Babka lancetowata — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Babka lancetowata — właściwości

Liście babki lancetowatej od wieków stosowane były w medycynie ludowej. Wykorzystywano ją jako środek na opuchlizny i ukąszenia, remedium na przewlekły kaszel czy kłopoty trawienne. Babka lancetowata kryje w sobie bowiem liczne substancje aktywne biologiczne, o znacznym potencjale leczniczym. Znajdziemy w niej m.in.:

• witaminę C i K, prowitaminę A oraz witaminy z grupy B;
• potas, cynk, żelazo, krzem, magnez, mangan,
• substancje śluzowe;
• kwasy organiczne (m.in. benzoesowy, fumarowy);
• glikozydy irydolowe (m.in. akubozyd, katalpol) i propionowe;
• flawonoidy;
• garbniki;
• fitosterole;
• pektyny.

Babka lancetowata — jak wygląda i skąd pochodzi?

Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.), inaczej babka wąskolistna lub potocznie języczki polne, jest gatunkiem byliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae). Można ją spotkać niemal w całej Europie, a także na północy Afryki, zachodzie Azji, w Australii, Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej. Roślina ta potrafi szybko dostosować się do panujących warunków, nic więc dziwnego, że możemy ja spotkać w różnych zakątkach świata, gdzie porasta łąki, górskie zbocza, polany, pastwiska i trawniki.

Babka lancetowata ma długie i lancetowate liście (podłużne i ostro zakończone), daje drobne, białe kwiaty osadzone na kwiatostanie przypominającym kłos, który mieści się szczycie długiego pędu. Kwitnie od połowy wiosny do końca lata. Surowcem leczniczym są liście babki lancetowatej (łac. Folium Plantaginis lanceolatae), zbierane w okresie kwitnienia.

Babka lancetowata — działanie, wskazania do stosowania

Dzięki swoim właściwościom babka lancetowata znalazła szerokie zastosowanie w lecznictwie. Najbardziej znana jest z działania wykrztuśnego, sprawdzając się tym samych w schorzeniach górnych dróg oddechowych, przebiegających z kaszlem i stanami zapalnymi gardła.

Dzięki działaniu przeciwzapalnemu oraz przyspieszającemu regenerację uszkodzonego naskórka babkę wykorzystuje się także w pielęgnacji ran i oparzeń. Napar z tej rośliny można wykorzystać do przygotowania okładów na rany cięte i opuchliznę, jak również stosować go do przemywania powiek np. w przebiegu zapalenia spojówek.

Właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i ściągające babki lancetowatej wykorzystuje się również w przemyśle kosmetycznym. Wyciągi z babki można spotkać w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji skóry łojotokowej i trądzikowej - łagodzi ona zaognione zmiany skórne, przyspiesza ich gojenie, zwężą rozszerzone pory i pobudza skórę do regeneracji. Ponadto babka działa przeciwutleniająco, neutralizując wolne rodniki tlenowe, które przyspieszają procesy starzenia się skóry.

Babka lancetowata na kaszel

Babka lancetowata słynie ze swojego działania wobec górnych dróg oddechowych. Działa wykrztuśnie i rozkurczająco na mięśnie gładkie układu oddechowego, dlatego stanowi częsty składnik syropów na kaszel i mieszanek ziołowych. Dzięki obecności śluzów i garbników wyciąg z babki lancetowatej pomaga w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej i krtani, zmniejszając przekrwienie i obrzęk błon śluzowych oraz zmniejszając przepuszczalność naczyń włosowatych.

Babka lancetowata na rany i ukąszenia

W liściach babki lancetowatej nie brakuje substancji o właściwościach przeciwzapalnych, do których zaliczają się m.in. glikozydy irydoidowe. W medycynie ludowej liście babki rozcierało się i stosowało na użądlenia i ukąszenia komarów, owrzodzenia, drobne rany na skórze, a nawet ukąszenia jadowitych zwierząt. Zawarte w liściach babki substancje działają przeciwzapalnie, antyseptycznie i ściągająco, przyspieszają gojenie ran i wspomagają regenerację naskórka. Z kolei obecność garbników przyczynia się do łagodzenia nieprzyjemnych dolegliwości wynikających z ukąszeń owadów.

Babka lancetowata na problemy żołądkowe

Substancje śluzowe obecne w liściach babki lancetowatej łagodzą dolegliwości trawienne i bywają pomocne w zatruciach pokarmowych (tzw. grypa jelitowa), biegunkach, a nawet chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Dzięki działaniu rozkurczowemu babka lancetowata łagodzi bóle brzucha, wzmaga funkcje wydzielnicze układu pokarmowego i jednocześnie chroni jego błony śluzowe. Dodatkowo zawarta w babce aukubina działa ochronnie na wątrobę i wspomaga jej pracę. W ramach wsparcia przewodu pokarmowego można pić napar z liści babki lancetowatej.

Babka lancetowata — jak dawkować?

Z suszonych liści babki lancetowatej można przygotować napar. Wystarczy łyżkę suszu (około 2 g) zalać 150 ml wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 15 minut, a następnie przecedzić. Tak przygotowaną herbatkę z babki lancetowatej można pić 2-3 razy dziennie, wspomagając się w leczeniu infekcji dróg oddechowych czy problemów żołądkowych. Napar można dosłodzić łyżeczką ulubionego miodu.

Pomocniczo w leczeniu przeziębienia stosuje się syrop z babki lancetowatej. U dorosłych pacjentów zaleca się stosowanie 15 ml syropu do 5 razy na dobę w przeziębieniu i stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i gardła. Dzieciom powyżej 6. roku życia podaje się 5 ml syropu 3 razy na dobę.

Podczas stosowania produktów leczniczych z babką lancetowatą należy przestrzegać dawkowania określonego w ulotce lub zaleconego przez lekarza.

Leki i suplementy zawierające babkę lancetowatą

Babka lancetowata w ciąży

Stosowanie babki lancetowatej w okresie ciąży i karmienia piersią nie jest zalecane.

Babka lancetowata — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniem do stosowania babki lancetowatej jest nadwrażliwość lub alergia na tę roślinę. Ze względu na brak wystarczających danych nie zaleca się stosowania babki lancetowatej u dzieci poniżej 12. roku życia.

Babka lancetowata — możliwe działania niepożądane

Podczas stosowania babki lancetowatej, podobnie jak w przypadku innych ziół mogą wystąpić pewne działanie niepożądane, choć zdarza się to rzadko. Przyjmowanie babki lancetowatej może wywołać nudności i wzdęcia, wymioty i biegunki, a także reakcje skórne.

Babka lancetowata — interakcje z lekami i innymi ziołami

Dotychczas nie wykazano, aby babka lancetowata wchodziła w interakcje z produktami leczniczymi.

Babka lancetowata w Ziołopedii — podsumowanie

Babka lancetowata od wieków obecna jest w medycynie ludowej i do dziś stosuje się ją w pewnych dolegliwościach, najczęściej schorzeniach górnych dróg oddechowych. Można sięgnąć po suszoną babkę lancetowatą, aby samodzielnie przygotować z niej napar, lub wybrać jeden z wielu produktów leczniczych z babką w składzie.

Choć jest to popularna roślina o działaniu korzystnym dla zdrowia, warto zachować umiar w jej stosowaniu, a wszelkie wątpliwości dotyczące jej działania należy omówić z farmaceutą lub lekarzem.

Bibliografia

1. J. Ogonowski, A. Kołkowska. "Preparaty kosmetyczne na bazie ekstraktu z babki lancetowatej". rok 16, nr 5: s. 17-23.
2. E. Andrzejewska-Golec. "Babka lancetowata-tradycja i  współczesne zastosowania w lecznictwie". Panacea, (2008), 3(24): s. 9-11.
3. A. Parus, A. Grys. "Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.) – właściwości lecznicze". Postępy Fitoterapii 3/2010: s. 162-165.
4. K. Karłowicz-Bodalska, S. Han, A. Bodalska, J. Freier, M. Smoleński. "Przeciwzapalne właściwości wybranych roślin zawierających związki irydoidowe". Postępy Fitoterapii 3/2017: s. 229-234.
5. M. Makowska, J. Alkiewicz. "Leki roślinne w leczeniu wybranych schorzeń dróg oddechowych". Nowa Pediatria 5/2000: s. 11-13.
6. R. Kostuch. "Rośliny łąkowe o właściwościach teraupetycznych". Wieś i Doradztwo. Pismo Małopolskiego Stowarzyszenia Doradztwa Rolniczego 4/2001: s. 30-33.
7. I. Wojciechowska, A. Wojciechowska, K. Wieszczycka. "Fitofarmakologia w leczeniu chorób żołądka". Kosmos, Tom 65 Nr 3 (2016): Varia.

Autor