czy Salmonella typhimurium. Ta właściwość sprawia, że chrzan może być hodowany w celu stworzenia naturalnych środków konserwujących żywność.

Właściwości zdrowotne chrzanu są związane głównie z dużym stężeniem witaminy C. W medycynie tradycyjnej wielu regionów wykorzystywano go do leczenia różnych schorzeń. 

Chrzan pospolity – jak wygląda i skąd pochodzi?

Chrzan pospolity (łac. Armoracia rusticana) jest rośliną pochodzącą z Europy, części Azji, Nowej Zelandii i Ameryki Północnej. Jego łodyga może osiągać wysokość nawet 150 centymetrów. Liście chrzanu charakteryzują się bardzo dużą powierzchnią i przybierają postać podłużnych struktur o sercowatej nasadzie. Kwiaty chrzanu pospolitego są drobne, białe i zebrane w wiechy.

Swoją popularność Armoracia rusticana zawdzięcza korzeniom, które są długimi, białymi częściami jadalnymi tej rośliny. W smaku korzeń jest ostry i cechuje się silnym aromatem, przez co często wykorzystywany jest w gastronomii.

Chrzan pospolity — działanie, wskazania do stosowania

Armoracia rusticana w zależności od regionu świata, w którym była używana, miała przypisywane różne właściwości lecznicze. W Grecji opisywano moczopędny wpływ chrzanu, a w Niemczech używano go do leczenia chorób płuc, w tym astmy, czy też chorób serca. Proszek sporządzony z korzeni chrzanu pospolitego miał mieć dobroczynny wpływ na gojenie się trudnych ran i ukąszeń zwierząt. Do dziś chrzanu pospolitego używa się w celach leczniczych w krajach takich jak Bułgaria, Rumunia czy Rosja. Ma on zmniejszać wysokie ciśnienie krwi, ból głowy czy łagodzić kaszel. Chrzan stosuje się także w leczeniu objawów przeziębienia.

Chrzan pospolity na szkorbut

Szkorbut to choroba wielonarządowa, dotycząca głównie nieprawidłowości w powstawaniu tkanki łącznej. Przyczyną takiego stanu jest niedobór witaminy C. Objawami szkorbutu są m.in.:

• samoistne krwawienie;
• bóle mięśni;
• zapalny przerost dziąseł;
• wypadanie zębów;
• osłabienie.

Dzięki wysokiej zawartości witaminy C w korzeniu chrzanu pospolitego, a także w jego liściach, roślina ta była często używana przez marynarzy, którzy cierpieli na niedobór witaminy C z powodu braku świeżych warzyw i owoców w diecie. Armoracia rusticana była łatwa w przechowywaniu, a jej uprawa była możliwa nawet na piasku, co przyczyniło się do popularności chrzanu wśród załogi. Jak pokazały późniejsze badania, średnia zawartość witaminy C w chrzanie jest trzykrotnie większa niż w owocach cytrusowych.

Chrzan pospolity — działanie przeciwnowotworowe

W korzeniu chrzanu pospolitego zawarty jest ważny związek chemiczny — izotiocyjanian allilu. Substancja ta prawdopodobnie wpływa na hamowanie aktywności kancerogenów w komórkach, co może być elementem ochronnym przed ich mutacjami. Z tego powodu szeroko bada się potencjał przeciwnowotworowy Armoracia rusticana.

Inną substancją zawartą w chrzanie jest peroksydaza chrzanowa, aktualnie stosowana w biologii molekularnej. Enzym ten stał się przedmiotem wielu badań naukowych. Niewykluczone, że w przyszłości stanie się nową cząsteczką stosowaną w celowanej terapii przeciwnowotworowej.

Chrzan pospolity — działanie przeciwzapalne

W medycynie tradycyjnej chrzan był używany w celu redukcji reakcji zapalnej toczącej się w organizmie. Przez długi czas brakowało badań naukowych potwierdzających tę teorię. Jednak w ostatnim czasie wykazano potencjalne działanie przeciwzapalne ekstraktu pozyskiwanego z korzeni chrzanu.

Chrzan pospolity – jak dawkować?

Chrzan pospolity w postaci suplementów diety dostępnych na rynku powinien być dawkowany zgodnie z zaleceniami podanymi przez producenta w ulotce dołączonej do opakowania.

Leki i suplementy zawierające chrzan pospolity

Armoracia rusticana jest jednym ze składników suplementów diety, które mają wspomagać odporność oraz funkcjonowanie górnych i dolnych dróg oddechowych. Chrzan pospolity jest dostępny w postaci tabletek i syropów.

Chrzan pospolity w ciąży

Nie ma oficjalnych przeciwwskazań do stosowania Armoracia rusticana w ciąży. Jednakże, biorąc pod uwagę silny zapach i ostry smak chrzanu, może on nasilać dolegliwości żołądkowe. Przed wdrożeniem jakiejkolwiek suplementacji w ciąży należy skonsultować się z ginekologiem.

Chrzan pospolity – przeciwwskazania i środki ostrożności

Osoby z chorobą wrzodową żołądka, chorobami nerek i tarczycy powinny zachować szczególną ostrożność przy suplementacji chrzanem pospolitym. 

Chrzan pospolity – możliwe działania niepożądane

Chrzan pospolity może doprowadzić do wystąpienia różnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Spożycie zbyt dużych ilości może spowodować nudności, wymioty czy bóle brzucha.

Chrzan pospolity – interakcje z lekami i innymi ziołami

Chrzan pospolity może wchodzić w interakcje z lekami na niedoczynność tarczycy. Zmniejsza on stężenie lewotyroksyny w organizmie, co nasila niedoczynność i osłabia działanie leków. Przed wprowadzeniem suplementacji chrzanem u takich pacjentów konieczna jest konsultacja lekarska.

Chrzan pospolity w Ziołopedii – podsumowanie

Chrzan pospolity może być wykorzystywany jako suplement diety u osób z niedoborem witaminy C. Dzięki swojemu smakowi i aromatowi, chrzan świetnie nadaje się do przygotowywania potraw pełnych smaku.

Pomimo wielu wymienionych zastosowań chrzanu pospolitego w medycynie tradycyjnej, warto zaznaczyć, że większość z nich nie została potwierdzona w aktualnych badaniach. Bardzo ważne jest zatem, aby jego suplementacja nie zastępowała leków potrzebnych do wyleczenia bądź kontrolowania chorób wymienionych w tekście. Leki są produktami standaryzowanymi, a ich działanie jest przebadane i udowodnione zgodnie ze ściśle określonymi procedurami.

Bibliografia

1. Wedelsbäck Bladh, K., & Olsson, K. M. (2011). Introduction and use of horseradish (Armoracia rusticana) as food and medicine from antiquity to the present: emphasis on the Nordic countries. Journal of herbs, spices & medicinal plants, 17(3), 197-213.
2. Herz, C., Tran, H. T., Márton, M. R., Maul, R., Baldermann, S., Schreiner, M., & Lamy, E. (2017). Evaluation of an Aqueous Extract from Horseradish Root (Armoracia rusticana Radix) against Lipopolysaccharide-Induced Cellular Inflammation Reaction. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2017, 1950692.

Autor