Zapalenie zatok przynosowych — jak z nim walczyć? Leczenie i profilaktyka
Jesień i zima to czas zwiększonej zachorowalności na infekcje dróg oddechowych, które objawiają się podwyższoną temperaturą, kaszlem i bólem gardła, a także uciążliwym katarem. Ten ostatni zazwyczaj utrzymuje się przez kilka dni i ustępuje samoistnie, jednak nie jest to żelazną regułą. Zdarza się, że katar utrzymuje się przez wiele tygodni, co może być objawem zapalenia zatok przynosowych.
Zatoki przynosowe – jaka jest ich rola?
Zatoki przynosowe to niewielkie przestrzenie powietrzne, zlokalizowane wewnątrz kości czaszki. Laryngolodzy wyróżniają zatoki czołowe, szczękowe, sitowe oraz klinowe, które połączone są z jamą nosową. Taki układ zapewnia ich odpowiednią wentylację oraz ujście dla wydzieliny śluzowej przez nozdrza.
Do czego potrzebne są nam zatoki przynosowe? Nawilżają i ogrzewają wdychane przez nos powietrze, dzięki czemu zachowana jest prawidłowa termoizolacja. Ponadto pomagają wyrównywać różnicę ciśnień oraz są swego rodzaju amortyzatorem dla organów znajdujących się wewnątrz czaszki. Dodatkowo dzięki zatokom czaszka jest lżejsza, dzięki czemu ludzie mogą poruszać się, zachowując wyprostowaną postawę.
Przyczyny zapalenia zatok przynosowych
Dominującą przyczyną zapalenia zatok przynosowych są infekcje o etiologii wirusowej (m.in. zakażenie rynowirusami, koronawirusami, adenowirusami, wirusami grypy i paragrypy), czyli typowe przeziębienia. Dochodzi wówczas do znacznego obrzęku błony śluzowej nosa, który utrudnia usuwanie wydzieliny śluzowej z zatok i zaburza cyrkulację powietrza. Infekcja może mieć również podłoże bakteryjne i zazwyczaj jest to skutek nadkażenia wcześniejszej infekcji wirusowej. Ponadto zapaleniu zatok sprzyjają alergie przebiegające z alergicznym nieżytem nosa.
Niekiedy przyczyną nawracających infekcji zatok są wady anatomiczne, które utrudniają wypływanie wydzieliny śluzowej (np. zwężenie ujścia zatok). Czynnikiem ryzyka są także nagłe zmiany temperatur (np. wychodzenie z ogrzewanego pomieszczenia na mróz i odwrotnie), przebywanie w zadymionych pomieszczeniach oraz kontakt z zanieczyszczonym powietrzem lub oparami chemicznymi.
Jak rozpoznać zapalenie zatok przynosowych?
Na początku choroby zapalenie zatok przebiega jak typowy katar przy przeziębieniu – lejący, obfity i uciążliwy. Z czasem inne objawy ustępują, a dolegliwości w obrębie nosa nie tylko nie przemijają, a wręcz przybierają na sile. Lejący katar przeobraża się w gęstą, ropną wydzielinę o żółto-zielonym zabarwieniu, która spływa po tylnej ścianie gardła, drażniąc ją i wywołując kaszel. Dodatkowo przez niedrożny nos chory może mieć problemy z oddychaniem.
Charakterystycznym objawem zapalenia zatok przynosowych jest ból twarzy w miejscach, gdzie usytuowane są zatoki – u nasady nosa i po obu jego stronach, w okolicy skroni oraz oczu. Ból nasila się zwłaszcza podczas schylania. Opisanym objawom towarzyszy także podwyższona temperatura, zaburzenia węchu, czasem również widoczny obrzęk tkanek miękkich wokół oczu. Jeżeli infekcja dotrze do zatok szczękowych, może objawiać się bólem zębów i nieświeżym oddechem.
Jeżeli infekcja ma nagły i gwałtowny przebieg i trwa około 4 tygodnie, mówimy o ostrym zapaleniu zatok. Forma podostra zapalenia zatok utrzymuje się do 8 tygodni, natomiast o przewlekłym zapaleniu zatok można mówić, gdy objawy utrzymują się dłużej niż 8 tygodni.
Jak leczyć zapalenie zatok przynosowych?
W sytuacji, gdy opisane wcześnie objawy utrzymują się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który przeprowadzi wywiad medyczny i wykona podstawowe badania, a w razie wątpliwości skieruje pacjenta do laryngologa w celu przeprowadzenia dokładniejszej diagnostyki.
Większość przypadków zapalenia zatok to efekt infekcji wirusowej, więc ich leczenie ma charakter objawowy. Aby złagodzić ból i stan zapalny, chory może stosować niesteroidowe leku przeciwzapalne zawierające ibuprofen. Na obrzęk błony śluzowej nosa i zatok pomogą preparaty o działaniu obkurczającym w formie kropli lub tabletek. Należy jednak pamiętać, by środków tych nie używać dłużej niż 3-5 dni.
Pomocna w łagodzeniu nieprzyjemnych dolegliwości jest irygacja zatok. Zabieg ten pozwala usunąć zalegającą wydzieliną, zmniejsza obrzęk i dodatkowo nawilża śluzówkę. W aptekach można nabyć gotowe zestawy do płukania zatok (np. Respimer Netiflow, Zatoxin Rinse, Irigasin, Fixsin, Gargarin Zatoki, HydroNasin Ksylitol, ZatoClear Med Irygacja) lub wykonać irygację z użyciem soli fizjologicznej (Gilbert Physiodose NaCl 0.9% Roztw.soli fizjolog. , Sól fizjologiczna RinoFlux) lub roztworu wody utlenionej. Ulgę przyniosą również inhalacje i ciepłe okłady.
Jeśli posiadamy inhalator lub nebulizator, możemy wykonać inhalację z użyciem roztworów chlorku sodu (np. Nebu-Dose Hipertonic, Isonasin Septo) lub bez użycia inhalatora gorącą inhalację parową z dodatkiem olejków eterycznych.
Zapalenie zatok przynosowych – lepiej go nie lekceważyć
Jeżeli mimo leczenia objawy nie ustępują, konieczna może się okazać pomoc lekarza laryngologa. Wykonanie wymazu z nosa i posiewu umożliwia wykrycie patogenu, który jest przyczyną utrzymujących się objawów. Na podstawie uzyskanych wyników lekarz może zaordynować antybiotykoterapię oraz leczenie sterydami. Jeżeli podczas badań laryngolog wykryje patologiczne zmiany w świetle zatok lub wady anatomiczne, które przyczyniają się do nawracania infekcji, konieczne może się okazać leczenie operacyjne.
Niezależnie od przyczyny problemu, zapalenia zatok przynosowych nie powinno się lekceważyć. Infekcja może bowiem przerodzić się w stan przewlekły i szerzyć się do okolicznych tkanek.
Autor
Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.
