Benzodiazepiny – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Jakie są właściwości benzodiazepin?

Benzodiazepiny opierają swoje działanie na nasilaniu hamujących funkcji naturalnego neuroprzekaźnika, czyli kwasu ɣ-aminomasłowego (GABA) na receptory GABA w mózgu. To skutkuje hamowaniem funkcji neuronów GABA-ergicznych, czemu przypisuje się główne działanie benzodiazepin, tj. efekt:

• uspokajający,
• przeciwlękowy,
• przeciwdrgawkowy,
• nasenny,
• miorelaksacyjny (rozluźniający mięśnie szkieletowe).

W jaki sposób są klasyfikowane benzodiazepiny?

Podstawową cechą różnicującą benzodiazepiny jest okres biologicznego półtrwania (T1/2). Jest to czas, w którym stężenie leku w organizmie zmniejszy się o połowę, co bezpośrednio przekłada się na ryzyko kumulacji oraz czas działania leku. 

Do benzodiazepin krótko działających zaliczamy (T1/2=1-4h) midazolam, natomiast do średnio długo działających (T1/2=5-17h):

• lorazepam,
• alprazolam,
• estazolam,
• temazepam,
• oksazepam.

Wyróżniamy również benzodiazepiny długo działające (T1/2=20-60h): diazepam, chlordiazepoksyd, klonazepam i klorazepat. 

Jakie są główne zastosowania benzodiazepin?

Ze względu na swoje liczne właściwości jako leki psychoanaleptyczne, benzodiazepiny znalazły szerokie zastosowanie we współczesnej medycynie. Najczęstsze wskazania do leczenia benzodiazepinami to:

• zaburzenia lękowe – krótkotrwałe stosowanie redukuje lęk i bezsenność;
• zaburzenia snu – poza działaniem nasennym mają działanie uspokajające, co zwiększa ich skuteczność w przypadku bezsenności związanej z silnym stresem i nerwami;
• depresja – leczenie benzodiazepinami znacznie zmniejsza ryzyko prób samobójczych i dokonanych samobójstw;
• choroby neurologiczne – w przypadku schorzeń takich jak padaczka (działanie przeciwdrgawkowe) czy choroba Parkinsona (leczenie zaburzeń zachowania w fazie snu REM);
• premedykacja przed zabiegami i operacjami – ze względu na działanie uspokajające i sedatywne;
• stwardnienie rozsiane – wykorzystywane jest działanie miorelaksacyjne łagodzące spastyczność;
• zawroty głowy – w przypadku pacjentów odczuwających lęk i niepokój;
• alkoholowy zespół abstynencyjny – benzodiazepiny skutecznie łagodzą objawy oraz zmniejszają ryzyko majaczenia.

Dostępność poszukiwanych preparatów w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania benzodiazepin?

Benzodiazepiny są bezwzględnie przeciwwskazane w przypadku:

• nadwrażliwości lub alergii na substancje czynne, lub substancje pomocnicze wchodzące w skład leku;
• śpiączki wywołanej zatruciem lekami psychotropowymi, narkotycznymi i alkoholem;
• wstrząsu i zapaści krążenia;
• zaburzenia oddychania;
• miastenii;
• jaskry z wąskim kątem przesączania.

Stosowanie nie jest wskazane również w:

• niewydolności krążenia;
• poważnych uszkodzeniach nerek i wątroby;
• ciąży i trakcie karmienia piersią (benzodiazepiny mogą powodować uszkodzenie płodu, a przechodząc do mleka matki nasilać sedację u dziecka);
• trakcie prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn.

Jakie skutki uboczne mogą wywołać benzodiazepiny?

Długodziałające benzodiazepiny często wywołują niepożądane skutki takie jak:

• senność i znużenie;
• zahamowanie ruchowe oraz zaburzenie koordynacji;
• osłabienie siły mięśni.

Benzodiazepiny krótko działające mogą powodować:

• zaparcia;
• zaburzenia widzenia;
• suchość w ustach;
• nudności;
• zatrzymanie moczu;
• wysypki skórne. 

W trakcie stosowania tej grupy leków rośnie ryzyko upadków i zaburzeń poznawczych, na które są narażone przede wszystkim osoby starsze.

Czy benzodiazepiny powodują uzależnienie?

Benzodiazepiny są uważane za leki bezpieczne, gdy ich stosowanie jest krótkotrwale i zgodne z zaleceniami lekarza. W terapeutycznych dawkach nie powodują toksycznych efektów. Najpoważniejszym problemem w przypadku długotrwałego zażywania benzodiazepin okazuje się rozwój tolerancji. Oznacza to konieczność zwiększania dawki leku, aby uzyskać pożądany efekt terapii. 

Inną istotną kwestią jest ryzyko wystąpienia zespołu abstynencyjnego po nagłym odstawieniu leku, charakteryzującego się nasileniem objawów tj. bezsennością i lękiem. Zjawisko tolerancji znacznie przyczynia się do rozwoju uzależnienia od benzodiazepin, podobnie jak podstawowe działanie tych leków, czyli łagodna euforia i poprawa samopoczucia. Uniknięcie uzależnienia od benzodiazepin jest możliwe w przypadku stosowania leków możliwie najkrócej (nie dłużej niż przez 46 tygodni) w najmniejszych skutecznych dawkach.