Układ immunologiczny — jak jest zbudowany i jakie funkcje pełni? Najczęstsze choroby układu immunologicznego

Czym jest układ immunologiczny?

Układ immunologiczny (inaczej odpornościowy) jest układem narządów, który ma za zadanie chronić organizm człowieka przed różnymi chorobami. Dobrze funkcjonujący układ immunologiczny ma zdolność do odróżniania zdrowych komórek własnych organizmu od komórek nieprawidłowych (np. nowotworowych) oraz komórek obcych organizmowi, takich jak bakterie, wirusy czy grzyby, i w razie niebezpieczeństwa, niszczy je. Całokształt zmian i reakcji, jakie zachodzą pod wpływem kontaktu układu immunologicznego z substancją obcą, nazywa się odpowiedzią immunologiczną. 

W skład układu immunologicznego wchodzą:

• narządy limfatyczne: grasica, śledziona, szpik kostny, węzły chłonne, grudki limfatyczne,
• naczynia limfatyczne,
• komórki układu immunologicznego, np. makrofagi, limfocyty C i limfocyty B,
• białka odpornościowe, np. przeciwciała i cytokiny.

Wszystkie te elementy są niezbędne dla zachowania homeostazy (równowagi) w organizmie i odpowiadają za reakcje odpornościowe. 

Zaburzenia układu immunologicznego

Nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, powodujące zakłócenia w przebiegu odpowiedzi immunologicznej, może prowadzić do chorób układu immunologicznego. A czym są choroby autoimmunologiczne? Zdarza się, że układ odpornościowy identyfikuje komórki własne, jako komórki obce i stwarzające zagrożenie, dążąc do ich zniszczenia. W takich sytuacjach mówi się o chorobach autoimmunologicznych. Choroby autoimmunologiczne mogą dotyczyć skóry, stawów, tarczycy, jelit czy układu nerwowego. 

Do najczęstszych chorób autoimmunizacyjnych należą:

• choroba Gravesa-Basedowa, 
• choroba Hashimoto,
• toczeń rumieniowaty,
• stwardnienie rozsiane,
• choroba Leśniowskiego-Crohna, 
• reumatoidalne zapalenie stawów.  

Osłabiony układ immunologiczny - objawy

Objawami, świadczącymi o tym, że nasz układ odpornościowy jest w słabej kondycji, mogą być m.i.n:

• nawracające infekcje (np. przeziębienia, zapalenia dróg moczowych).
• wolniejsze gojenie się ran, 
• ciągłe zmęczenie, 
• zmiany w jamie ustnej (afty, nadżerki, owrzodzenia),
• objawy ze strony układu pokarmowego (problemy z trawieniem, wzdęcia, biegunki).

Co stosować na odporność?

Jak zwiększyć odporność organizmu? Podstawą jest zdrowy i zbilansowany styl życia. Najważniejszymi elementami, pomagającymi wzmocnić organizm są:

• zbilansowana dieta,
• umiarkowana aktywność fizyczna, 
• odpowiednia ilość snu,
• ograniczenie stresu,
• w zależności od wieku i pory roku, dopasowana do potrzeb suplementacja witaminą D. 

Co na odporność dla dziecka? 

W sytuacji, gdy dziecko nie dojada, ma stwierdzone niedobory witamin lub minerałów, pomocna może okazać się ich suplementacja. Witaminą, której niedobór ma wpływ na odporność, jest witamina D3. W zależności od wieku i masy ciała dobiera się jej odpowiednią dawkę. W przypadku nawracających infekcji warto zbadać poziom witaminy D3 w laboratorium i, w zależności od uzyskanych, wyników skorygować dawkę suplementowanej witaminy.  

Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych? 

W aptekach znajduje się wiele preparatów na wzmocnienie układu immunologicznego. Niektóre z nich są lekami, stymulującymi układ immunologiczny, inne suplementami diety. 

Wśród leków, działających stymulująco na odporność są m.in. zioła, takie jak:

• jeżówka purpurowa, 
• aloes drzewiasty.

Stymulująco na odporność mogą działać też preparaty tranu (Lysi Tran Islandzki, Mollers Tran Norweski) oraz oleju z wątroby rekina (Ecomer Forte, Iskial, Preventic Extra). Za stosowaniem tranu przemawia wysoka zawartość kwasów omega-3, które działają przeciwzapalnie i immunostymulująco. Z kolei olej z wątroby rekina zawiera alkiloglicerole, które również posiadają korzystny wpływ na budowanie odporności. 

Wybrane preparaty znajdziesz i zarezerwujesz przez portal KtoMaLek.pl.

Zarówno u dzieci, jak i dorosłych, lekarz może zalecić stosowanie szczepionki na odporność, w celu wzmocnienia i stymulacji układu odpornościowego. Nieswoiste szczepionki bakteryjne są lekami dostępnymi tylko na receptę, a więc o konieczności ich stosowania decyduje lekarz. Występują one w postaci doustnej.  

Bibliografia:

1. Roży, A., Chorostowska-Wynimko, J. (2016). "Układ immunologiczny osób starszych." Alergia, 1: 29-33.
2. Mastalerz, L. (2016). Odporność - od czego zależy? Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/wywiady/90034,od-czego-zalezy-odpornosc (Dostęp 09.2023)