Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — właściwości

Głóg - zarówno jego owoce, jak i kwiaty - jest bogatym źródłem wielu związków aktywnych o działaniu leczniczym. Do najważniejszych składników występujących w obu surowcach należą: flawonoidy, proantocyjanidyny i kwasy triterpenowe. Ponadto w głogu znajdują się: taniny, saponiny, krateginy, cholina i acetylocholina, aminy, kwas kawowy, kwasy triterpenowe oraz spora dawka witaminy C. Taki zestaw substancji aktywnych odpowiada za działanie surowca - w tym poprawę przepływu wieńcowego, działanie przeciwzapalne, przeciwalergiczne i przeciwwysiękowe, uszczelniające i wzmacniające naczynia krwionośne oraz obniżające ciśnienie krwi.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Głóg (łac. Crataegus) uważany jest za jedną z najstarszych roślin wykorzystywanych do celów leczniczych. Powszechnie występuje w zachodniej Azji, Ameryce Północnej oraz Europie. W Polsce można go spotkać zwłaszcza na niżu zachodnim oraz niższych partiach górskich. Roślina jest przedstawicielem rodziny różowatych. Znanych jest aż ponad tysiąc jej gatunków, a kilka z nich posiada swoje monografie w Farmakopei.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — czym się różnią?

Głóg jednoszyjkowy (łac. Crataegus monogyna) i głóg dwuszyjkowy (łac. Crataegus oxyacantha) to rośliny o wielu wspólnych cechach. Obie należą do rodziny różowatych (łac. Rosaceae).

Głóg jednoszyjkowy może być sporych rozmiarów krzewem lub niewielkim drzewem dorastającym do 8 metrów wysokości. Głóg dwuszyjkowy to z kolei ciernisty krzew osiągający wysokość do 4 metrów. Liście obu roślin są ciemnozielone od góry i jasne od spodu, kwitną od maja do czerwca, dając białe lub różowe kwiaty. Po zapyleniu kwiaty stopniowo przekształcają się w niewielkie, czerwone owoce, które dojrzewają na początku jesieni. Obie rośliny trudno rozróżnić, ponieważ często krzyżują się między sobą. Różnią je jednak rozmiary, kształt liści oraz wygląd kwiatów – kwiaty głogu jednoszyjkowego charakteryzują się słupkiem z jedną szyjką, z kolei głóg dwuszyjkowy ma słupek o 2-3 szyjkach, co wpływa na różnicę w liczbie pestek w owocach. Owoce głogu jednoszyjkowego zawierają jedną pestkę, a dwuszyjkowego dwie lub trzy. 

Istotne jest jednak to, że oba gatunki są równoważne pod względem pozyskiwanych z nich surowców farmaceutycznych.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — działanie, wskazania do stosowania

Surowiec farmaceutyczny stanowią kwiatostan głogu (łac. Crataegi folium cum flore) oraz owoc głogu (łac. Crataegi fructus) - oba posiadają wiele korzystnych dla zdrowia właściwości. Szczególnie dobrze poznany jest wpływ głogu na układ sercowo-naczyniowy - obniża ciśnienie krwi, jest skuteczny w atakach dusznicy bolesnej, wspomaga pracę serca i krążenie krwi. Ekstrakt z owoców głogu przyczynia się do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego, frakcji LDL cholesterolu oraz triglicerydów. Do tego podnosi poziom HDL cholesterolu, co korzystnie wpływa na profil lipidowy. Przypisuje się mu działanie antyagregacyjne, które zmniejsza ryzyko zmian w obrębie naczyń krwionośnych, dzięki czemu zmniejsza niebezpieczeństwo wystąpienia udaru mózgu czy zespołów wieńcowych. Wśród innych korzystnie wpływających na zdrowie właściwości głogu wymienić można właściwości immunomodulujące i wspomagające układ odpornościowy, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne, w szczególności wobec Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis oraz Streptococcus pyogenes. W praktyce takie działanie znalazło zastosowanie np. w płukankach stosowanych przy zapaleniu jamy ustnej i gardła. Dodatkowo głóg posiada działanie przeciwutleniające, które chroni komórki organizmu przed procesami starzenia i nowotworzenia. Swoje miejsce znalazł również jako antidotum na biegunki, niestrawność, trawienie, a nawet bezsenność.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy na serce i problemy z krążeniem

Głóg wykorzystuje się przede wszystkim w schorzeniach układu sercowo-naczyniowego, gdyż działa kardioprotekcyjnie. Zawarte w głogu bioflawonoidy i proantocyjanidy wspomagają pracę serca, działają przeciwutleniająco, hipotensyjnie i przeciwmiażdżycowo. Właśnie dlatego głóg stosuje się u pacjentów z niewydolnością serca, nadciśnieniem tętniczym czy dusznicą bolesną.

WAŻNE!

Surowce z głogu uznawane są za łagodne leki nasercowe. Mogą wspomagać pracę serca, jednak należy pamiętać, aby nie stosować ich na własną rękę, a tylko po konsultacji z lekarzem prowadzącym!

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy na wysoki cholesterol i cukier

Ekstrakt z głogu wykazuje korzystne działanie na profil lipidowy. Zawarte w głogu substancje redukują stres oksydacyjny, regulują niektóre procesy metaboliczne, wpływając na obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego oraz stężenia trójglicerydów. Ponadto związki fenolowe i flawonoidowe w głogu mogą wpływać na obniżenie stężenia glukozy we krwi.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy na stres

Zarówno kwiatostany, jak i owoce głogu wykorzystuje się w stanach zwiększonego napięcia nerwowego i dużego narażenia na stres, a także w stanach lękowych. Wiele dostępnych w aptekach preparatów łączy głóg z innymi ziołami o właściwościach uspokajających. Głóg jest też składnikiem preparatów wspomagających regulację snu, gdyż pomaga się odprężyć i ułatwia zasypianie.

Właściwości głogu wykorzystuje się również w łagodzeniu przejściowych objawów ze strony serca na tle nerwowym. Głóg łagodzi kołatania serca oraz odczucie dodatkowych uderzeń serca, co zdarza się w stanach niepokoju.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — jak dawkować?

Zarówno z kwiatów, jak i owoców głogu można przygotować napar. 

Aby przygotować herbatę z owoców głogu, należy połowę łyżeczki owoców (około 0,5 — 0,6 grama) zalać 150 ml wrzącej wody i naparzać przez 10 minut. Tak przygotowany napar z głogu można pić raz dziennie.

Chcąc przygotować herbatę z kwiatostanów głogu, należy łyżkę suszu (około 2 gramy) zalać 200 ml wrzącej wody i odstawić do naparzania przez 20 minut. Tak przygotowaną herbatę z kwiatów głogu można pić 2 razy dziennie.

Produkty lecznicze oraz suplementy zawierające głóg należy dawkować zgodnie z zaleceniami producenta.

Leki i suplementy zawierające głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy

Na aptecznych półkach można znaleźć wiele preparatów zawierających w składzie głóg. Dostępne są one w postaci tabletek, herbatek albo ziół do zaparzania czy też w postaci soku do picia.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy w ciąży

Ze względu na brak wystarczających danych nie zaleca się stosowania preparatów z głogu u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania głogu jest nadwrażliwość na produkty zawierające go w składzie. Nie zaleca się stosowania ich u dzieci poniżej 18. roku życia.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — możliwe działania niepożądane

Podczas stosowania preparatów z głogu mogą wystąpić dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, bóle i zawroty głowy oraz palpitacje serca.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Należy pamiętać, że głóg może nasilać działanie glikozydów nasercowych, leków rozszerzających naczynia krwionośne oraz obniżających ciśnienie. Dlatego osoby przyjmujące leki nasercowe przed zastosowaniem preparatów zawierających głóg powinny skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy w Ziołopedii — podsumowanie

Prozdrowotne właściwości głogu od dawna wykorzystywane są w medycynie ludowej, a jego skuteczność potwierdzona została licznymi badaniami. Głóg wspiera pracę układu krążenia, działa uspokajająco, a także pomaga utrzymać właściwą glikemię i cholesterol. Warto jednak pamiętać, aby stosować go z umiarem i w porozumieniu z lekarzem, szczególnie jeśli zmagamy się ze schorzeniami kardiologicznymi.

Bibliografia

1. Jie Wang, Xingjiang Xiong, Bo Feng. "Effect of Crataegus Usage in Cardiovascular Disease Prevention: An Evidence-Based Approach". Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, Volume 2013, Issue 1.
2. Leja M., Mareczek A., Nanaszko B. "Antyoksydacyjne wlasciwosci owocow wybranych gatunkow dziko rosnacych drzew i krzewow". Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu. Ogrodnictwo 2007, t. 41: s. 327-331.
3. Król D. "Głóg (Crataegus monogyna (L.), Crataegus oxyacantha (L.)) – cenną rośliną leczniczą". Postępy Fitoterapii 2/2011: s. 122-126.
4. Lutomski J. "Znaczenie ziół w terapii i dietetyce*. Postępy Fitoterapii 2-3/2001: s. 3-8. 
5. Kulczyński B., Gramza-Michałowska A. "Potencjał prozdrowotny owoców i kwiatów głogu". Problemy Higieny i Epidemiologii 2016, t. 97, nr 1: s. 24-28.
6. Nurzyńska-Wierdak R. "Właściwości lecznicze i wykorzystanie w fitoterapii niektórych gatunków roślin drzewiastych. Krzewy półkuli północnej". Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio EEE: Horticultura 2016/26/2.
7. EMA: European Union herbal monograph on Crataegus spp., folium cum flore, 2016.
8. Charakterystyka Produktu Leczniczego KWIAT GŁOGU FIX, 2,0 g/saszetkę, zioła do zaparzania w saszetkach Crataegi folium cum flore. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/19606/characteristic

Autor