Perz właściwy — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Perz właściwy — właściwości

Perz właściwy (łac. Elymus repens, Agropyron repens (L.)) od stuleci jest wykorzystywany ze względu na swoje właściwości prozdrowotne. W lecznictwie zastosowanie znalazło kłącze perzu (łac. Graminis rhizoma). Jest ono źródłem związków o charakterze cukrowym, takich jak trycytyna, fruktoza czy mannitol oraz sporej ilości śluzów (nawet do 10%). Ponadto, w kłączu perzu można znaleźć saponiny, kwas glikolowy, inozytol, związki krzemu oraz niewielkie ilości olejku eterycznego, zawierającego karwon. 

Perz właściwy — jak wygląda i skąd pochodzi?

Perz właściwy (łac. Elymus repens) jest rośliną z rodziny wiechlinowatych (łac. Poaceae), występującą na terenach leśnych, łąkach, nieużytkach oraz w ogrodach. Perz to roślina bylinowa, która rośnie w umiarkowanym klimacie, radząc sobie na większości typów gleb uprawnych. 

Roślina ta charakteryzuje się długimi i wzniesionymi łodygami, które mogą osiągać do półtora metra wysokości. Jej liście są długie, wąskie i ostro zakończone. Kwiaty perzu właściwego są drobne, zebrane w kłosy, które znajdują się na szczycie łodygi. Owocami perzu właściwego są szarobiałe lub lekko żółte ziarniaki, które z łatwością są przenoszone przez wiatr. Dodatkowo roślina może rozmnażać się wegetatywnie przez długie, rozgałęzione kłącza. 

Perz właściwy jest rośliną inwazyjną i bardzo uciążliwą do pozbycia się. Potrafi stosunkowo szybko się rozrastać. Jest trudny do zwalczenia ze względu na długie kłącza, których ciężko się pozbyć w całości z ziemi. 

Perz właściwy — działanie, wskazania do stosowania

Nie ma badań klinicznych, które potwierdzałyby celowość stosowania kłącza perzu, jednak mimo to znalazło ono zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy w łagodzeniu takich dolegliwości, jak stany zapalne układu moczowego przebiegające z obrzękami. Dodatkowo w medycynie ludowej perzu właściwego używa się pomocniczo w leczeniu kamicy nerkowej i pęcherzowej oraz, dzięki działaniu moczopędnemu, w terapii nadciśnienia. Dzięki zawartości śluzów, produkty lecznicze zawierające w składzie kłącze perzu, mogą wykazywać łagodne działanie przeciwdziałające zaparciom. Związki o charakterze cukrowym, np. trycytyna mogą stanowić ciekawy składnik diety dla pacjentów zmagających się z cukrzycą, ponieważ nie wchłaniają się one w jelicie cienkim i dzięki temu nie podnoszą poziomu glukozy we krwi. 

Perz właściwy na układ moczowy

Kłącze perzu właściwego jest tradycyjnie wykorzystywane jako roślina lecznicza, która może pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych układu moczowego, zwłaszcza przebiegających z obrzękami. Perz właściwy zawiera substancje takie, jak mannitol oraz kwas glikolowy, które zwiększają przesączanie kłębuszkowe w nerkach, działając moczopędnie. Kłącze perzu może być stosowane w postaci odwaru oraz w suplementach diety i lekach złożonych, dostępnych w formie tabletek czy pasty do sporządzania zawiesiny doustnej.  

Perz właściwy w medycynie ludowej jest wykorzystywany również w leczeniu kamicy nerkowej. Jego działanie w tej chorobie polega na zwiększeniu ilości wydalanego moczu i mechanicznym wypłukiwaniu kamieni powstających w nerkach.

Perz właściwy na zaparcia 

Dzięki wysokiej zawartości śluzów perz właściwy wykazuje lekkie działanie przeczyszczające, najczęściej w połączeniu z innymi surowcami roślinnymi o podobnym działaniu. Dołączenie kłącza perzu do codziennej diety, np. jako dodatek przy wypieku chleba, może pomóc w regulacji wypróżnień, przy czym nie powoduje działań niepożądanych, jak niektóre leki o działaniu przeczyszczającym.  

Perz właściwy na skórę

Perz zawiera wiele cennych składników odżywczych, takich jak potas, żelazo, witaminy A i C oraz krzemionkę rozpuszczalną w wodzie, które mogą wspomagać wzmocnienie włosów i poprawiać ich wygląd, a także wspierać regenerację skóry. Związki krzemu stanowią strukturalny budulec tkanki łącznej oraz wchodzą w skład elastyny i kolagenu.

Perz właściwy — jak dawkować?

Dawkowanie kłącza perzu zależy od konkretnego preparatu. Czyste kłącze perzu można spożywać w postaci naparu, który przygotowuje się przez zalanie 1 łyżki stołowej (około 5 gramów) surowca szklanką wrzącej wody, a następnie pozostawienie pod przykryciem na 15 minut i przecedzenie. Napar pije się do 4 razy na dobę przez okres od 2 do 4 tygodni. 

Kłącze perzu znajduje się także w preparatach złożonych, które stosuje się zgodnie z zaleceniami producentów.

Leki i suplementy zawierające perz właściwy

Kłącze perzu właściwego znajduje się na rynku w wielu postaciach. Jest dostępny jako surowiec do zaparzania oraz w produktach złożonych w postaci płynów do płukania jamy ustnej, płynów doustnych, past do sporządzania zawiesin doustnych oraz w formie kapsułek.

Część z tych preparatów ma status leku, a inne są suplementami diety.  

Perz właściwy w ciąży

Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa, Europejska Agencja Leków nie zaleca stosowania kłącza perzu właściwego kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. 

Perz właściwy — przeciwwskazania i środki ostrożności

Przeciwwskazaniami do stosowania kłącza perzu właściwego są niedrożność dróg moczowych oraz schorzenia wymagające zmniejszenia podaży płynów, takie jak niewydolność nerek czy też serca. 

Perz właściwy — możliwe działania niepożądane

Skutki uboczne po spożyciu perzu właściwego nie są znane. Ze względu na działanie moczopędne, przy przedawkowaniu może dojść do zwiększonego wypłukiwania elektrolitów z organizmu.

Perz właściwy — interakcje z lekami i innymi ziołami

Interakcje leków i ziół z kłączem perzu właściwego nie są znane. Równoległe przyjmowanie kłącza perzu z lekami może osłabiać ich działanie, ze względu na efekt moczopędny i ich przyspieszoną eliminację z organizmu.

Perz właściwy w Ziołopedii — podsumowanie

Kłącze perzu, choć uważane na ogół za niepozorny chwast, jest wykorzystywane od stuleci w celach leczniczych. Kłącze perzu jest bogate w śluzy, mannitol oraz trycytynę, co warunkuje jego zastosowanie jako surowiec o działaniu moczopędnym i łagodnie przeczyszczającym. Ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa nie jest zalecane kobietom w ciąży.

Bibliografia

1. EMA: Community herbal monograph on Agropyron repens(L.)P.Beauv., rhizoma, 2011.
2. Aniol-Kwiatkowska J. "Perz wlasciwy to nie tylko chwast". Wiadomości Zielarskie 1994, t. 36, nr 01: s. 7-8.
3. Gorecki P., Kozłowski J. "Perz wlasciwy i jego zastosowanie w lecznictwie". Wiadomości Zielarskie 1995, t. 37, nr 01: s. 3.
4. Couch Grass (Elymus repens (L.) P. Beauv.). Dostępne na: https://www.drugs.com/npp/couch-grass.html

Autor