Uczep trójlistkowy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie
Uczep trójlistkowy to stosunkowo mało znany surowiec farmaceutyczny i kosmetyczny, pomimo powszechnego występowania. Wyróżnia go bogaty skład substancji aktywnych, znajdujący zastosowanie, chociażby w problemach skórnych czy infekcjach sezonowych. W jakich schorzeniach mogą pomóc produkty z uczepu trójlistkowego? Jak prawidłowo stosować tę roślinę?
Uczep trójlistkowy — właściwości
Uczep trójlistkowy jest źródłem wielu związków chemicznych, które często działają synergistycznie i wykazują właściwości prozdrowotne. Obecne w nim flawonoidy i polisacharydy determinują działanie żółciopędne. Dodatkowo flawonoidy zmniejszają ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, zawału serca, a nawet nowotworów. Ponadto posiada on duże ilości manganu i enzymów, które oddziaływują na proces powstawania krwi, proces jej krzepnięcia oraz pracę gruczołów wydzielania wewnętrznego. W składzie uczepu trójlistkowego można znaleźć także:
- garbniki;
- związki śluzowe;
- kwas askorbinowy;
- związki goryczkowe;
- kwasy organiczne (kwas chlorogenowy, kawowy, rozmarynowy, cykoriowy);
- sole mineralne;
- karotenoidy;
- taniny;
- kumaryny;
- nienasycone kwasy tłuszczowe;
- pektyny;
- poliacetyleny;
- żelazo, glin, miedź, chrom.
Takie bogactwo składników aktywnych sprawia, że przypisuje mu się jeszcze właściwości:
- ściągające;
- żółciopędne;
- przeciwalergiczne;
- moczopędne;
- przeciwobrzękowe;
- obniżające stężenie glukozy we krwi;
- przeczyszczające;
- detoksykujące.
Uczep trójlistkowy — jak wygląda i skąd pochodzi?
Uczep trójlistkowy (łac. Bidens tripartita) nazywany także nagietkiem trójlistnym, należy do rodziny astrowatych (łac. Asteraceae). Można go spotkać na terenie Europy i Azji, głównie na glebach bogatych w azot. Lubi dobrze nasłonecznione stanowiska, często blisko stawów, jezior, bagien i terenów podmokłych. Ta jednoroczna roślina trawiasta w Polsce występuje na obszarach nizinnych i w niskich partiach gór.
Uczep trójlistkowy osiąga wysokość od 15 do 90 centymetrów, a jego łodyga jest silnie rozgałęziona i nabiegła charakterystycznym fioletowym zabarwieniem. Liście uczepu są ciemnozielone, ząbkowane i ułożone naprzeciwlegle. Na szczycie łodygi znajdują się zebrane w żółtobrązowe koszyczki rurkowate kwiaty. Znakiem rozpoznawczym uczepu są jego owoce, czyli płaskie niełupki z zadziorami, które przyczepiają się do sierści zwierząt i ludzkiej odzieży.
Surowiec zielarski stanowi liść, korzeń i ziele uczepu trójlistkowego.
Uczep trójlistkowy — działanie, wskazania do stosowania
Uczep trójlistkowy doskonale sprawdza się stosowany zewnętrznie w różnego rodzaju chorobach skórnych. Natomiast wewnętrznie chętnie wykorzystywany jest we wspomaganiu leczenia:
- reumatyzmu;
- infekcji górnych dróg oddechowych;
- skąpomoczu;
- kamicy nerkowej;
- stanów zapalnych układu moczowego;
- nadciśnienia tętniczego;
- stanów zapalnych jelit;
- biegunki;
- choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy;
- alergii.
Uczep trójlistkowy na infekcje
Zawarte w uczepie olejki eteryczne bogate między innymi w α-pinen, p-cymen, β-elemen są pomocne w zwalczaniu infekcji, ponieważ działają przeciwdrobnoustrojowo, przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie. Wykazano również ich zdolności przeciwbakteryjne względem bakterii Gram-dodatnich i w mniejszym stopniu Gram-ujemnych oraz przeciwgrzybicze względem Candida albicans. Napar z tej rośliny dodatkowo zmniejsza gorączkę, łagodzi ból i jest środkiem napotnym.
Uczep trójlistkowy na cukrzycę
Badania wykazały, że obecne w uczepie trójlistkowym kwas chlorogenowy, cynarozyd i luteolina mają korzystne działanie w leczeniu cukrzycy i jej powikłań. Udowodniono, że ekstrakty z uczepu stymulują wydzielanie insuliny z wysp trzustkowych. Dodatkowo obniżają poziom hemoglobiny glikowanej i zawartość glukozy we krwi oraz poprawiają wrażliwość tkanek na insulinę.
Uczep trójlistkowy na skórę
Ze względu na zawartość różnych flawonoidów np. flawonów, flawononów, chalkonów, aurononów i katechin, ekstrakty z uczepu trójlistkowego mają działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, odżywcze i regenerujące dla skóry. Ponadto łagodzą one podrażnienia i przyspieszają gojenie się ran. Uczep trójlistkowy sprawdza się w walce z takimi problemami skórnymi, jak egzemy, wrzody, trądzik, łojotok skóry głowy, skazy o podłożu alergicznym, łuszczyca, oparzenia słoneczne czy atopowe zapalenie skóry.
Uczep trójlistkowy — jak dawkować?
Preparaty z uczepu trójlistkowego należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta. Domowy napar można przygotować poprzez zalanie jednej łyżki suszonego ziela szklanką wrzątku oraz parzenie go przez 20 minut pod przykryciem. Następnie należy odcedzić napar i według tradycji pić go 3 razy dziennie pomiędzy posiłkami. Taki napar można także używać zewnętrznie jako tonik, okłady lub podczas kąpieli. Można spotkać się również z przepisami na przygotowanie domowej nalewki, oliwki lub oleju z uczepu trójlistkowego.
Leki i suplementy zawierające uczep trójlistkowy
Na polskim rynku można spotkać uczep trójlistkowy w postaci:
- suszu;
- naparu;
- wyciągu olejowego.
Ponadto uczep często stanowi składnik aktywny kremów, szamponów i odżywek do włosów.
Uczep trójlistkowy w ciąży
Brak jest badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania preparatów z uczepu trójlistkowego, dlatego też nie powinny ich przyjmować kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Uczep trójlistkowy — przeciwwskazania i środki ostrożności
Uczep trójlistkowy nie powinien być stosowany u osób uczulonych na rośliny z rodzaju Asteraceae lub którykolwiek ze składników rośliny.
Uczep trójlistkowy — możliwe działania niepożądane
Nadal brak jest danych na temat występowania działań niepożądanych po stosowaniu preparatów z uczepu trójlistkowego. Jednak znajdujące się w nim w dużych ilościach olejki eteryczne i ich pochodne potencjalnie posiadają działanie toksyczne i drażniące drogi oddechowe. Przed zastosowaniem produktów z uczepu trójlistkowego zaleca się konsultację z lekarzem lub farmaceutą i zachowanie szczególnej ostrożności.
Uczep trójlistkowy — interakcje z lekami i innymi ziołami
Produktów na bazie uczepu trójlistkowego nie należy stosować razem z lekami:
- diuretycznymi;
- przeciwcukrzycowymi;
- przeciwgorączkowymi;
- obniżającymi ciśnienie;
- napotnymi;
- immunomodulującymi;
- przeciwzapalnymi;
- przeciwalergicznymi;
- przeciwbakteryjnymi;
- wiatropędnymi.
Uczep trójlistkowy w Ziołopedii — podsumowanie
Uczep trójlistkowy to niedoceniana roślina, która kryje w sobie wielokierunkowe działania prozdrowotne i moc substancji bioaktywnych. Niestety wciąż brakuje badań na temat skuteczności i bezpieczeństwa jej stosowania. Jednak warto wypróbować możliwości lecznicze uczepu, szczególnie w przypadku zmagania się z problemami skórnymi. Przed zdecydowaniem się na włączenie tego surowca do swojej diety należy zawsze skonsultować się z lekarzem bądź farmaceutą, ponieważ może on wchodzić w liczne interakcje z różnymi lekami.
Bibliografia
- Orhan, N., İçöz, Ü. G., Altun, L., & Aslan, M. (2016). Anti-hyperglycaemic and antioxidant effects of Bidens tripartita and quantitative analysis on its active principles. Iranian journal of basic medical sciences, 19(10), 1114–1124.
- Tomczykowa, M., Leszczyńska, K., Tomczyk, M., Tryniszewska, E., & Kalemba, D. (2011). Composition of the essential oil of Bidens tripartita L. roots and its antibacterial and antifungal activities. Journal of medicinal food, 14(4), 428–433. https://doi.org/10.1089/jmf.2010.0066
- Wolniak, M., Tomczykowa, M., Tomczyk, M., Gudej, J., & Wawer, I. (2007). Antioxidant activity of extracts and flavonoids from Bidens tripartita. Acta poloniae pharmaceutica, 64(5), 441–447.
- Oproshanska, T., Mishchenko, O., Shapoval, O., Khvorost, O., Koiro, O., & Bondariev, Y. (2021). Study of membrane-stabilizing and anti-inflammatory activity of tincture from herba Bidens Tripartita L.
Autor
Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.