Rodzaje grup krwi i czynników Rh

Grupy krwi – co to takiego?

Dzisiaj każdy wie, że nie każda krew jest taka sama, ale jeszcze w XIX w. ta wiedza nie była powszechna. Wszystko się zmieniło za sprawą badań austriackiego uczonego Karla Landsteinera, który wykrył na powierzchni erytrocytów antygeny – związki chemiczne, które wywołują odpowiedź immunologiczną organizmu. To odkrycie dało początek nauce o grupach krwi i prawach ich dziedziczenia. Choć układów grupowych krwi człowieka jest wiele (ponad trzydzieści), największe znaczenie z punktu widzenia medycyny mają układy: AB0, Rh oraz Kell. Ich znajomość jest niezbędna, gdy zachodzi konieczność przeszczepienia narządów bądź transfuzji krwi u pacjenta.

Jakie występują układy grupowe krwi?

Układ AB0

Układ AB0 uznawany jest za najważniejszy w ludzkim organizmie. W zależności od tego, czy na powierzchni erytrocytu znajduje się antygen A lub B, określa się przynależność do danej grupy krwi, których wyróżnia się cztery:

• grupa A – na erytrocytach obecny jest antygen A;
• grupa B – na erytrocytach obecny jest antygen B;
• grupa AB  - na erytrocytach występują antygeny A i B;
• grupa 0 – brak antygenów na erytrocytach.

Antygeny pojawiają się już około 6. tygodnia życia płodowego, jednak pełna ich ekspresja ma miejsce dopiero kilka miesięcy po urodzeniu. Określenie grupy krwi u dziecka wykonuje się około 2. roku życia. Przynależność do danej grupy krwi jest niezmienna, wyjątkiem są pacjenci po przeszczepie szpiku kostnego, u których może, choć nie musi, zmienić się grupa krwi.

W surowicy krwi obecne są przeciwciała, naturalnie skierowane przeciwko antygenowi, który jest nieobecny w krwinkach. Dla grupy A wstępują przeciwciała anty-B, dla grupy B przeciwciała anty-A, a dla grupy zero przeciwciała anty-A i anty-B. Jedynie grupa AB nie posiada przeciwciał, dlatego pacjenci z tą grupą krwi uznawani są za idealnych biorców. Układ grup krwi AB0 bierze się pod uwagę przy transfuzji krwi. Przetoczenie pacjentowi krwi z antygenami rodzi ryzyko wystąpienia groźnej reakcji poprzetoczeniowej.

Układ Rh

W ramach układu grupowego krwi Rh wyróżnia się aż 49 antygenów występujących na powierzchni erytrocytów, jednak najistotniejszy i najbardziej immunogenny dla człowieka jest antygen D. Jeżeli posiadają one antygen D (+), pacjent posiada grupę Rh+. Osoby z brakiem tego antygenu (-) określa się mianem Rh-. Antygeny te są niezależne od antygenów A i B obecnych w ramach układu AB0, jednak mówiąc o grupach krwi łączy się je i podaje określenia, takie jak: A Rh+, 0 Rh-.
Pojawienie przeciwciał do antygenów Rh następuje na skutek kontaktu z obcymi krwinkami, dlatego wiedzę na ten temat powinny zgłębić pary starające się o zajście w ciążę. Jeżeli ojciec ma grupę Rh+, a matka grupę Rh-, istnieje duże ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego.

Układ Kell

W tym układzie występuje antygen K, charakteryzujący się wysoką immunogennością i mogący być przyczyną konfliktu serologicznego między matką a płodem, odczynu poprzetoczeniowego bądź choroby hemolitycznej u noworodków K-dodatnich. Przeciwciała anty-K powstają na skutek transfuzji krwi, gdy biorca K-ujemny otrzyma krew K-dodatnią.

Grupy krwi – których jest najwięcej? Jak się je dziedziczy?

Według statystyk na terenie Polski najczęstszą grupą krwi jest A Rh+, którą posiada 32% pacjentów. Drugą co do liczebności jest grupa 0 Rh+ (31%), a trzecią B Rh+ (15%). Następnie grupy AB Rh+ (7%), 0 Rh- (6%), A Rh- (6%), B Rh- (2%). Najmniej pacjentów posiada grupę krwi AB Rh- (1%).

Grupy w układzie AB0 można dziedziczyć w następujący sposób:

Dziedziczenie grup w układzie Rh:

W ramach układu Rh symbol „D” oznacza, że pacjent posiada antygen D, zaś „d” symbolizuje jego brak. W przypadku, gdy dziecko odziedziczy antygen D po chociaż jednym rodzicu, samo będzie miało układ Rh+. Może się jednak zdarzyć, że dziecko będzie miało odczyn Rh- mimo dwojga rodziców Rh-dodatnich. Jeżeli matka i ojciec mają układ Rh-, dziecko również nie będzie posiadało antygenu D.​

Po co oznaczać grupę krwi?

Oznaczenie grupy krwi można wykonać w każdy laboratorium diagnostycznym na podstawie pobranej próbki krwi. Laboratoria za jednym razem oznaczają układ grupowy AB0 oraz Rh.

Wiedza na temat grupy krwi może się przydać w najmniej oczekiwanym momencie, dlatego warto zawczasu pomyśleć o wykonaniu badania. Informacja o grupie krwi potrzeba jest przed planowanymi zabiegami, jak również w sytuacjach awaryjnych, takich jak zabiegi po przebytych wypadkach. Wiedzę na ten temat jest niezbędna przy prowadzeniu ciąży, a także przed przeprowadzeniem transfuzji krwi.

Będąc w szpitalu lub innej placówce medycznej, grupę krwi możemy potwierdzić mając przy sobie:

• wyniki badania krwi potwierdzone pieczątką pracowni;
• legitymację honorowego dawcy krwi;
• identyfikacyjną kartę grupy krwi tzw. KIGK lub krewkarta.

Najwygodniejszym rozwiązaniem jest krewkarta, ponieważ zachowuje ważność przez całe życie i pozwala ominąć każdorazowe oznaczanie grupy krwi przy częstszych pobytach w szpitalu lub przed transfuzją krwi. Taką kartę można za darmo wyrobić w Regionalnych Centrach Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, jednak warunkiem jest kilkukrotne honorowe oddanie krwi.

Aby zadbać o prawidłową ilość krwinek czerwonych warto wzbogacić swoją dietę w sok z buraka. Jeśli jednak nie mamy chęci lub możliwości picia soku z buraka możemy sięgnąć po preparaty w postaci tabletek i kapsułek dostępne w aptekach (np. Burak z żelazem i witaminą C, COLFARM Burak czerwony). Burak czerwony sprzyja prawidłowemu tworzeniu erytrocytów, niweluje uczucie zmęczenia i znużenia oraz zapewniają wsparcie dla układu odpornościowego.

Autor