Oktenidyna — właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne

Jak działa oktenidyna?

Co to jest oktenidyna? Oktenidyna jest związkiem powierzchniowo-czynnym (ZPC), który uszkadza ściany i błony komórkowe drobnoustrojów. Ma szerokie spektrum przeciwdrobnoustrojowe. Działanie oktenidyny obejmuje bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, grzyby i niektóre wirusy (w zależności od stężenia i czasu działania). W preparatach do antyseptyki ran najczęściej występuje w połączeniu z fenoksyetanolem, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie szerszego spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego. Ogromną zaletą oktenidyny jest fakt, że nie wywołuje oporności drobnoustrojów. 

Preparaty z oktenidyną zaczynają działać po około 1 minucie od aplikacji, a ich działanie może utrzymywać się około godziny. Aplikacja oktenidyny jest bezbolesna. 

Oktenidyna zawarta w lekach najczęściej występuje w postaci dichlorowodorku oktenidyny (octenidinum dihydrochloridum).

Preparaty z oktenidyną dostępne są w formie:

• pastylek do ssania na gardło,
• roztworów do irygacji ran,
• sprayów na rany,
• żeli na rany,
• płynów do płukania jamy ustnej.

Kiedy stosować oktenidynę?

Oktenidyna najczęściej stosowana jest na rany, w celu ich odkażenia. Roztworu do irygacji można użyć do oczyszczenia rany lub namoczenia i usunięcia przyschniętego opatrunku. Żel na rany z oktenidyną nawilża i przyspiesza gojenie. Dobrze sprawdza się w leczeniu oparzeń oraz zapobiega przywieraniu opatrunków. Można stosować go także w obrębie narządów płciowych. 

Spraye z oktenidyną są ważnym elementem domowej apteczki. Wykorzystywane są najczęściej do odkażania ran i dezynfekcji skóry, ale można je również stosować np. do pielęgnacji kikuta pępowinowego u noworodków, do dezynfekcji jamy ustnej, odkażania strupków lub rozdrapanych krostek po ospie wietrznej oraz w stanach zapalnych pochwy. Spray z oktenidyną może być stosowany u dzieci i niemowląt.

Płyn do płukania jamy ustnej z oktenidyną zmniejsza liczbę drobnoustrojów oraz spowalnia powstawanie płytki nazębnej. Warto używać go po zabiegach chirurgicznych w jamie ustnej. Może być także przydatny dla osób, które mają trudność z zachowaniem właściwej higieny lub nie mają możliwości umycia zębów. Preparaty te, zwłaszcza przy dłuższym użytkowaniu, mogą powodować przejściowe przebarwienie zębów i języka. 

Oktenidyna na gardło stosowana jest w postaci pastylek do ssania. Są wykorzystywane w przypadku stanów zapalnych jamy ustnej i gardła. Dostępne są na receptę.

Oktenidyna na zakażone rany

Na zainfekowanych ranach często tworzy się biofilm. Jest to “błona” zbudowana z bakterii i substancji przez nie wytwarzanych. Utrudnia ona gojenia się rany i może prowadzić do rozwoju stanu zapalnego. Dlatego ważne jest, aby usuwać biofilm z rany, jeśli się pojawi. 

Oktenidyna jest odpowiednim środkiem na rany. Ma wysoką efektywność przeciwko biofilmom tworzonym przez bakterie. Oktenidyna wiąże się z łożyskiem rany i nie jest wchłaniana przez skórę. Dzięki temu, co najmniej część substancji pozostaje w miejscu aplikacji i wywiera długotrwały efekt przeciwdrobnoustrojowy.

Spraye, żele, płyny i roztwory do irygacji z oktenidyną dostępne są bez recepty. 

Dostępność leków w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl.

Kiedy oktenidyna nie jest właściwym wyborem?

Oktenidyna jest toksyczna dla chrząstki stawowej, nie powinna być stosowana na rany lub odleżyny z odsłoniętymi elementami stawów. 

Oktenidyna nie jest również odpowiednia do przepłukiwania ran, w których nie jest możliwy swobodny odpływ preparatu. Przy przepłukiwaniu głębokich ran za pomocą strzykawki występowały przypadki znacznego obrzęku i martwicy tkanek. 

Nie należy łączyć oktenidyny ze środkami do antyseptyki zawierającymi jodopowidon. Może to powodować podrażnienia i intensywne zabarwienie się skóry. 

Oktenidyna — podsumowanie

Oktenidyna jest sprawdzonym środkiem antyseptycznym o wielu zastosowaniach i stanowi dobrą alternatywę dla starszych substancji oraz nie wywołuje oporności drobnoustrojów. Będzie dobrym wyborem do pielęgnacji i odkażenia niewielkich ran.

Bibliografia

1. Oktenidyna. Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=4952 (Dostęp 06.01.2025)
2. Hübner, N. O., Siebert, J., & Kramer, A. (2010). Octenidine dihydrochloride, a modern antiseptic for skin, mucous membranes and wounds. Skin pharmacology and physiology, 23(5), 244–258. https://doi.org/10.1159/000314699 
3. Rutala, W. A., & Weber, D. J. (2014). Selection of the ideal disinfectant. Infection control and hospital epidemiology, 35(7), 855–865. https://doi.org/10.1086/676877 

Autor