Konflikt serologiczny – co to? Kiedy występuje konflikt serologiczny?

Konflikt serologiczny – podstawowe informacje

Konflikt serologiczny jest to sytuacja, gdy niezgodna grupa krwi matki i dziecka (które swoją grupę odziedziczy po ojcu) może doprowadzić do wystąpienia nieprawidłowej reakcji immunologicznej. Wtedy organizm kobiety zaczyna wytwarzać przeciwciała groźne dla rozwijającego się płodu. Konsekwencją może być ciężka choroba hemolityczna u noworodka. Tak naprawdę dziecko z pierwszej ciąży u danej pary nie jest zagrożone wystąpieniem konfliktu serologicznego, gdy matka nie posiada we krwi przeciwciał anty -D. Przedstawiona poniżej profilaktyka ma na celu zapobieganie jego wystąpienia w kolejnych ciążach.

Konflikt serologiczny – kiedy występuje

Konflikt serologiczny może wystąpić, gdy kobieta i mężczyzna mają niezgodną krew w jednym z układów zgodności krwi. Najczęściej występuje niezgodność w układzie Rh i ten rodzaj opisuje artykuł. Konfliktem serologicznym, wynikającym z niezgodności układu Rh, zagrożona jest tylko ta para, u której z 4 możliwych konfiguracji akurat kobieta ma krew Rh (-) a mężczyzna Rh (+).

Matka Rh (+) i Ojciec Rh (-) a konflikt serologiczny

W odwrotnym zestawieniu grup krwi rodziców dziecka, nie dojdzie do konfliktu serologicznego. Dziecko może odziedziczyć krew zarówno Rh (+), jak i Rh (-). Natomiast w takim przypadku, gdy matka dziecka jest Rh (+), odmienny czynnik Rh u dziecka nie wywoła u niej reakcji immunologicznej, nawet w sytuacji wymieszania się jej krwi z krwią płodu.

Jak dochodzi do konfliktu serologicznego?

Aby wystąpił konflikt serologiczny zaistnieć musi kilka czynników. Na szczęście sam fakt, że dana para ma niezgodność w układzie krwi Rh, nie świadczy jeszcze o tym, że na pewno on wystąpi. Aby doszło do rozwoju konfliktu serologicznego, krew ciężarnej, która nie produkuje przeciwciał Rh (jest Rh -) musi zostać “zainfekowana” krwią płodu, którego krew produkuje przeciwciała (jest Rh +). W sytuacji, w której dziecko odziedziczy czynnik Rh po matce i jego krew również nie będzie produkowała przeciwciał, i pomimo ojca Rh (+) – u tej pary nie zagraża wystąpienie konfliktu serologicznego. Niestety wszystko utrudnia to, że w trakcie ciąży nie zna się grupy krwi płodu, ponieważ nie da się jej bezinwazyjnie oznaczyć. Dla bezpieczeństwa ciężarnej i płodu przyjmuje się, że płód z konfliktowego zestawienia u przyszłych rodziców jest Rh (+).

Konflikt serologiczny – konieczne badania podczas ciąży

Każda kobieta ciężarna w 1 trymestrze ciąży ma wykonywany cały panel badań, który obejmuje również oznaczenie grupy krwi. Gdy kobieta jest Rh (-) konieczne jest oznaczenie grupy krwi również u jej partnera. Bardzo ważne jest oznaczenie przeciwciał anty -D u kobiety Rh (-), ponieważ jeżeli kiedykolwiek wcześniej do jej krwiobiegu dostała się krew Rh (+), to przeciwciała zostają na całe życie. Dlatego podstawą wykrywania konfliktu jest badanie obecności przeciwciał odpornościowych w surowicy krwi przyszłej mamy z grupą Rh (-). Nawet, gdy wynik badania będzie dobry i we krwi matki nie ma przeciwciał, konieczne jest jeszcze powtarzanie go w trakcie ciąży, aby mieć pewność, że taka sytuacja nadal się utrzymuje.

Morfologia u ciężarnej – najczęstsze badanie krwi w ciąży

Podczas ciąży kobieta wykonuje również wielokrotnie morfologię krwi obwodowej, aby wykryć pojawienie się m.in. anemii u ciężarnej. Profilaktyczne przyjmowanie suplementów żelaza u kobiet z prawidłową morfologią wg najnowszych wytycznych nie jest konieczne i każdorazowo powinno być omówione z ginekologiem prowadzącym ciążę. Natomiast oprócz żelaza, składnikiem suplementów diety, który pozytywnie wpływa na poziom hemoglobiny i zapobiega anemii u ciężarnych jest laktoferyna występująca między innymi w preparatach dostępnych w aptekach: Prenatal Duo, Prenatal Classic, Laktoferyna. Dostępność wybranego preparatu w najbliższych aptekach można sprawdzić bez wychodzenia z domu na portalu KtoMaLek.pl.

Profilaktyka wystąpienia konfliktu serologicznego

We współczesnym położnictwie nastąpił bardzo duży przełom jeżeli chodzi o metody diagnostyczne oraz terapeutyczne konfliktu serologicznego. Nadal jest to problem, o którym muszą pamiętać ginekolodzy prowadzący kobiety ciężarne, ale odpowiednie badania i wprowadzona profilaktyka może zapobiec pojawieniu się konfliktu serologicznego u dziecka. 

A ta profilaktyka to wykonywanie wyżej opisanych badań oraz podanie matce immunoglobuliny anty-D zawsze, gdy mogło dojść do epizodu wymieszania się jej krwi z krwią płodu. Musi to nastąpić w ciągu 72 godzin, aby profilaktyka była skuteczna. Możliwa jest również dodatkowa prewencja w 3 trymestrze ciąży u kobiety Rh (-) polegająca na wykonaniu zastrzyku z przeciwciałami i pomimo, że nie jest ona refundowana powinna być oferowana przyszłym matkom. Grupę krwi dziecka sprawdza się po porodzie i gdy jest Rh (-) nie ma potrzeby podawać już immunoglobuliny. Jednak ze względu na to, że czas na profilaktykę po wymieszaniu się krwi matki i dziecka jest krótki często matki Rh (-) dostają po porodzie – który jest zdecydowanie najczęstszą sytuacją zmieszania krwi – zastrzyk z immunoglobuliny, aby zapobiec konfliktowi serologicznemu w kolejnych ciążach.

Kalkulator grupy krwi – narzędzie dla przyszłych rodziców

Kalkulator grup krwi nie ma wartości diagnostycznej ani profilaktycznej, natomiast jest narzędziem dostępnym dla przyszłych rodziców na różnych stronach internetowych. Gdy matka i ojciec znają już swoje grupy krwi, można wpisać je w kalkulator, który pokaże opcje grup krwi, które z takiej konfiguracji może odziedziczyć dziecko. Czasem tych możliwych opcji grup krwi u dziecka jest bardzo dużo. Jako przykład weźmy matkę z grupą krwi A Rh (-) i ojca z krwią B Rh (+). Możliwości grup krwi, którą dziedziczy dziecko jest aż 8! Z czego 4 opcje to krew z przeciwciałami Rh (+), a więc szansa wystąpienia konfiguracji mogącej spowodować konflikt serologiczny wynosi 50%.