Z czego zrobić i jak poprawnie wykonać inhalacje na zatoki?

Czym jest zapalenie zatok?

Zapalenie zatok najczęściej powodowane jest przez wirusy, ale mogą je wywołać również bakterie, grzyby, alergeny czy też nieprawidłowości anatomiczne i immunologiczne. W trakcie zapalenia zatok powstaje miejscowy proces zapalny nabłonka błony śluzowej, co prowadzi do wystąpienia obrzęku i produkcji wydzieliny. Objawami, po których można rozpoznać zapalenie zatok są:

• niedrożność nosa (uczucie zatkania);
• utrata węchu;
• wydzielina z nosa, zazwyczaj widoczna w postaci kataru, ale też jako śluz spływający z jamy nosowej do gardła;
• ból w obrębie twarzy;
• uczucie rozpierania twarzy;
• kaszel - u dzieci.

Istnieją różne sposoby radzenia sobie z nimi - od płukanek nosa roztworami soli fizjologicznej, przez stosowanie leków przeciwzapalnych, przeciwgorączkowych, leków przeciwhistaminowych, glikokortykosteroidów, antybiotyków, kończąc na endoskopowej operacji zatok przynosowych. Często zapomina się jednak o domowej metodzie inhalacji zatok, a może mieć ona podobną skuteczność do pozostałych.

Czy inhalacje pomagają na zatoki?

Inhalacja to proces polegający na dostarczeniu gorących par roztworów (inhalacja parowa) oraz mieszanin olejków eterycznych do dróg oddechowych. Leczenie w postaci wziewnej ma dużą przewagę nad podaniem doustnym: 

• osiągamy dzięki niemu duże stężenie leku, konkretnie w miejscu występowania zapalenia;
• ograniczamy występowanie ogólnoustrojowych działań niepożądanych, bo stężenie leków we krwi jest niewielkie;
• szybciej osiągamy efekty terapeutyczne.

Sam fakt zwiększonego przepływu powietrza podczas inhalacji może powodować uczucie udrożnienia nosa i zatok. Ponadto wdychane przez nas substancje łagodzą stan zapalny występujący na zmienionym chorobowo nabłonku.

Jaka jest różnica pomiędzy inhalacją a nebulizacją?

Nebulizacje to rodzaj inhalacji, polegający na przeprowadzeniu roztworu (bądź zawiesiny) leku w postać aerozolu, czyli układu zawieszonych w gazie drobnych cząsteczek substancji płynnej. Do nebulizacji używane są inhalatory pneumatyczne, bez sprzętu nie da rady. Za pomocą nebulizatora można stosować bez recepty specjalnie przeznaczone do nebulizacji roztwory soli fizjologicznej, często wzbogacone o ektoinę czy hialuronian sodu, natomiast na receptę dostępne są glikokortykosteroidy, środki mukolityczne, antybiotyki, leki przeciwgrzybicze czy też leki rozszerzające oskrzela.

Zasady poprawnego wykonywania inhalacji inhalatorem

Jeżeli do inhalacji będziemy używać inhalatorów czy też nebulizatorów, należy zawsze zapoznać się z instrukcją użytkowania konkretnego modelu i stosować się do zaleceń producenta.

Zawsze należy sprawdzić, czy dany lek nadaje się do inhalowania danym typem posiadanego przez nas inhalatora.

Ważne, do nebulizatorów nie można wlewać naparów roślinnych oraz olejków eterycznych!

Zapamiętaj!

• Przed wlaniem roztworu do urządzenia upewnij się, jaką dawkę masz podać.
• Przed inhalacją sprawdź czystość wszystkich części inhalatora.
• Podczas inhalacji z pomocą urządzeń, wdech wykonujemy ustami — najlepiej w miarę możliwości z chwilowym zatrzymaniem powietrza — a potem wykonujemy wydech nosem.
• Inhalacje prowadź do momentu wykończenia roztworu.
• Po każdym użyciu wymienne części należy dokładnie umyć w celu uniknięcia rozwoju drobnoustrojów.
• Pamiętaj o regularnej wymianie filtrów.

Jak wykonać domową inhalację na zatoki?

Do przeprowadzania domowej „parówki” potrzebujesz jedynie:

• miski z gorącą wodą,
• ręcznika,
• odpowiednich ziół lub olejków eterycznych.

Najpierw do wody dodaj wybrane wcześniej składniki, a następnie przykryj głowę ręcznikiem i pochyl się nad wydobywającą się z miski parą wodną. Pamiętaj, że ręcznik powinien zakrywać również miskę, tak aby para nie uciekała bokiem. Oczy pozostaw zamknięte i nie zbliżaj twarzy zbyt blisko gorąca, aby się nie poparzyć. Cały czas oddychaj głęboko przez nos, a powietrze wydychaj ustami. Jeżeli przeszkadza Ci wydzielina, przerwij zabieg, usuń ją i kontynuuj. Taka domowa inhalacja powinna trwać od 15 do 30 minut. W przypadku dzieci czas ten powinien być skrócony nawet do 5 minut (w zależności od wieku).

Z czego robić inhalacje na zatoki?

Na rynku dostępnych jest bardzo dużo naturalnych preparatów, które można wykorzystać do domowych inhalacji. Poniżej zaprezentujemy ich krótką charakterystykę.

Inhalacje z soli na zatoki

Sól to tani i skuteczny przyjaciel w działaniu wspomagającym leczenie zapalenia zatok. Bardzo popularne są płukania zatok jej roztworami, ale także inhalacje mogą być w tym przypadku pomocne. Do inhalacji używa się zarówno roztworów izotonicznych, tzw. soli fizjologicznej o stężeniu 0,9%, jak i roztworów hipertonicznych (o stężeniu wyższym niż 0,9%).  

Roztwór fizjologiczny ma działanie nawilżające i oczyszczające zatoki, natomiast roztwór hipertoniczny dodatkowo rozrzedza zalegającą wydzielinę, powodując łatwiejsze jej usuwanie z dróg oddechowych. Inhalacje z soli są bezpieczne w stosowaniu przez dzieci i kobiety w ciąży.

Najlepszy olejek do inhalacji na zatoki

Olejki eteryczne mają działanie przeciwbakteryjne, przeciwdrobnoustrojowe, hamują aktywność mediatorów stanu zapalnego, co powoduje efekt przeciwzapalny. Olejki drażnią błonę śluzową, pobudzając ją do zwiększenia czynności wydzielniczych, co z kolei prowadzi do rozrzedzenia zalegającej wydzieliny i łatwiejszego jej usuwania. Zazwyczaj mają też działanie rozgrzewające - wyjątkiem jest olejek miętowy, który daje uczucie chłodzenia. Mimo swoich zalet należy pamiętać o przeciwwskazaniach do ich stosowania, ponieważ ich silne działanie i lotność sprawiają, że nie zawsze są bezpieczne.

Na olejki powinny uważać osoby będące alergikami i chorujące na astmę. Część z nich jest zabroniona dla kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz dla małych dzieci.

Dobrymi olejkami eterycznymi do stosowania w inhalacjach na zatoki są:

• olejek eukaliptusowy - przeciwwskazany u dzieci poniżej 12. roku życia, kobiet ciężarnych i karmiących piersią;
• olejek sosnowy - przeciwwskazany w astmie, krztuścu, okresie ciąży i karmienia piersią i dzieci poniżej 12. roku życia;
• olejek terpentynowy - przeciwwskazany w astmie, krztuścu, okresie ciąży i karmienia piersią i dzieci poniżej 12. roku życia;
• olejek miętowy - przeciwwskazany u dzieci poniżej 8. roku życia, kobiet w ciąży i karmiących piersią;
• olejek tymiankowy - przeciwwskazany poniżej 3. roku życia.

Stosując olejki eteryczne do inhalacji, dodaj kilka kropli do miski z gorącą wodą - lepiej w tym wypadku użyć mniej niż więcej. Nie wlewaj olejków eterycznych do nebulizatorów - to nie są urządzenia do tego przeznaczone!

Najlepszy napar do inhalacji na zatoki

Napar przygotowujemy przez zalanie świeżych lub suszonych ziół wrzącą wodą i zaparzanie ich pod przykryciem przez około 15-20 minut. Dopiero po tym czasie możemy przejść do inhalowania się parami. Napary ziołowe podobnie jak olejki, mają właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, napotne, upłynniające śluz i ułatwiają jego usuwanie. Inhalacje naparami są z reguły bezpieczniejsze niż te wykonywane olejkami eterycznymi, mają też mniej przeciwwskazań.

Polecane napary do inhalacji na zatoki przygotujesz z:

• kwiatu rumianku,
• ziela tymianku,
• liści szałwii,
• kwiatu i korzenia pierwiosnka,
• kwiatostanu bzu czarnego,
• ziela werbeny,
• korzenia pelargonii.

Dostępność w aptekach poszukiwanych preparatów sprawdzisz na stronie KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Świerczyńska-Krępa, M., Świerczyński, Z., Mejza, F. (2022). Zapalenie zatok przynosowych. Medycyna Praktyczna. Dostępna na: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.2. (Dostęp: 08.2023).
2. Wronikowska, O., Budzyńska, B. (2019). Inhalacja i nebulizacja – zasady, rodzaje i bezpieczeństwo terapii. Aptekarz Polski, 151, s. 42-48.
3. Koźmińska-Badr, E. (2021). Fitoterapia w praktyce lekarza rodzinnego: ostre zapalenie zatok przynosowych. Post Fitoter, 22(3), s. 208-213.
4. Komorniczak T. (2017). Fitoterapia w leczeniu zapalenia zatok. Alergoprofil, 13(3), s. 95-101.
5. Fokkens, W.J., Lund, V.J., Hopkins, C. i wsp. (2020). Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2020 – EPOS 2020. Dostępna na: https://www.mp.pl/otolaryngologia/zalecenia/254529,zapalenie-zatok-przynosowych-i-polipy-nosa-wytyczne-europejskie-epos-2020-cz-1. (Dostęp: 08.2023).

Autor