Ektoina - właściwości, zastosowania, przeciwwskazania, skutki uboczne

Ektoina - czym jest i jakie ma właściwości?

Ektoina jest cyklicznym aminokwasem, produkowanym przez gatunki bakterii narażone na silnie niekorzystne warunki atmosferyczne, np. zasolenie lub wysoką/niską temperaturę. Jest jedną z kilku substancji (tzw. ekstremolity), które umożliwiają tym mikroorganizmom przetrwanie w ekstremalnych środowiskach (tzw. ekstremofile), np. na pustyniach, w gejzerach czy słonych zbiornikach. Ektoina jest substancją całkowicie obojętną, nawet w wysokich stężeniach nie zaburza funkcjonowania komórki. Głównym mechanizmem jej działania jest zdolność do wiązania cząsteczek wody, dzięki czemu bakterie halofilne (czyli żyjące w silnie zasolonym środowisku) utrzymują odpowiednie nawodnienie wewnątrz komórki. Zachowana tym samym zostaje równowaga wodno-elektrolitowa oraz napięcie błony komórkowej. Dalsze badania nad wyizolowaną z bakterii cząsteczką ektoiny wykazały także jej zdolność do stabilizacji struktury białek oraz działanie fotoprotekcyjne wobec promieniowania UV.

Zastosowanie ektoiny

Ze względu na obiecujące właściwości oraz całkowicie naturalne pochodzenie, ektoina stała się niezwykle interesującym obiektem badań. Istnieje wiele możliwości jej potencjalnego wykorzystania zarówno w przemyśle farmaceutycznym, jak i kosmetycznym. 

Ektoina do inhalacji

Ektoina jest składnikiem izotonicznych roztworów w postaci ampułek, które stosowane w nebulizacji:

• nawilżają błonę śluzową dróg oddechowych, 
• utrzymują jej odpowiednie nawodnienie, 
• rozrzedzają zalegającą wydzielinę, 
• ułatwiają odkrztuszanie, 
• działają przeciwzapalnie. 

Po preparaty z ektoiną warto sięgnąć w celu złagodzenia objawów astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) oraz w ostrych stanach zapalnych, np. zapaleniu oskrzeli. Zazwyczaj zalecane jest wykonanie inhalacji z jednej ampułki z dodatkiem ektoiny dwa razy dziennie. Wieczorem najlepiej zrobić ją około godziny przed snem, by uniknąć problemów z zasypianiem z powodu odkrztuszania wydzieliny. 

Ektoina w kroplach do oczu

Krople do oczu z ektoiną przynoszą ulgę w alergicznym zapaleniu spojówek czy zespole suchego oka, sprawdzają się także w nadmiernej suchości i przemęczeniu oczu, spowodowanej długotrwałą pracą przed monitorem. Zdolność ektoiny do wiązania cząsteczek wody powoduje stabilizację filmu łzowego na powierzchni rogówki i ogranicza jej zbyt szybkie wysychanie. Krople do oczu z ektoiną posiadają dobre właściwości nawilżające, ochronne oraz działają przeciwzapalnie, dzięki czemu redukują uczucie suchości, swędzenie, pieczenie i nadmierne przekrwienie. Niewątpliwą zaletą ektoiny jest jej wysoka tolerancja i bezpieczeństwo stosowania - ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest bardzo niskie. Często występuje w połączeniu z innymi substancjami nawilżającymi, np. kwasem hialuronowym. Preparaty można stosować kilka razy dziennie przez dłuższy czas, także u osób noszących soczewki kontaktowe.

Ektoina w aerozolach do nosa

Błona śluzowa nosa jest wyjątkowo podatna na szybkie przesuszanie się, co powoduje szereg nieprzyjemnych objawów - ból, pieczenie, swędzenie, uczucie zatkanego nosa, a także nawracające i czasami obfite krwawienia. Niedostatecznie nawilżenie upośledza podstawowe fizjologiczne funkcje błony śluzowej związane z zatrzymywaniem i unieczynnianiem osiadających na niej wirusów i bakterii. Aerozole do nosa z ektoiną to najczęściej roztwory wody morskiej z jej dodatkiem, które skutecznie przywracają odpowiednie nawilżenie nosa. Zdolność gromadzenia cząsteczek wody przez ektoinę sprawia, że pozytywny efekt może utrzymywać się przez dłuższy czas w porównaniu do standardowej wody morskiej. Ponadto, podobnie jak w przypadku preparatów do inhalacji, aerozole do nosa z ektoiną wykazują korzystne miejscowe działanie przeciwzapalne i rozrzedzają zalegającą wydzielinę. W przeciwieństwie do wielu leków donosowych, mogą być stosowane przez długi czas nie powodując skutków ubocznych, również u małych dzieci (niektóre od pierwszego miesiąca życia), co jest jedną z największych ich zalet. Wody morskie z ektoiną polecane są m. in. w infekcjach wirusowych czy alergicznym nieżycie nosa (ANN).

Dostępność preparatów w aptekach w Twojej okolicy możesz z łatwością sprawdzić na portalu KtoMaLek.pl. 

Ektoina - przeciwwskazania i skutki uboczne

Ektoina jest substancją naturalnego pochodzenia, która dodatkowo charakteryzuje się bardzo niskim ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, także podczas długotrwałego stosowania. Nie stwierdzono również niekorzystnych interakcji z innymi popularnymi substancjami stosowanymi w podobnych jak ektoina wskazaniach. Chociaż wciąż jest cząsteczką mało znaną, to coraz bardziej zyskuje na znaczeniu ze względu na działanie nawilżające i utrzymujące nawodnienie, stabilizujące makrocząsteczki (np. białka), cytoprotekcyjne, a także w pewnym stopniu działanie przeciwzapalne. Największym jednak ograniczeniem jest stosunkowo słabe działanie ektoiny - preparaty z jej dodatkiem sprawdzają się w łagodzeniu objawów o małym lub umiarkowanym nasileniu. W wielu przypadkach są traktowane przez pacjentów jako wspomaganie terapii.

Ektoina w ciąży - czy można ją stosować?

Ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa, preparaty z dodatkiem ektoiny mogą być stosowane przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, a także u dzieci od 1. miesiąca życia. Zawsze jednak należy sprawdzić zalecenia producenta danego medykamentu, gdyż różnią się one między poszczególnymi preparatami.

Bibliografia:

1. Lachowicz, M. (2020). Co warto wiedzieć o ektoinie? Aptekarz Polski. Dostępne na: https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/co-warto-wiedziec-o-ektoinie/.
2. Karolewicz, B. (2014). Ektoina – naturalny ekstraprotektant pozyskiwany z ekstremofilów. Mechanizm działania i zastosowanie w produktach leczniczych i kosmetycznych. Farmacja Polska, 70, 6, s. 304-311. ISSN 0014‑8261.
3. Czym jest ektoina? Ile o niej wiesz? (2019). Dostępne na: https://solinea.pl/czym-jest-ektoina-ile-o-niej-wiesz/.

Autor