Witamina K - funkcje, źródła w diecie, normy
Witamina K jest związkiem chemicznym występującym w organizmie człowieka, odpowiedzialnym przede wszystkim za prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia oraz metabolizm układu kostnego. W jaki sposób witamina ta wpływa na kondycję całego organizmu? Czym grozi jej nadmiar lub niedobór i jakie źródła witaminy K w diecie?
Czym jest witamina K?
Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zaliczamy witaminy A, D, E oraz K. Ta ostatnia występuje w dwóch postaciach: witaminy K1 (filochinon) oraz witaminy K2 (menachinon). Witamina ta została odkryta w latach 30. XX wieku przez dwóch biochemików – Henrika Dama i Edwarta Adelberta Doisy, którzy za swoje odkrycie nagrodzeni zostali nagrodą Nobla. Istnieje też witamina K3 (menadion), która jest syntetyczną prowitaminą.
Oba związki - witamina K1 i K2 – są naszemu organizmowi niezbędne do licznych procesów metabolicznych. Witamina K1 występuje w produktach roślinnych, wytwarzana jest w procesie fotosyntezy. Z kolei witamina K2 syntezowana jest przez bakterie i można ją znaleźć w żywności pochodzenia zwierzęcego oraz produktach fermentowanych.
Rola witaminy K w organizmie
Choć mówi się o niej niewiele, witamina K jest szczególnie istotna dla właściwej pracy całego organizmu. Kojarzy się ją przede wszystkim z syntezą protrombiny (białka wytwarzanego w wątrobie) i udziałem w procesach krzepnięcia krwi, a także uszczelnianiu naczyń krwionośnych, lecz to nie jedyne jej funkcje. Mówi się również, że witamina K (podobnie do witaminy D) wpływa na tkankę kostną i może odgrywać znaczącą rolę w prewencji i leczeniu osteoporozy. Ponadto istnieją doniesienia o pozakostnym znaczeniu witaminy K i potencjalnym działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, antybakteryjnym i przeciwgrzybiczym. Aktualnie prowadzi się wiele badań, które mogą potwierdzić takie działanie tej witaminy, dlatego nie można z całą pewnością mówić o jej plejotropowym (dodatkowym) działaniu.
Gdzie znajdziemy witaminę K?
Zdaniem ekspertów zapotrzebowanie na witaminę K można w całości pokryć poprzez dobrze zbilansowaną dietę oraz prawidłową pracę mikrobiomu jelit, dzięki czemu nie ma potrzeby dodatkowej suplementacji. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami dzienne zapotrzebowanie na witaminę K z diety u osoby dorosłej wynosi 65 µg. W których produktach spożywczych znajdziemy jej najwięcej?
W przypadku produktów roślinnych witamina K1 produkowana jest w procesie fotosyntezy, dlatego dobrym jej źródłem są warzywa kapustne (jarmuż, brokuł, brukselka, kapusta włoska) oraz ciemnozielone liściaste warzywa (szpinak, rukola, boćwina, sałata). Znajdziemy ją też w oliwie z oliwek i oleju rzepakowym, nasionach soi, liściach bazylii i natki pietruszki, kiszonej kapuście, zbożach. Jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego warzywa bogate w witaminę K warto łączyć ze zdrowymi tłuszczami roślinnymi, które poprawią jej wchłanianie.
Jeśli zaś chodzi o produkty zwierzęce, to dobrym źródłem witaminy K2 są gatunki niektórych serów oraz fermentowane produkty mleczne, żółtka jaj kurzych, ryby oraz wątróbka.
Skutki nadmiaru i niedoboru witaminy K
Szeroka dostępność witaminy K zarówno w produktach roślinnych, jak i żywności pochodzenia zwierzęcego oraz fakt, że jest ona wytwarzana przez bakterie jelitowe w przewodzie pokarmowym sprawiają, że jej niedobory występują rzadko. Przyczyną najczęściej są zaburzenia trawienia bądź wchłaniania, spowodowane np. zaburzeniami flory bakteryjnej w wyniku antybiotykoterapii. Niedobór witaminy K może przyczyniać się do częstszych krwawień oraz nasilonego zwapnienia naczyń tętniczych i kości. Obserwowalnym objawem tych niedoborów mogą być częstsze krwawienia z nosa, długie gojenie się ran, często pojawiające się sińce na skórze (nawet po najlżejszych uderzeniach) i obfite miesiączki. Niedobór witaminy K może również sprzyjać osteoporozie, miażdżycy, a także chorobie Alzheimera i schorzeniom nowotworowym1.
Właściwie nie sposób doprowadzić do przedawkowania witaminy K1 i K2 stosując dobrze zbilansowaną dietę. Preparaty dostępne w aptekach zawierające witaminę K (np. Singularis Witamina K2 MK-7, K2 - Vitum Forte, Kinon) należy stosować rozważnie, po konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Nadmiar witaminy K objawia się nadmierną potliwością, uczuciem gorąca, bólem serca, skokiem ciśnienia tętniczego.
Witamina K a niemowlęta
Nowonarodzone dzieci nie mają w pełni wykształconej flory bakteryjnej jelit, która pozwalałaby na syntezę witaminy K. Co więcej, mleko matki nie dostarcza wystarczającej ilości tej witaminy. Niedobór witaminy K grozi wystąpieniem choroby krwotocznej, dlatego Polskie Towarzystwo Neonatologiczne zaleca profilaktyczne podanie witaminy K. W przypadku zdrowych noworodków dawkowanie wygląda następująco:
Zdrowy noworodek powinien otrzymać po urodzeniu 1 mg witaminy K drogą domięśniową lub 2 mg drogą doustną. Przy podaży witaminy K drogą doustną kolejne 2 mg witaminy K powinny zostać podane doustnie w 4-6 dniu i w 4-6 tygodniu życia lub 1mg doustnie 1x tygodniowo przez 3 m-ce2.
Specjaliści zalecają drogę domięśniową, gdyż jest bardziej skuteczna i wiarygodna, nie ma też ryzyka, że dziecko zwymiotuje podaną dawkę.
Źródła:
1. https://ncez.pl/abc-zywienia-/zasady-zdrowego-zywienia/normy-zywienia-2020
2. http://www.neonatologia.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=116:witamina-k-w-zapobieganiu-krwawiem-wynikajacych-z-jej-niedoboru-u-noworodkow&catid=8&Itemid=103
Autor
Redakcja KtoMaLek.pl - Zespół redakcyjny KtoMaLek.pl tworzą doświadczeni farmaceuci, którzy specjalizują się w różnych obszarach tematyki zdrowotnej. Doświadczenie zdobyte w zawodzie oraz wiedza uzyskana podczas studiów farmaceutycznych, pozwalają na tworzenie merytorycznych treści zgodnych z EBM (and. Evidence-based Medicine), opartych na rzetelnych źródłach — aktualnych badaniach naukowych, branżowych podręcznikach i książkach. Za praktyką podążają również pasja i niesłabnąca chęć do poszerzania wiedzy oraz dzielenia się nią z pacjentami. Dzięki temu użytkownicy otrzymują dostęp do ciekawych i angażujących materiałów edukacyjnych.
