Cukrzyca ciążowa a dieta. Jak odżywiać się przy cukrzycy ciążowej?

Patogeneza cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa  (GDM, gestational diabetes mellitus) dotyczyć może nawet 10% wszystkich ciężarnych kobiet. Jest to najczęściej występujące powikłanie metaboliczne występujące w trakcie ciąży i związane jest głównie z występowaniem nadwagi i otyłości oraz późnym wiekiem zachodzenia kobiet w ciążę. Ponadto do czynników ryzyka zalicza się nadciśnienie tętnicze, cukrzycę ciążową w poprzednich ciążach, urodzenie noworodka z wadą rozwojową lub o dużej masie ciała (> 4000 gramów), wielorództwo oraz zespół policystycznych jajników. Powstawanie cukrzycy ciążowej to proces bardzo złożony i związany jest zaburzeniami w wydzielaniu i działaniu insuliny. Podczas ciąży na skutek fizjologii, obserwuje się wzrost stężenia hormonów w tym estrogenów, progesteronu oraz laktogenu łożyskowego. Powoduje to nasilenie insulinooporności i zaburzenia tolerancji węglowodanów w czasie ciąży.

Żywienie kobiet z cukrzycą ciążową

Każda kobieta, będąc w ciąży, powinna zadbać o swoje zdrowie i dobre samopoczucie poprzez prawidłowe odżywianie. Sytuacja ta dotyczy szczególnie kobiet, które w trakcie ciąży przechodzą również cukrzycę ciążową. Odpowiednia dieta dodatkowo ma za zadanie nie tylko utrzymać odpowiedni poziom glukozy we krwi, ale także zabezpieczyć potrzeby rozwijającego się płodu i zapewnić prawidłowy przyrost masy ciała ciężarnej. Kobieta z cukrzycą ciążową powinna być pod stałą opieką swoich lekarzy prowadzących. Zapotrzebowanie energetyczne powinno być indywidualnie dobrane do każdej z kobiet. Jest ono zależne od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i wieku.

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD), zbyt duży przyrost masy ciała u ciężarnej z cukrzycą wiąże się z nadmiernym wzrastaniem płodu, co nie jest zjawiskiem pożądanym. Kobiety ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową powinny spożywać od 5 do 6 posiłków równomiernie rozłożonych w ciągu dnia. Dieta powinna w odpowiednich proporcjach zawierać źródła węglowodanów, białek i tłuszczów. Jak mówią zalecenia PTD, leczenie dietetyczne powinno zawierać około 40-50% węglowodanów, 30% białka i 20-30% dobrych jakościowo tłuszczów (<10% kwasów tłuszczowych nasyconych). Ilość tą należy dobrać indywidualnie najlepiej po konsultacji z dietetykiem lub lekarzem.

Jadłospis u kobiet z cukrzycą ciążową powinien bazować na produktach z niskim indeksem glikemicznym. Są to produkty, które wolniej ulegają trawieniu dzięki czemu nie powodują gwałtownych skoków poziomu glukozy we krwi. Zalecane jest spożywanie węglowodanów złożonych dostarczających błonnika, pełnowartościowego białka i tłuszczów dostarczających niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Eliminacji natomiast podlegają wszelkie produkty przetworzone, słodycze, słone przekąski czy słodzone napoje. Ponadto, jak mówią zalecenia PTD, stosowanie sztucznych środków słodzących jest dozwolone, z wyjątkiem sacharyny (!), która przechodzi przez łożysko, a jej wpływ na płód nie jest do końca poznany.

Co należy jeść w cukrzycy ciążowej?

Produkty zalecane w cukrzycy ciążowej:

• źródła węglowodanów złożonych: gruboziarniste kasze, ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty, otręby, pieczywo razowe, żytnie, graham;
• surowe warzywa (ogórek, szparagi, kalafior, sałata pomidory, marchew itd.) i niektóre (!) owoce (np. truskawki, jagody, borówki, jabłka, owoce cytrusowe); 
• ryby;
• chude mięso;
• jaja;
• produkty mleczne: twarogi, jogurty naturalne, kefir;
• tłuszcze pochodzenia roślinnego: oliwa z oliwek, olej rzepakowy;
• orzechy, nasiona słonecznika, pestki dyni, siemię lniane;
• nasiona roślin strączkowych.

Produkty podlegające ograniczeniu w jadłospisie kobiet z cukrzyca ciążową:

• słodycze, wyroby cukiernicze, ciastka, czekolady, batony, cukier;
• słone przekąski: krakersy, paluszki, chipsy;
• słodzone napoje owocowe, soki, nektary;
• dżemy, konfitury, miód;
• wysoko przetworzone jedzenie;
• produkty z białej pszennej mąki w tym gotowe produkty mączne;
• tłuste gatunki mięs i wędlin.

WAŻNE!

Kobiety z cukrzycą ciążową, powinny prowadzić samokontrolę stężenia glukozy we krwi, nie tylko na czczo, ale również po posiłkach. Przyszła mama powinna być pod stałą kontrolą lekarza, a także dietetyka, który pomoże odpowiednio dobrać dietę.

Bibliografia

1. T. Grzelak, E. Janicka, M. Kramkowska, M. Walczak, K. Czyżewska, "Cukrzyca ciążowa - skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii", Nowiny Lekarskie 2013, 82, 8, 163–169.
2. Cukrzyca ciążowa – zalecenia żywieniowe. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Dostępne na: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-i-insulinoopornosc/cukrzyca-ciazowa-zalecenia-zywieniowe/
3. K. Kopacz, M. Myśliwiec, I. Techmańska, A. Brandt, B. Wolnik, K. Preis, W. Połom, A. Wojtyła, P. Biliński, "Cukrzyca ciążowa — narastający problemdiagnostyczny i epidemiologiczny", Diabetologia Praktyczna. 2011; 12: 96–102.
4. Cukrzyca ciążowa – najważniejsze zalecenia. Dostępne na: https://diety.nfz.gov.pl/porady/ciaza-i-dziecko/cukrzyca-ciazowa-najwazniejsze-zalecenia
5. lek. A. Wiercińska, "Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie, normy, skutki, poród, leczenie", Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/334731,cukrzyca-ciazowa-rozpoznanie-normy-skutki-porod-leczenie
6. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Dostępne na: https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2023

Autor