Rzepik pospolity — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Rzepik pospolity — właściwości

Rzepik pospolity jest rośliną bogatą w różnego rodzaju fenole. Wśród nich znajdują się  flawonoidy takie, jak luteolina, kwercetyna i agrimonina, wraz z kwasami fenolowymi, do których należą kwas chlorogenowy oraz kwas kawowy. Związki te działają przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, antyoksydacyjnie, a nawet przeciwwirusowo. 

Garbniki i taniny, obecne w dużych ilościach w zielu wątrobowym, mają silne właściwości ściągające na błony śluzowe przewodu pokarmowego oraz na uszkodzony naskórek. Dodatkowo garbniki katechinowe wykazują działanie przeciwbiegunkowe, antyseptyczne oraz przeciwzapalne​​. 

Delikatny zapach roślinie nadają olejki eteryczne, które korzystnie wpływają na nastrój. Ponadto w rzepiku pospolitym można znaleźć przeciwskurczowe i przeciwzakrzepowe kumaryny. 

Dalej w składzie znajdują się witaminy z grupy B, witamina K, kwas nikotynowy, kwas askorbinowy, niacyna, fitosterole, związki goryczowe i minerały. 

Rzepik polecany jest jako surowiec wspomagający pracę układu pokarmowego, oddechowego oraz działający przeciwreumatycznie i moczopędnie.

Rzepik pospolity — jak wygląda i skąd pochodzi?

Rzepik pospolity (łac. Agrimonia eupatoria) to wieloletnia roślina należąca do rodziny różowatych (łac. Rosaceae). Rzepik pospolity powszechnie występuje w klimacie umiarkowanym półkuli północnej, a więc głównie w Europie i Azji oraz Ameryce Północnej. Jego naturalne siedliska to łąki, przydroża oraz skraje lasów. Preferuje gleby wilgotne, dobrze nasłonecznione stanowiska i jest typowym ziołem dla flory Polski.

Rzepik osiąga wysokość od 30 do 100 centymetrów, a jego łodyga jest sztywna, wyprostowana i pokryta drobnymi włoskami. Biorąc pod uwagę kształt pędu, niekiedy nazywano tę roślinę kościelną wieżą. Liście rzepiku są pierzaste i złożone z mniejszych listków o ząbkowanych brzegach. Kwiaty rzepiku są drobne, żółte, zebrane w długie, wąskie grona. Kwitną od czerwca do września. Owoce rzepiku to charakterystyczne niełupki pokryte haczykowatymi włoskami, które łatwo przyczepiają się do ubrań czy sierści zwierząt, co ułatwia roślinie rozsiewanie nasion.

Surowcem leczniczym jest ziele rzepiku, czyli Herba Argimoniae złożone z górnych części pędów i liści odziomkowych.

Rzepik pospolity — działanie, wskazania do stosowania

Rzepik pospolity znajduje zastosowanie w leczeniu stanów zapalnych skóry oraz zapaleniach układu oddechowego, takich jak przeziębienie, kaszel czy zapalenie gardła. Działa on łagodząco na błony śluzowe i pomaga w usuwaniu śluzu z dróg oddechowych. Co więcej, obecne w rzepiku związki gorzkie stymulują wydzielanie enzymów trawiennych, poprawiają trawienie i zwiększają apetyt. Dzięki działaniu przeciwzapalnemu i przeciwbólowemu ziele wątrobowe może być pomocne w łagodzeniu bólu stawów i przy obrzękach towarzyszących rozwojowi reumatyzmu. Ponadto roślina ta ma właściwości hepatoprotekcyjne, przez co sprawdzi się w przypadku problemów z wątrobą, pęcherzykiem żółciowym i drogami żółciowymi. Zewnętrznie okłady z rzepiku wykorzystuje się na uszkodzenia skóry i choroby dermatologiczne.

Rzepik pospolity na trawienie

Rzepik pospolity od wieków stosowany jest jako środek wspomagający trawienie. Jego właściwości ściągające gwarantowane obecnością garbników i tanin, wraz ze związkami goryczowymi, przyczyniają się do zwiększenia wydzielania soków trawiennych, poprawiając tym samym apetyt i łagodząc dolegliwości związane z przewodem pokarmowym takie, jak: wzdęcia, niestrawność, biegunki​​, refluks żołądkowo-przełykowy czy wrzody.

Rzepik pospolity na skórę

Rzepik pospolity odnajduje się doskonale w roli składnika pielęgnującego skórę. Wyciągi z tej rośliny stosowane są do leczenia stanów zapalnych skóry, owrzodzeń oraz egzemy. Wyciąg z rzepiku przyspiesza proces gojenia się ran, łagodzi objawy trądziku i łuszczycy, reguluje wydzielanie sebum i zmniejsza rozszerzone pory.

Rzepik pospolity na układ moczowy

Rzepik pospolity działa moczopędnie, co pomaga w leczeniu schorzeń układu moczowego, jak np. kamica nerkowa czy zapalenie pęcherza moczowego. Jego regularne spożywanie może przyczynić się do poprawy funkcjonowania nerek. Rzepik może skutecznie poradzić sobie ze skąpomoczem oraz być pomocny w infekcjach bakteryjnych.

Rzepik pospolity — jak dawkować?

Rzepik pospolity zawsze należy stosować zgodnie z zaleceniami danego producenta, a zalecane dawkowanie rzepiku pospolitego zależy od formy jego przygotowania. Zioło to można stosować w formie naparów, nalewek czy ekstraktów. 

Napar z rzepiku pospolitego tradycyjnie przygotowuje się, zalewając 1-2 łyżeczki suszonego ziela szklanką wrzącej wody, następnie parząc go przez 10-15 minut. Gotowy napar spożywa się 2-3 razy dziennie​​.

Leki i suplementy zawierające rzepik pospolity

Rzepik pospolity jest dostępny na rynku w różnych formach, takich jak kapsułki, ekstrakty, nalewki, odwary oraz herbaty ziołowe. Jest również składnikiem wielu preparatów kosmetycznych, szczególnie tych przeznaczonych do pielęgnacji skóry i włosów​​.

Rzepik pospolity w ciąży

Stosowanie rzepiku pospolitego w czasie ciąży i karmienia piersią powinno odbywać się pod kontrolą lekarza, ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa jego stosowania w tym wyjątkowym okresie​​.

Rzepik pospolity — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania rzepiku pospolitego są:

• uczulenie na składniki rośliny;
• ciąża i karmienie piersią;
• choroby nerek, serca i wątroby;
• poważne zaburzenia przewodu pokarmowego i jego niedrożność.

Rzepik pospolity — możliwe działania niepożądane

Chociaż rzepik pospolity jest ogólnie uważany za surowiec bezpieczny, to jego stosowanie może prowadzić do wystąpienia działań niepożądanych, zwłaszcza w przypadku nadmiernego spożycia. Do możliwych skutków ubocznych należą bóle brzucha, nudności, wymioty oraz biegunka. U niektórych osób mogą wystąpić reakcje alergiczne, objawiające się wysypką, świądem czy obrzękiem. 

Długotrwałe stosowanie dużych dawek rzepiku może prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej oraz problemów z trawieniem. Dlatego ważne jest przestrzeganie zalecanych dawek oraz konsultacja z lekarzem przed rozpoczęciem kuracji z użyciem rzepiku pospolitego, zwłaszcza u osób z istniejącymi schorzeniami przewodu pokarmowego, wątroby czy nerek​​.

Rzepik pospolity — interakcje z lekami i innymi ziołami

Rzepik pospolity może wchodzić w niekorzystne interakcje z lekami na nadciśnienie tętnicze, ponieważ łączenie tych preparatów może spowodować zbyt duże jego obniżenie. Nie wolno go także stosować równocześnie z lekami przeciwzakrzepowymi (jak aspiryna), ze względu na zwiększające się wówczas ryzyko występowania krwawień. Ponadto rzepik wpływa na poziom cukru we krwi, przez co osoby przyjmujące leki na cukrzycę powinny zachować szczególną ostrożność, gdyż jednoczesne stosowanie grozi hipoglikemią. Zioło to może również wpływać na wchłanianie niektórych leków, dlatego zaleca się konsultację z lekarzem przed jego stosowaniem w połączeniu z innymi preparatami farmaceutycznymi czy ziołowymi​​.

Rzepik pospolity w Ziołopedii — podsumowanie

Rzepik pospolity to roślina o bogatej historii i szerokim spektrum działania leczniczego. Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, przeciwbólowym, antyoksydacyjnym i wspomagającym trawienie, znajduje zastosowanie w leczeniu wielu dolegliwości zdrowotnych. Jednak jak każdy środek leczniczy, rzepik pospolity powinien być stosowany z rozwagą i zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty.

Bibliografia

1. Malheiros, J., Simões, D. M., Figueirinha, A., Cotrim, M. D., & Fonseca, D. A. (2022). Agrimonia eupatoria L.: An integrative perspective on ethnomedicinal use, phenolic composition and pharmacological activity. Journal of ethnopharmacology, 296, 115498. https://doi.org/10.1016/j.jep.2022.115498
2. Paluch, Z., Biriczová, L., Pallag, G., Carvalheiro Marques, E., Vargová, N., & Kmoníčková, E. (2020). The therapeutic effects of Agrimonia eupatoria L. Physiological research, 69(Suppl 4), S555–S571. https://doi.org/10.33549/physiolres.934641
3. Michalak M. (2023). Plant Extracts as Skin Care and Therapeutic Agents. International journal of molecular sciences, 24(20), 15444. https://doi.org/10.3390/ijms242015444
4. Huzio, N., Grytsyk, A., Raal, A., Grytsyk, L., & Koshovyi, O. (2022). Phytochemical and Pharmacological Research in Agrimonia eupatoria L. Herb Extract with Anti-Inflammatory and Hepatoprotective Properties. Plants (Basel, Switzerland), 11(18), 2371. https://doi.org/10.3390/plants11182371
5. Kuczmannová, A., Balažová, A., Račanská, E., Kameníková, M., Fialová, S., Majerník, J., Nagy, M., Gál, P., & Mučaji, P. (2016). Agrimonia eupatoria L. and Cynara cardunculus L. Water Infusions: Comparison of Anti-Diabetic Activities. Molecules (Basel, Switzerland), 21(5), 564. https://doi.org/10.3390/molecules21050564
6. Granica, S., Kluge, H., Horn, G., Matkowski, A., & Kiss, A. K. (2015). The phytochemical investigation of Agrimonia eupatoria L. and Agrimonia procera Wallr. as valid sources of Agrimoniae herba--The pharmacopoeial plant material. Journal of pharmaceutical and biomedical analysis, 114, 272–279. https://doi.org/10.1016/j.jpba.2015.05.027 

Autor