Wiesiołek dwuletni — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Wiesiołek dwuletni – właściwości 

Wiesiołek dwuletni odznacza się bardzo szerokim zastosowaniem leczniczym, między innymi ze względu na dużą zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych NNKT takich, jak kwas gamma-linolenowy (GLA), kwas linolowy oraz kwas oleinowy. Obniżają one poziom cholesterolu LDL i triglicerydów. Nienasycone kwasy tłuszczowe ponadto ograniczają działanie czynników prozapalnych oraz poprawiają wygląd skóry poprzez wpływ na funkcjonowanie ceramidów. 

Dobry wygląd skóry warunkowany pobudzaniem aktywności keratynocytów jest też wynikiem obecności fitosteroli w wiesiołku. Kampesterol, ß-sitosterol i inne sterole odpowiadają dodatkowo za efekt przeciwbakteryjny, przeciwzapalny i przeciwgrzybiczy.

Ponadto, w wiesiołku można znaleźć antyoksydacyjne polifenole, kwasy fenolowe, witaminę E i minerały. Selen chroni przed działaniem wolnych rodników i wzmacnia układ odpornościowy, natomiast cynk reguluje produkcję sebum, przyspiesza gojenie się ran i przywraca naturalne pH skóry.  Wśród pozostałych właściwości wiesiołka wymienia się działania: 

• przeciwcukrzycowe;
• wspierające układ pokarmowy;
• przeciwalergiczne i przeciwświądowe;
• wspomagające pamięć i koncentrację;
• redukujące stres;
• regulujące gospodarkę hormonalną.

Wiesiołek dwuletni – jak wygląda i skąd pochodzi?

Wiesiołek dwuletni (łac. Oenothera biennis, ang. Evening primrose) to gatunek należący do rodziny wiesiołkowatych, czyli Oenotheraceae. Można spotkać się też z nazywaniem go mianem „świecy nocy”, ze względu na fakt, że otwiera swoje charakterystyczne kwiaty wieczorem, a chowa je na dzień. 

Jest to roślina doskonale znana w całej Europie, a uprawiana niemal na całym świecie. Naturalnie pochodzi ona z terenów Ameryki Północnej. Rdzenni Amerykanie używali jej przede wszystkim w formie okładów na siniaki i stłuczenia. W Polsce można ją spotkać najczęściej na przydrożach, rumowiskach, w przydomowych ogrodach, piaszczystych nieużytkach i nasypach kolejowych.

Wiesiołek osiąga nawet 1,5 metra wysokości, a wyróżnia się przede wszystkim swoimi wyraziście żółtymi kwiatami. Posiadają one przyjemny zapach, co przyciąga nocne motyle i rzadziej pszczoły, które je zapylają. Wiesiołek ma owłosioną, czterokanciastą łodygę i lancetowate liście, a jego owoc to pękająca torebka, skrywająca w sobie liczne nasiona.

Jako surowiec leczniczy wykorzystuje się przede wszystkim zimnotłoczony olej z wiesiołka, znany pod nazwą łacińską Oenotherae Oleum oraz nasiona wiesiołka - Oenotherae Semen.

Wiesiołek dwuletni – działanie, wskazania do stosowania

Wiesiołek dwuletni jest chętnie włączany do diety osób zmagających się z nadciśnieniem tętniczym, hipercholesterolemią i cukrzycą. Uważa się, że roślina ta może wspierać odchudzanie, leczenie torbieli jajnika i piersi oraz przeciwdziałać powstawaniu zmian nowotworowych.

Wyciąg z wiesiołka stanowi częsty składnik kosmetyków do skóry suchej i zniszczonej u osób starszych. Dodatkowo polecany jest osobom z alergiami skórnymi i tym borykającym się z atopowym zapaleniem skóry lub wypadaniem włosów. Swoje zastosowanie wiesiołek znajduje również w terapii:

• zespołu jelita drażliwego;
• reumatoidalnego zapalenia stawów;
• zespołu napięcia przedmiesiączkowego;
• mastalgii, czyli bolesności piersi;
• bolesnych miesiączek;
• cukrzycy ciążowej i insulinooporności;
• migreny.

Wiesiołek dwuletni na płodność i choroby kobiece

Wiesiołek dwuletni stosowany jest wspomagająco w leczeniu endometriozy, zespołu policystycznych jajników (PCOS) i łagodzeniu objawów napięcia przedmiesiączkowego (PMS). Uważa się, że roślina ta ma zdolności regulujące gospodarkę hormonalną i uwrażliwiające komórki na insulinę. Olej z wiesiołka może zmniejszać obrzęk i bolesność piersi, wahania nastroju i bóle podbrzusza. Wiesiołek ponadto zmniejsza objawy dokuczające podczas menopauzy m.in. uderzenia gorąca i nadmierną potliwość. Co więcej, suplementacja tą rośliną zwiększa produkcję śluzu szyjkowego, który stwarza przyjazne środowisko dla plemników i sprzyja zapłodnieniu.

Wiesiołek dwuletni na nadciśnienie i podwyższony cholesterol

Wiesiołek dwuletni zapobiega odkładaniu się złogów cholesterolu i powstawaniu blaszek miażdżycowych. Ponadto badania wykazały, że zawarty w tej roślinie kwas gamma-linolenowy (GLA) prawdopodobnie jest czynnikiem obniżającym ciśnienie krwi.  Stosowanie suplementacji olejem z wiesiołka to doskonała forma profilaktyki przed rozwinięciem się chorób cywilizacyjnych takich, jak:

• miażdżyca;
• zawał serca;
• udar mózgu;
• choroba niedokrwienna serca.

Wiesiołek dwuletni na skórę

Wiesiołek działa przeciwzmarszczkowo, hamuje wydzielanie łoju i ogranicza powstawanie zaskórników. Zawarty w nim kwas linolowy poprawia elastyczność skóry poprzez wspieranie funkcji ceramidów wypełniających przestrzenie międzykomórkowe w naskórku. Z kolei kwas gamma-linolenowy łagodzi przebieg atopowego zapalenia skóry. Wiesiołek świetnie radzi sobie z regeneracją osłabionych włosów i paznokci, dlatego często znajduje się w kosmetykach do nich przeznaczonych.

Wiesiołek dwuletni – jak dawkować?

Efekty związane ze suplementacją wiesiołkiem dwuletnim pojawiają się dopiero po regularnym stosowaniu przez okres około 6 miesięcy. Dzienna dawka oleju nie powinna przekraczać 6 g na dobę, najczęściej jest to od 0,5 do 2 g. Zawsze należy zapoznać się ulotką dołączoną do danego produktu i stosować się do zaleceń jego producenta. 

Uwaga!

Oleju z wiesiołka nie należy podgrzewać, ponieważ traci on wtedy swoje właściwości, warto też przechowywać go w zacienionym miejscu.

Leki i suplementy zawierające wiesiołek dwuletni

Wiesiołek dwuletni na rynku można znaleźć pod postacią:

• oleju zimnotłoczonego;
• kapsułek;
• tabletek;
• suszu;
• herbatek;
• naparu;
• kremów i serum do twarzy;
• maści;
• szamponów i odżywek do włosów;
• makuchy - czyli wytłoków z odciśniętych i prasowanych nasion.

Wiesiołek dwuletni w ciąży

Nie ma wystarczających badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania preparatów z wiesiołka dwuletniego w czasie ciąży. Zaleca się zachowanie w tym czasie szczególnej ostrożności i konsultację z lekarzem ginekologiem. Wiesiołek, szczególnie na początku ciąży, może wywoływać skurcze macicy i zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu. Natomiast w ostatnich tygodniach przed planowanym terminem rozwiązania wiesiołek może zmiękczyć szyjkę macicy i przyspieszyć przebieg porodu. 

Z kolei używanie wiesiołka podczas karmienia piersią zwiększa ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych w mleku (NNKT), co jest bardzo korzystne dla diety malucha.

W okresie całej ciąży nie ma przeciwwskazań do stosowania oleju z wiesiołka miejscowo na skórę i włosy w celach pielęgnacyjnych. 

Wiesiołek dwuletni – przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania wiesiołka dwuletniego w celach leczniczych są:

• wiek poniżej 12. roku życia;
• ciąża i karmienie piersią;
• nadwrażliwość na składniki oleju;
• padaczka;
• planowane operacje chirurgiczne;
• zaburzenia krzepliwości krwi;
• stosowanie leków na choroby sercowo-naczyniowe;
• choroby wątroby.

Niekiedy lekarz prowadzący może zdecydować o możliwości przyjmowania wiesiołka w wyżej wymienionych sytuacjach.

Wiesiołek dwuletni – możliwe działania niepożądane

Wiesiołek dwuletni uznawany jest za preparat stosunkowo bezpieczny, jednak przy długotrwałym i nadmiernym stosowaniu może powodować:

• biegunkę;
• niestrawność;
• obniżenie ciśnienia krwi;
• zawroty głowy;
• bóle brzucha;
• wzdęcia;
• reakcje alergiczne;
• gorsze samopoczucie;
• stany zapalne.

Wiesiołek dwuletni – interakcje z lekami i innymi ziołami

Wiesiołek może spowalniać krzepnięcie krwi, dlatego też stosowanie go z lekami przeciwkrzepliwymi, przeciwpłytkowymi i antykoagulacyjnymi może zwiększyć ryzyko powstawania siniaków i krwawień. Równoczesne przyjmowanie oleju z wiesiołka z fenotiazynami może zwiększać ryzyko występowania napadów drgawkowych. Należy też zwrócić uwagę na fakt, że może on osłabić działanie litu, poprzez obniżenie jego poziomu w organizmie.

Wiesiołek dwuletni w Ziołopedii – podsumowanie

Wiesiołek dwuletni to roślina o olbrzymim potencjale leczniczym, doskonale sprawdzająca się w zwalczaniu wielu dolegliwości. Chociaż najczęściej kojarzy się ona z suplementami diety na włosy, skórę i paznokcie, to ponadto bardzo pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Wiesiołek to ziele, na które przede wszystkim powinny zwrócić uwagę kobiety borykające się z problemami skórnymi. I to właśnie one powinny rozważyć jego suplementację. Pomoże on zarówno młodym dziewczynom zmagającym się z bolesnymi miesiączkami, jak i dojrzałym paniom, którym dokucza okres przekwitania. 

Jednak pomimo licznych zalet wiesiołka, należy pamiętać o konsultacji z lekarzem lub farmaceutą przed włączeniem wiesiołka do swojej diety.

Bibliografia

1. Matławska, I.(red), (2008). Farmakognozja. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, s. 48-49.
2. Kohlmünzer, S. (1998). Farmakognozja- podręcznik dla studentów farmacji. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, s. 112-113.
3. Timoszuk, M., Bielawska, K., & Skrzydlewska, E. (2018). Evening Primrose (Oenothera biennis) Biological Activity Dependent on Chemical Composition. Antioxidants (Basel, Switzerland), 7(8), 108. https://doi.org/10.3390/antiox7080108
4. Kenda, M., Glavač, N. K., Nagy, M., Sollner Dolenc, M., & On Behalf Of The Oemonom (2021). Herbal Products Used in Menopause and for Gynecological Disorders. Molecules (Basel, Switzerland), 26(24), 7421. https://doi.org/10.3390/molecules26247421
5. Ceccacci, S., De Lucia, A., Tito, A., Tortora, A., Falanga, D., Arciello, S., Ausanio, G., Di Cicco, C., Monti, M. C., & Apone, F. (2021). An Oenothera biennis Cell Cultures Extract Endowed with Skin Anti-Ageing Activity Improves Cell Mechanical Properties. Metabolites, 11(8), 527. https://doi.org/10.3390/metabo11080527
6. Sharifi, M., Nourani, N., Sanaie, S., & Hamedeyazdan, S. (2024). The effect of Oenothera biennis (Evening primrose) oil on inflammatory diseases: a systematic review of clinical trials. BMC complementary medicine and therapies, 24(1), 89. https://doi.org/10.1186/s12906-024-04378-5

Autor