Witamina D — właściwości, funkcje, zapotrzebowanie, źródła w diecie, skutki nadmiaru i niedoboru

Znaczenie witamin występujących oraz dostarczanych w naszym organizmie jest ogromne. Zarówno ich niedobór, jak i nadmiar, ma negatywny wpływ dla naszego organizmu i zdrowia. W ostatnich czasach, szeroko opisywane jest znaczenie witaminy D. Niestety badania wykazują, że bardzo często dochodzi do niewystarczającego jej dostarczania, co negatywnie odbija się na zdrowiu. Jakie są właściwości witaminy D, czym skutkuje niedobór oraz jej nadmiar?

Kapsułki ułożone w kształt słońca i promieni słonecznych.

Witamina D – właściwości i funkcje pełnione w organizmie

Podstawową i kluczową funkcją witaminy D jest utrzymanie homeostazy wapniowo-fosforanowej. Jej zaburzona gospodarka może zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych chorób. Należy pamiętać, że zarówno jej niedobór, jak i nadmiar nie jest korzystny dla organizmu.

Skąd czerpać witaminę D?

Główne zapotrzebowanie na witaminę D czerpie się z ekspozycji na światło oraz w mniejszym stopniu z pożywiania. Największa ilość witaminy D znajdują się w rybach i ich przetworach, tłuszczach i mięsach.

Źródła witaminy D w diecie

Produkty bogate w witaminę D to m.in.:

  • łosoś świeży,
  • śledź w oleju,
  • makrela,
  • węgorz świeży,
  • żółtko jaja kurzego,
  • ser żółty,
  • olej roślinny,
  • grzyby shiitake.

Niedobór witaminy D

Coraz liczniejsze badania wykazują, że w Polsce powszechnym problemem jest niedobór witaminy D. Choć niedobór może dotyczyć każdego, wśród najbardziej obciążonych wyróżnia się osoby:

Przyczyny niedoboru witaminy D

W Polsce główną przyczyną niedoboru witaminy D jest nieodpowiednio długa ekspozycja na słońce. Do przyczyn zaliczyć można także niedostarczanie odpowiedniej ilości witaminy D z pożywieniem, a także inne dodatkowe czynniki.

Objawy niedoboru witaminy D

Wśród najczęstszych objawów niedoboru witaminy D wyróżnia się

  • zmniejszenie mineralizacji kości,
  • zwiększone ryzyko złamań,
  • krzywica,
  • obniżenie odporności,
  • zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego.

Profilaktyka niedoboru witaminy D

Obowiązujące w Polsce wytyczne dotyczące zasad profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D zalecają zaopatrywanie organizmu w witaminę D poprzez suplementację. Jest to spowodowane niewystarczającą syntezą skórną tej witaminy oraz niewystarczającą jej podaż w diecie.

Ponadto u osób, które cierpią na niektóre choroby i schorzenia np. otyłość, AIDS, przewlekłą chorobę nerek, a także u osób stosujących diety eliminacyjne lub przewlekle przyjmujących m.in. glikokortykosteroidy czy leki przeciwdrgawkowe, zaleca się oznaczenie stężenia witaminy D w celu sprawdzenia jej poziomu w organizmie.

W profilaktyce niedoboru witaminy D u osób dorosłych zaleca się stosowanie preparatów zawierających 800-2000 j.m.

W przypadku leczenia niedoboru zaleca się dawkę 7000-10000 j.m. dziennie. Należy jednak zaznaczyć, że dawkę dobiera lekarz indywidualnie, dostosowując ją do stanu zdrowia pacjenta.

Nadmiar witaminy D

Zażywanie witaminy D w nadmiernych ilościach, u osób, które mają jej prawidłowy poziom, może doprowadzić do nadmiaru tej witaminy w organizmie, co wiąże się z niepożądanymi skutkami. Przedawkowanie witaminy D stwierdza się przede wszystkim na podstawie badań morfologicznych (podwyższonego stężenia 25(OH)D ).

Objawy nadmiaru witaminy D

Objawami nadmiaru witaminy D są najczęściej:

  • osłabienie,
  • senność,
  • zaburzenia koncentracji,
  • zaparcia,
  • wymioty,
  • częstomocz.

Dawkowanie witaminy D

Suplementacja witaminy D powinna być poprzedzona rozmową ze specjalistą lub w niektórych przypadkach (u osób z grupy ryzyka) oznaczeniem stężenia metabolitu witaminy D - 25(OH) w surowicy krwi. Otrzymany wynik pozwoli na określenie odpowiedniej dawki w zależności od wieku i płci.

Witamina D u niemowląt urodzonych o czasie

U niemowląt najczęściej stosuje się preparaty w kroplach lub aerozolu. Zalecane są następujące dawki:

  • niemowlęta 0-6 miesięcy 400 IU/dobę, niezależnie od sposobu karmienia
  • 6-12 miesięcy 400-600 IU/dobę w zależności od przyswajalności z pokarmu.

Witamina D u wcześniaków

Zalecaną dawką dla wcześniaków jest podanie 800 IU/dobę do czasu osiągnięcia skorygowanego 40. tygodnia życia.

Witamina D u dzieci 1-10 lat

U dzieci do 3. roku życia zaleca się suplementację 600 IU/dobę przez cały rok.

U dzieci w wieku 4-10 lat należy rozważyć suplementację i skonsultować ją ze specjalistą. Jednak zalecana dawka to 600-1000 IU/dobę.

U niemowląt i u dzieci do 10 lat nie jest zalecana suplementacja kalcyfediolem.

Witamina D u młodzieży i dorosłych

Zarówno u młodzieży, jak i u dorosłych możliwa jest suplementacja cholekalcyferolem (pierwszy wybór) i kalcyfediolem (drugi wybór),

Najczęstsza zalecana dawka cholekalcyferolem to 1000-2000 IU/dobę zależnie od podaży witaminy D w diecie i masy ciała.

Witamina D u seniorów 75-89 lat

U osób starszych ze względu na niską skuteczność syntezy skórnej zaleca się przyjmowanie dawki 2000-4000 IU/dobę cholekalcyferolu.

Witamina D - lek czy suplement?

Półki apteczne aż uginają się od preparatów z witaminą D. Występuje ona w różnych dawkach, w postaci kropli, tabletek lub kapsułek. Produkty z witaminą D mogą mieć status leku na receptę (dostępne wyłącznie z przepisu lekarza), leku bez recepty lub suplementu diety (Avetin D 100, D-Vitum, Solevitum, Vitrum D3). Aby wybrać odpowiedni dla siebie preparat, skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą. 

Dostępność leków i suplementów w swojej aptece sprawdzisz korzystając ze strony KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

  1. Sworczak, K., Kmieć, P. (2017). Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D, Forum Medycyny Rodzinnej, tom 11, str. 38-46
  2. Rusińska A. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. dostępne na: https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2020/09/Zasady-suplementacji-i-leczenia-witamina-D-%E2%80%93-nowelizacja-2018-r.-2018.pdf  (Dostęp 10.2023)
  3. Kennel, K.A., Drake, M.T., Hurley, D.L i inni (2011), Niedobór witaminy D u dorosłuch : kiedy badać i jak leczyć? Medycyna po Dyplomie,  Vol.20 m nr 5, str. 61- 68
  4. Wnęk, D. (2023), Witamina D- skutki jej niedoboru i nadmiaru oraz źródła pokarmowe, Medycyna Praktyczna, dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/62906,witamina-d (Dostęp: 10.2023)

Autor

Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.

Zobacz wszystkie artykuły Redakcja KtoMaLek.pl

Wszystkie treści zamieszczone w Serwisie, w tym artykuły dotyczące tematyki medycznej, mają wyłącznie charakter informacyjny. Dokładamy starań, aby zawarte informacje były rzetelne, prawdziwe i kompletne, jednakże nie ponosimy odpowiedzialności za rezultaty działań podjętych w oparciu o nie, w szczególności informacje te w żadnym wypadku nie mogą zastąpić wizyty u lekarza.

Kategorie:  Leki i farmacja

Więcej artykułów