Osteoporoza: objawy i sposoby leczenia

Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza to choroba szkieletu charakteryzująca się zmniejszoną wytrzymałością kości, która prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Osteoporozę można podzielić na pierwotną i wtórną. Najczęściej występuje osteoporoza pierwotna która jest konsekwencją starzenia się układu szkieletowego. Rozwija się ona  u osób po 50 roku życia i dotyczy 30% kobiet i 8% mężczyzn. Jej ryzyko rośnie wraz z wiekiem, w przypadku kobiet zasadniczą przyczyną jest menopauza, która powoduje nagłe obniżenie poziomu estrogenów co prowadzi do utraty masy kostnej i zmniejszenia gęstości tkanki kostnej.  Rzadziej występuje osteoporoza wtórna, która może być wynikiem zaburzeń hormonalnych (cukrzyca, niedoczynność lub nadczynność tarczycy) lub skutkiem długotrwałego przyjmowania leków np. glikokortykosteroidów, leków zmniejszających krzepliwość krwi, leków immunosupresyjnych czy też leków przeciwpadaczkowych.

Na powstanie tej choroby wpływa także: wiek, uwarunkowania genetyczne, niskie spożycie wapnia (mleko, przetwory mleczne), nadmierne spożycie alkoholu i sodu oraz palenie tytoniu.

Jak zdiagnozować osteoporozę?

W celu zdiagnozowania osteoporozy wykonuje się badanie densytometryczne czyli oznaczenie gęstości mineralnej kości (BMD). Za miejsce pomiaru uznaje się  bliższy koniec kości udowej lub odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Program aparatu porównuje pomiary danego pacjenta z wynikami w grupie kontrolnej i na tej podstawie oblicza się tzw. wskaźnik T-score, który mówi, o ile u danego pacjenta obniżyła się gęstość mineralna kości w stosunku do osób zdrowych.

Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia wartość wskaźnika gęstości kości podzielona została na zakresy:

• zdrowa kość - T-score  -1,0
• osteopenia - T-score między -1,0 a -2,5
• osteoporoza - T-score mniejszy od -2,5

Do innych obrazowych badań diagnostycznych, które można wykonać w celu oznaczenia BMD i rozpoznania osteoporozy, zalicza się tomografię komputerową (TK), zdjęcia radiologiczne i badania ultrasonograficzne.

Do przesiewowej oceny BMD  używa się przenośnych urządzeń, w których oznacza się gęstość kości palców u rąk. Badanie nie jest tak precyzyjne jak DXA, ale może stanowić wstępną diagnozę do rozpoznania osteoporozy.

Jakie są objawy osteoporozy?

Osteoporoza – rozwija się powoli przez kilka lat, nie dając żadnych objawów. Jednym z pierwszych objawów jest tzw. złamanie samoistne, do którego dochodzi bez wyraźnych przyczyn.  Aby do tego nie dopuścić, kobiety po menopauzie i mężczyźni po 65 roku życia., powinni przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne, które pozwala wykryć osteoporozę w jej stadium bezobjawowym.

Do najczęstszy złamań osteoporotycznych zalicza się: złamanie kości promieniowej, złamania kręgosłupa, kości ramiennej, a także złamanie szyjki kości udowej.

Dieta dla osób chorych na osteoporozę

  Jednym z ważniejszych pierwiastków wpływających na kondycję szkieletu, który powinien znaleźć się w codziennej diecie osób cierpiących na osteoporozę jest wapń. Bierze on udział w tworzeniu mineralizacji tkanki kostnej. Do produktów bogatych w wapń zaliczmy: mleko oraz jego przetwory (żółty ser, jogurt, kefir), a także orzechy, warzywa strączkowe, szpinak. Należy jednak pamiętać, że do prawidłowego wchłaniania wapnia konieczna jest witamina D. Znajdziemy ją w rybach morskich np.: łosoś, dorsz, halibut oraz zółtkach jaj i maśle. Do odpowiedniej budowy układu kostnego potrzebna jest także witamina K, wpływa ona na aktywność białka (osteokalcyny), co prowadzi do zwiększenia procesu wbudowania wapnia do struktur tkanki kostnej. Bogatym źródłem witaminy K są produkty pochodzenia roślinnego np. brokuły, jarmuż, sałata, szpinak, brukselka. Także popularna witamina C, konieczna jest do syntezy kolagenu, znajdziemy ją w takich produktach jak: czarna porzeczka czy natka pietruszki. Udowodniono również, że odpowiednia ilość magnezu i potasu w diecie zapobiega utracie masy kostnej oraz skraca czas rehabilitacji po złamaniach osteoporotycznych. Zaleca się aby podaż potasu i magnezu u osób narażonych na występowanie osteoporozy wynosiła odpowiednio 4700mg/dobę, 350mg/dobę. W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia osteoporozy warto również sięgnąć po preparaty bez recepty dostępne w aptekach, które wpływają na poprawę gęstości mineralnej kości i uzupełniają dietę wapń oraz witaminę D i K np. Molekin Osteo, Molekin D3+K2+MgB6, Calperos, Vitrum mineralizacja Calcium 600 +D400, Biowap Osteo D3+K2.

 Wyniki najnowszych badań potwierdzają również skuteczność wielonasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w prewencji osteoporozy. Udowodniono, że suplementacja tymi kwasami istotnie zwiększa gęstość mineralną kości. Tłumaczy się to przede wszystkim przeciwzapalnymi właściwościami kwasów tłuszczowych omega-3.

Leczenie farmakologiczne

Do leków stosowanych w leczeniu osteoporozy zaliczamy:  bifosfoniany, denozumab, teryparatyd, raloksyfen, oraz rzadziej stosowaną hormonalną terapie zastępczą (HTZ).

Bifosfoniany  to najbardziej znane i najczęściej stosowane leki w profilaktyce i leczeniu osteoporozy. Posiadają udowodnioną skuteczność przeciwzłamaniową w osteoporozie pomenopauzalnej u kobiet, u mężczyzn i w osteoporozie posteroidowej. Zaliczamy do nich: alendronian (Alendronat Bluefish, Ostolek, Ostemax 70 comfort) ryzedronian (Risendros 35), zolendronian (zmniejsza ryzyko złamań kręgowych i pozakręgowych, w tym także biodra), natomiast ibandronian (Bonviva, Ossica, Osogrand)  - odniża tylko ryzyko złamań kręgowych.  Bifosfoniany można podawać doustnie raz w tygodniu (alendronian, ryzedronian) lub raz w miesiącu (ibandronian) oraz dożylnie raz na 12 miesięcy (zolendronian) oraz raz na 3 miesiące (ibandronian). Przykładem koncentratu do sporządzenia roztworu do infuzji, który zawiera w swoim składzie zolendronian jest Fayton. Ibandronian Acid Polpharma to roztwór do wstrzykiwań zawierający ibandronian. W przypadku stosowania tych preparatów bardzo ważne jest zażywanie tabletek rano, na czczo, bezpośrednio po wstaniu z łóżka, popijając pełną szklanką wody. Pacjenci nie powinni tabletek rozgrywać, żuć ani dopuszczać do ich rozpuszczenia w ustach, ze względu na ryzyko wystąpienia owrzodzeń jamy ustnej i gardła. Po przyjęciu leku nie powinno też się przyjmować pozycji leżącej.

Demosumab – jest ludzkim przeciwciałem monoklonalnym klasy IgG2 przeciwko ligandowi RANK. Mechanizm działanie tego preparatu polega na hamowaniu resorpcji kości poprzez zablokowanie zarówno osteoklastogenezy, jak i aktywności dojrzałość osteoklastów. Stosowany w leczeniu osteoporozy u kobiet po menopauzie u których znacząco zmniejsza ryzyko złamań kręgów, złamań pozakręgowych oraz złamań biodra. Denosumab jest także zarejestrowany w leczeniu utraty masy kostnej w przebiegu ablacji hormonalnej u mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego u których występuje zwiększone ryzyko złamań. Lek podaje się w iniekcji podskórnej w dawce 60mg co 6 miesięcy. W aptece dostępny pod nazwą handlową Prolia.

Teryparatyd – analog parathormonu (PTH) – podczas przyjmowania tego leku dochodzi do zwiększenia liczby i aktywności osteoblastów, co powoduje aktywację procesów kościotwórczych. Udowodniono również jego działanie metaboliczne, zwiększa wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego, resorpcję zwrotną wapnia w nerkach oraz wydalanie fosforanów z moczem. Lek ten podawany jest podskórnie w dawce 20 mikrogramów raz dziennie. Maksymalny czas stosowania tego preparatu u pacjenta wynosi 2 lata. Jednak w celu podtrzymania uzyskanego efektu terapeutycznego zaleca się kontynuację leczenia lekiem antyresorpcyjnym np.  należącym do grupy bifosfonianów lub preparatem zawierającym w swoim składzie denosumab. Teryparatyd występuje w preparacie Forsteo.

Raloksyfen – jest tzw. slektywnym modulatorem receptora estrogenu (SERM). Stosowanie tego leku u kobiet po menopauzie pozwala zapewnić im odpowiedni poziom estrogenów potrzebnych do zachowania odpowiedniej gęstości tkanki kostnej. Udowodniono, że lek ten w dawce 60 mg/dobę zmniejsza ryzyko złamania kręgów o ponad 30% u chorych z wcześniejszym złamaniem w obrębie kręgosłupa i o około 55% u chorych bez wcześniejszych złamań.  Raloksyfen wchodzi w skład preparatu Raloxifene Teva.

Hormonalna terapia zastepcza (HTZ) – obecnie rzadko stosowana w leczeniu osteoporozy, ze względu na duże ryzyko wystąpienia działań niepożądanych takich jak: choroba niedokrwienna serca czy też choroba zakrzepowo-zatorowa. Przykładem preparatu jest Divina.