Nebulizator - do czego służy? Jak należy go używać?

Na czym polega nebulizacja?

Nebulizacja jest rodzajem zabiegu medycznego, który można przeprowadzić w domu. Polega na podawaniu pacjentowi leku w formie mgiełki, która dostaje się do organizmu przez usta, bezpośrednio do układu oddechowego. Nebulizator rozpyla lek do postaci mgiełki, w której zawieszone są niewielkie kropelki leku. Od ich wielkości uzależnione jest to, w którym miejscu zostaną wchłonięte. Te powyżej 8 µm wchłoną się w górnych drogach oddechowych, czyli nosie i gardle. Krople o wielkości między 5 µm a 8 µm wchłaniają się w obrębie dużych oskrzeli i tchawicy, zaś te od 2 µm do 5 µm trafiają do oskrzeli i oskrzelików. Najmniejsze krople, od 0,5 µm do 3 µm wchłaniają się w pęcherzykach płucnych. Mgiełka rozpylana jest samoczynnie i w trybie ciągłym, którą wdycha się przez maskę lub ustnik.

Ten sposób podawania leków stosuje się u chorych na astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP), czy mukowiscydozę.  Umożliwia on szybkie podane leku prosto tam, gdzie jest potrzebny. Dodatkowo ogranicza ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, które zdarzają się przy przyjmowaniu tabletek, czy syropów, działających na cały organizm.

Nebulizator a inhalator - czym się różnią?

Choć do siebie podobne, nebulizator i inhalator to dwa różne urządzenia. Funkcjonują na podobnej zasadzie - tworzą leczniczą mgiełkę, którą wdycha pacjent, dzięki czemu lek dostaje się do dróg oddechowych. Inhalatory przeważnie mają postać niewielkich, kieszonkowych urządzeń, które można mieć zawsze przy sobie i stosować w razie potrzeby (inhalatory ciśnieniowe z dozownikiem, inhalatory proszkowe). Dostarczają niewielkie dawki leku i wymagają synchronizacji wdechy wraz z uwolnieniem dawki preparatu. Nebulizator jest urządzeniem, po które sięga się, gdy konieczna jest dłuższa terapia. Nebulizacja sprawdza się zwłaszcza u dzieci, które nie zawsze radzą sobie z obsługą inhalatora. Nebulizator tworzy mgiełkę, którą można swobodnie wdychać przez maseczkę.

Jaki nebulizator wybrać? Rodzaje nebulizatorów

W aptekach i sklepach medycznych dostępnych jest kilka rodzajów nebulizatorów, które różnią się między sobą parametrami i ceną.

Nebulizatory pneumatyczne (tłokowe, kompresorowe)

To najczęściej wybierany typ tego urządzenia. Nebulizator pneumatyczny tworzy leczniczą mgiełkę przy pomocy sprzężonego powietrza, przepływającego przez dyszę. Wyposażony jest w kompresor i nebulizator, które połączone są przewodem powietrza. Można go używać do podawania każdego rodzaju leków. Jest stosunkowo tani i łatwy w obsłudze, jednak przez obecność sprężarki, dosyć głośny.

Nebulizatory ultradźwiękowe

W przypadku nebulizatora ultradźwiękowego mgiełka z lekiem powstaje za sprawą działania fal ultradźwiękowych. Są one rozpraszane dzięki obecnej w urządzeniu przetwornicy. Powstały aerozol charakteryzuje się większą gęstością, dzięki czemu duża część substancji leczniczej deponuje się w płucach. W odróżnieniu od inhalatora pneumatycznego, ten typ urządzenia nie posiada sprężarki, jest zatem mniejszy i pracuje ciszej. Jest również bardziej wydajny. Nie nadaje się on jednak do podawania wszystkich leków. Fale ultradźwiękowe mogą wpływać na strukturę antybiotyków, leków sterydowych oraz dornazy alfa stosowanej u chorych na mukowiscydozę.

Nebulizatory membranowe i siateczkowe

W nebulizatorach membranowych zamontowana jest wibrująca membrana. Na skutek drgań o niskiej częstotliwości lek jest przepychany przez mikrometrowe otwory w tej membranie, tworząc z niego aerozol. Przy pomocy tego urządzenia można podawać wszystkie leki przeznaczone do nebulizacji. Jest ono kompaktowe i ciche. Trzeba jednak pamiętać o regularnym wymienianiu membrany. Jest to też najdroższa opcja wśród wszystkich wymienionych.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze nebulizatora?

Rodzaj nebulizatora to jedno, ważne są także jego parametry techniczne, które mogą mieć wpływ na skuteczność leczenia. Zatem na co trzeba zwrócić uwagę, przymierzając się do zakupu nebulizatora?

• Wielkość cząsteczek, czyli wskaźnik MMAD (Mass Median Aerodynamic Diameter) i FPF% (frakcji respirabilnej)

Wskaźnik MMAD ten określa wielkość kropli, do jakich nebulizator rozpyla lek. FPF% wyraża procentową zawartość cząsteczek, które mają wielkość mniejszą niż 5 µm, zdolną dotrzeć do dolnych dróg oddechowych. Wskaźnik MMAD powinien być jak najmniejszy (blisko 1µm). W przypadku FPF% optymalna wartość to 80% - 90%.

• Wydajność sprężarki urządzenia

Optymalny przepływ w przypadku nebulizatorów to 8 l/min. Eksperci polecają te, które charakteryzują się wydajnością 10 l/min i wyższą.

• Czas nebulizacji

Im krócej trwa nebulizacja tym lepiej. Czas nebulizacji jest szczególnie ważny w przypadku dzieci, które szybko się niecierpliwią. Warto również rozważyć urządzenia działające w ciągłym trybie pracy.

• Pojemność rezydualna

Pojemność rezydualna określa ilość leku, który pozostaje w pojemniku nebulizatora po przeprowadzonej nebulizacji. Powinno zależeć nam na tym, by wartość ta była jak najniższa, ponieważ wiąże się z mniejszymi stratami leku. Optymalna pojemność to 0,5 ml i mniej.

Wśród innych parametrów warto także zwrócić uwagę na łatwość czyszczenia i konserwacji nebulizatora. Przydatny może być też dodatkowy osprzęt do urządzenia (dodatkowy zestaw maseczek, różne końcówki, torba podróżna). Ważne, by dobrać sprzęt dopasowany do naszych oczekiwań i potrzeb.

Preparaty do nebulizacji

Do nebulizacji stosuje się różne preparaty, przeważnie te przeznaczone do leczenia schorzeń układu oddechowego. Do tej grupy zaliczają się różne leku mukolityczne, które upłynniają i zmniejszają lepkość śluzu zalegającego w drogach oddechowych. Preparaty tego typu stosuje się w terapii mukowiscydozy, zapalenia zatok przynosowych, czy astmy oskrzelowej. Nebulizować można również leki rozszerzające drogi oddechowe, przeznaczone do leczenia przewlekłej astmy oskrzelowej oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), jak również leki przeciwzapalne.

Wiele osób stosuje nebulizacje z soli fizjologicznej. Taki zabieg nawilża śluzówkę dróg oddechowych i przynosi ulgę podczas różnych infekcji, udrażniając nos i łagodząc uciążliwe objawy. Nebulizację solą fizjologiczną mogą przeprowadzać osoby pracujące w pomieszczeniach klimatyzowanych, gdzie powietrze jest wyjątkowo suche, co niekorzystnie wpływa na śluzówkę nosa i gardła. W celu nawilżenia śluzówki dróg oddechowych i rozrzedzenia zalegającej wydzieliny można sięgnąć po preparat NEBU-DOSE HIALURONIC, który zawiera izotoniczny roztwór chlorku sodu z kwasem hialuronowym.

Poza solą fizjologiczną można prowadzić inhalacje z ZABŁOCKIEJ MGIEŁKI SOLANKOWEJ JODOWO-BROMOWEJ, która przeznaczona jest dla dzieci i dorosłych. Od lat stosowana jest w lecznictwie uzdrowiskowym i w warunkach domowych na inhalacje zatok, gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc oraz płukanie gardła i ust. Skuteczność Zabłockiej mgiełki solankowej wynika z jej naturalnej kompozycji mineralnej, a zwłaszcza z bardzo wysokiego stężenia jodu, oraz takich pierwiastków jak: brom, wapń i magnez.

Jak korzystać z nebulizatora?

Nebulizator jest stosunkowo łatwy w obsłudze. Przed jego użyciem należy zapoznać z instrukcją załączoną do urządzenia, a także ulotką leku, z którego będziemy korzystać, z których z pewnością znajdziemy odpowiedzi na najbardziej nurtujące nas pytania. Warto też przestrzegać kilku podstawowych zasad, które sprawią, że zabieg będzie efektywny i bezpieczny.

W trakcie nebulizacji należy siedzieć lub leżeć z głową lekko odchyloną do tyłu. Maska urządzenia powinna ściśle przylegać do twarzy, aby uniknąć strat leku. U dorosłych i starszych dzieci zaleca się wdychanie aerozolu przez ustnik. W trakcie nebulizacji należy robić głębokie, spokojne wdechy, co podnosi skuteczność zabiegu.

Po skończonej nebulizacji należy przemyć twarz i przepłukać usta, szczególnie w przypadku stosowania leków sterydowych. Warto również umyć zęby, ponieważ niektóre preparaty sprzyjają postawaniu przebarwień i zmian próchniczych. Należy też wyczyścić urządzenie i pamiętać o jego regularnej konserwacji, w tym wymianie filtrów.

Autor