Jakie badania należy wykonać w trakcie ciąży?

Jeżeli kobieta podejrzewa, że może być w ciąży, niezwłocznie powinna udać się do lekarza ginekologa. Brak podstawowych badań diagnostycznych w tym czasie znacząco zwiększa ryzyko powikłań, a nawet utraty ciąży. Zatem im wcześniej złożymy wizytę w gabinecie ginekologicznym, tym lepiej dla nas i rozwijającego się płodu. Przez te 9 miesięcy przyszła mama musi regularnie odwiedzać swojego ginekologa prowadzącego i wykonywać zalecone przez niego badania. Na jakie procedury i badania medyczne należy się przygotować?

Badania krwi i moczu

Regularnie wykonywane analizy krwi oraz moczu pozwalaja lekarzowi wykryć wiele zaburzeń, które mogą być groźne zarówno dla zdrowia kobiety, jak i rozwijającego się płodu. 

Morfologia krwi

To podstawowe badanie diagnostyczne pozwalające na ilościową i jakościową ocenę elementów morfotycznych krwi - krwinek białych i czerwonych oraz płytek krwi. U ciężarnych wykonuje się ją w celu wykluczenia anemii i ewentualnych infekcji. Służy również ocenie stanu zdrowia. Jeżeli wyniki morfologii nie są zadowalające, lekarz może zadysponować odpowiednie preparaty witaminowe lub zleci dalszą diagnostykę.

Morfologię przeprowadza się przy pierwszym badaniu krwi, a także między 15. a 20. tygodniem, 27. a 32. tygodniem, 31. a 37. tygodniem oraz 38. a 39. tygodniem ciąży.

Badanie stężenia glukozy na czczo i test obciążenia glukozą

Badanie stężenie glukozy na czczo wykonuje się do 10. tygodnia ciąży celem wykrycia ewentualnej cukrzycy u ciężarnej. Pacjentka przed przystąpieniem do badania musi być na czczo. Następnie między 24. a 28. tygodniem ciąży wykonuje kolejne badanie tzw. doustny test obciążenia glukozą (OGTT), potocznie zwany krzywą cukrową. Pacjentka wypija roztwór glukozy, a następnie ma trzykrotnie pobieraną krew, aby sprawdzić poziom stężenia glukozy we krwi. Dla części kobiet wypicie całego roztworu glukozy stanowi wyzwanie. Można do niego dodać nieco soku z cytryny.

Grupa krwi, czynnik Rh i przeciwciała odpornościowe

Grupę krwi, jeśli nie była wcześniej oznaczona, oznacza się przy pierwszym badaniu krwi (do 10. tygodnia ciąży). Czynnik Rh oznacza się po to, aby wyeliminować konflikt serologiczny, a jeśli do niego dojdzie, aby na czas podać przeciwciała dla uniknięcia powikłań w rozwoju płodu.

Konflikt serologiczny może mieć miejsce, gdy przyszła mama ma krew z czynnikiem Rh (-), a ojciec dziecka Rh (+). Gry krew matki Rh-ujemnej zetknie się z krwią dziecka Rh-dodatniego, organizm kobiety zaczyna wytwarzać groźne dla płodu przeciwciała. Do takiej sytuacji dochodzi w czasie porodu lub poronienia. W przypadku pierwszej ciąży nie stanowi to zagrożenia dla dziecka. Problem pojawia się przy kolejnej ciąży, wówczas przeciwciała są już silniejsze i przechodząc przez łożysko, atakując krwiobieg płodu. Obecnie medycyna kładzie nacisk na to, aby nie dopuścić do powstania konfliktu, dlatego też kobietom o krwi Rh (-) podaje się w zastrzyku immunoglobulinę anty D.

Również w pierwszym badaniu krwi należy oznaczyć miano przeciwciał odpornościowych. Badanie to powtarza się między 27. a 32. tygodniem ciąży.

WR - odczyn Wassermanna

Odczyn Wassermanna (WR) jest przesiewowym badaniem serologicznym, które wykonuje się w celu wykrycia w surowicy przeciwciał świadczących o zakażeniu lub przebytej infekcji kiłowej. Miano tych przeciwciał oznacza się przy pierwszym badaniu krwi oraz między 33. a 37. tygodniem ciąży.

Badanie moczu

Wyniki badania moczu są dla ginekologa źródłem wielu istotnych informacji. Jeżeli w moczu znajduje się glukoza, wymaga to dalszej weryfikacji w kierunku cukrzycy. Białko może świadczyć o schorzeniach układu moczowego, w tym nerek. Podwyższone miano leukocytów to sygnał, że doszło do zakażenia układu moczowego. Nieleczone zakażenia mogą być bardzo groźne dla płodu.

Pierwsze badanie moczu zaleca się do 10. tygodnia ciąży, a także między 11. a 14. tygodniem, 15. a 20. tygodniem, 21. a 26. tygodniem, 27. a 32. tygodniem, 33. a 37. tygodniem oraz między 38. a 39. tygodniem ciąży. 

W trakcie wizyty u ginekologa

Badania krwi i moczu to tylko część opieki medycznej, która czeka przyszła mamę. Najważniejszym elementem są oczywiście wizyty u ginekologa prowadzącego. Już w trakcie pierwszego takiego spotkania lekarz zbierze dokładny wywiad medyczny i przeprowadzi badania potwierdzające ciążę. Ponadto otrzymamy skierowania na wszystkie niezbędne badania, w tym wspomniane badania krwi i moczu. Ginekolog ustali terminarz wizyt, w trakcie których, oprócz ww. badań, przyszła mama może skonsultować wszystkie nurtujące ją problemy. Wizyty u ginekologa powinny się odbywać raz w miesiącu lub częściej, jeżeli lekarz uzna to za konieczne.

Jakich badań możemy się spodziewać w gabinecie ginekologicznym?

• Badanie ginekologiczne zewnętrzne i wewnętrzne - badanie zewnętrzne, które przeprowadza się podczas każdej wizyty, polega na pomiarze miednicy w celu określenia jej budowy (ma to wpływ na sposób porodu), pomiarze obwodu brzucha, kontroli zmian skórnych, jak rozstępy, żylaki, obrzęki, sprawdzeniu położenia płodu w macicy. Badanie wewnętrzne przeprowadza się przy użyciu wziernika. Ma na celu potwierdzić ciążę w pierwszych tygodniach, a w kolejnych tygodniach wykryć potencjalne problemy, ustalić wymiary i wysokość dna macicy.
• Cytologia i badanie czystości pochwy - cytologia jest badaniem, które służy sprawdzeniu pod mikroskopem nabłonka z szyjki macicy celem wykrycia ewentualnego nowotworu. Przeprowadza się je podczas pierwszej wizyty ginekologicznej. Ocena czystości pochwy ma na celu sprawdzenie stanu bakteriologicznego pod kątem stanów zapalnych.
• Ocena tętna płodu i czynności serca - specjalne urządzenie tzw. detektor tętna płodu jest umieszczany na brzuchu i pozwala na podsłuchanie bijącego serca dziecka. Tętno płodu może być słyszalne od 12. tygodnia ciąży.
• Badanie USG - to nieinwazyjne badanie, dzięki któremu można ustalić w I trymestrze ciąży przewidywany termin porodu, budowę macicy, czynność serca płodu, stan kosmówki, która potem przekształci się w łożysko. W kolejnych badaniach USG ustala się prawidłowy rozwój mózgu dziecka, kręgosłupa, nerek, serca, można też ustalić płeć dziecka. W ostatnim badaniu USG oceniane jest położenie dziecka, jego wielkość, stan łożyska i ilość płynu owodniowego. Przeprowadza się je najczęściej między 11. a 14. tygodniem, 21. a 26. tygodniem, 27. a 32. tygodniem i po 40. tygodniu ciąży.
• Badanie KTG (kardiotokografia) - polega na monitorowaniu pracy serca dziecka i monitorowaniu skurczów macicy. Badanie to wykonuje się po 40. tygodniu ciąży i podczas porodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi - wykonuje się je podczas każdej wizyty. Nagłe wzrosty ciśnienia mogą być ostrzeżeniem przed wystąpieniem różnego rodzaju powikłań. Jeżeli mamy w domu ciśnieniomierz, warto samodzielne kontrolować ciśnienie krwi.
• Pomiar wagi i określenie BMI - parametry te ustala się, aby stwierdzić czy ciąża przebiega prawidłowo; pomiar wagi powinien być przeprowadzany przy każdej wizycie u ginekologa.
• Badanie piersi - powinno być przeprowadzane regularnie podczas całej ciąży. Warto poprosić lekarza, aby udzielił informacji, w jaki sposób badać piersi w domu i na co zwrócić szczególną uwagę w tym okresie.

O czym jeszcze warto pamiętać?

Każda przyszła mama powinna przestrzegać zaleceń swojego ginekologa. Ważnym punktem jest przyjmowanie kwasu foliowego. Jest to nie tylko bezpieczne, ale też konieczne, by uzupełnić jego niedobór w czasie ciąży i zapobiec powstawaniu wad cewy nerwowej u płodu. Kwas foliowy pomaga również zapobiegać niedokrwistości u ciężarnych. Zazwyczaj przyjmuje się kwas foliowy do końca I trymestru, ale dokładne zalecenia rozpisuje ginekolog. Podobnie sytuacja wygląda z preparatami witaminowymi. Jeśli są konieczne i wskazane to tylko na wyłączne zalecenie lekarza.

W tym natłoku różnych badań wiele przyszłych mam zapomina o zdrowiu swoich zębów. To częsty błąd, który może być przyczyną zmian próchniczych. Sprzyjają im zachodzące w organizmie ciężarnej zmiany hormonalne, podwyższone stężenie glukozy w ślinie, a także ubytek wapnia, czy typowe w pierwszym trymestrze wymioty, które niszczą szkliwo nazębne. Dlatego każda przyszła mama z początkiem ciąży powinna udać się do gabinetu stomatologicznego, aby ustalić indywidualny plan wizyt dostosowany do stanu zdrowia.