Najczęstsze powikłania cukrzycy

Rozwój medycyny a ryzyko powikłań cukrzycy

Dzisiejsi diabetycy mają o wiele większe szanse na to, by uniknąć powikłań cukrzycy. Nowoczesne metody samokontroli, dostęp do coraz bardziej skutecznych leków obniżających poziom glukozy we krwi i rozwój diabetologii to dla pacjentów szansa na dłuższe życie bez problemów zdrowotnych. Mimo tego postępu wielu chorych nadal zmaga się z powikłaniami, które skończyć się mogą zespołem stopy cukrzycowej, niewydolnością nerek czy groźnymi chorobami układu krążenia.

Powikłania cukrzycy typu 2 dzieli się na ostre, czyli dolegliwości pojawiające się nagle i trwające krótko oraz przewlekłe, które są efektem długotrwale nieuregulowanej glikemii.

Wczesne (ostre) powikłania cukrzycy

Do ostrych powikłań cukrzycy zaliczają się:

• hiperglikemia – utrzymujące się podwyższone stężenie glukozy we krwi. Zazwyczaj jest to skutek nieprawidłowego leczenia (źle dobranych leków, pominięcia dawki leku). Hiperglikemia może doprowadzić do rozwoju kwasicy ketonowej lub kwasicy mleczanowej;
• hipoglikemię – odwrotność hiperglikemii, czyli stan niedocukrzenia organizmu. Typowymi objawami hipoglikemii są: drżenie ciała, tachykardia, „wilczy głód”, drażliwość i problemy z koncentracją, ból głowy i senność. W skrajnych przypadkach chory może doznać groźnego dla zdrowia i życia wstrząsu hipoglikemicznego;
• zespół hiperglikemiczno-hiperosmolarny – jest konsekwencją hiperglikemii i zaburzeń gospodarki elektrolitowej, dotyczy przede wszystkim diabetyków w podeszłym wieku i cierpiących na choroby współistniejące. W jego przebiegu dochodzi do znacznego odwodnienia organizmu, czego efektami są: zwiększone pragnienie, utrata wagi, zaburzenia świadomości, zawroty głowy, przyspieszone tętno;
• kwasica ketonowa – jest zaburzeniem wynikającym z hiperglikemii, objawia się bólami brzucha, nudnościami i wymiotami, częstomoczem i dużym pragnieniem. Charakterystycznym symptomem jest nieprzyjemny zapach z ust, którego woń przypomina zapach zgniłych jabłek;
• kwasica mleczanowa – rzadkie powikłanie przyjmowania leków przeciwcukrzycowych, w wyniku czego w organizmie gromadzi się nadmiar kwasu mlekowego.

Późne (przewlekłe) powikłania cukrzycy

Cukrzyca typu 2 jest podstępną chorobą, przez wiele lat może nie dawać żadnych charakterystycznych objawów i jednocześnie pustoszyć organizm. W momencie postawienia diagnozy wielu chorych ma już poważne powikłania w obrębie układu sercowo-naczyniowego, nerwowego, czy kostno-stawowego.

Mikroangiopatie to powikłania cukrzycy w obrębie małych naczyń krwionośnych – naczyń włosowatych, żył i drobnych tętnic. Zalicza się do nich:

• retinopatię cukrzycową – jest to uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki oka, które stwierdza się zarówno przy cukrzycy typu 1, jak i cukrzycy typu 2. Przyczyną jest utrzymująca się hiperglikemia oraz nadciśnienie tętnicze, które uszkadzają strukturę siatkówki oka. W najgorszym wypadku retinopatia cukrzycowa może doprowadzić do nieodwracalnej utraty wzroku;
• nefropatię cukrzycową – przewlekła hiperglikemia uszkadza kłębuszki nerkowe i tym samym zaburza funkcjonowanie nerek. Zaniedbanie leczenia cukrzycy może po kilku latach skończyć się schyłkową niewydolnością nerek;
• neuropatię cukrzycową –  hiperglikemia nie pozostaje obojętna dla układu nerwowego, który w wyniku stale podwyższonego poziomu glukozy ulega uszkodzeniu. Zachodzą istotne zmiany we włóknach nerwowych, zanikają osłonki nerwowe. W efekcie zmniejsza się czucie oraz wrażliwość na temperaturę, pojawiają się bolesne skurcze mięśni i napady bólu, osłabieniu ulega siła mięśniowa, występują parestezje i dyzestezje rąk i stóp. Neuropatia zaburza też funkcjonowanie układu moczowo-płciowego, prowadząc do zaburzeń erekcji bądź nietrzymania moczu.

Uszkodzenie naczyń krwionośnych i nerwów w kończynach doprowadzić może do wystąpienia zespołu stopy cukrzycowej (ZSC), czyli przewlekłego owrzodzenia, infekcji i deformacji stopy. Leczenie ZSC jest procesem złożonym, długotrwałym i, niestety, nie zawsze skutecznym. Szacuje się, że u około 1% wszystkich diabetyków zespół stopy cukrzycowej prowadzi do amputacji kończyny.

Nieuregulowana cukrzyca jest też powodem występowania makroangiopatii, czyli uszkodzeń dużych naczyń krwionośnych. Wysokie stężenie glukozy we krwi pogłębia procesy miażdżycowe w naczyniach, czemu sprzyja współwystępowanie hiperlipidemii, insulinooporności i stresu oksydacyjnego. Nasilająca się miażdżyca prowadzi do rozwoju choroby niedokrwiennej serca (choroby wieńcowej), a w ostateczności do zawału mięśnia sercowego bądź udaru mózgu.

Główne czynniki rozwoju powikłań cukrzycy

Przewlekła hiperglikemia nie jest jedynym czynnikiem rozwoju powikłań cukrzycy. Diabetolodzy wskazują także na duże wahania poziomu glukozy we krwi w krótkich odstępach czasu, jak również występowanie nieuregulowanego nadciśnienia tętniczego i hiperlipidemii. Istotne jest zatem nie tylko wyrównanie glikemii, ale również unormowanie ciśnienia tętniczego i obniżenie stężenia lipidów, by zredukować ryzyko ostrych i przewlekłych powikłań.

Czy można zapobiec powikłaniom cukrzycy?

Zapobieganie powikłaniom cukrzycy jest możliwe, choć wymaga to od pacjenta odpowiedzialnego podejścia do profilaktyki zdrowotnej. Należy jednak mieć świadomość, że niektóre osoby mogą mieć predyspozycje do rozwoju pewnych przypadłości. Są bowiem diabetycy, u których, mimo zaawansowanej cukrzycy, powikłania nie występują, u innych zaś mogą się pojawić mimo największej dbałości o zdrowie.

Przestrzeganie zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i leczenie pod kontrolą diabetologa może zapobiec wystąpieniu części powikłań lub znacząco je opóźnić. Wczesne ich wykrycie i wdrożenie odpowiedniego leczenia daje szanse na zatrzymanie niekorzystnych zmian. Podstawą terapii jest unormowanie glikemii, a także dbanie o prawidłowe wyniki lipidogramu i utrzymanie optymalnego ciśnienia tętniczego krwi. Ważne jest też zwiększenie aktywności fizycznej, wprowadzenie zmian w diecie, a także rezygnacja z używek (papierosów, alkoholu), co odgrywa niebagatelną rolę w prewencji powikłań cukrzycy.

Wykazano, że regularne spożywanie wyciągów z morwy białej, cynamonu, chromu, cynku jako uzupełnienie diety cukrzycowej może mieć korzystny wpływ na metabolizm węglowodanów, obniżając poziom cukru we krwi. Dlatego też warto sięgnąć po apteczne preparaty wspomagające osiągnięcie właściwego poziomu cukru we krwi (np. DOPPELHERZ AKTIV Na poziom cukru, GlucoCare, Humavit Morwa Essence, Insulan). Do słodzenia potraw i napojów lepiej sięgnąć po niskokaloryczne substancje słodzące np. na bazie stewii (np. INTENSON Stevin w kryształkach słodzik stołowy, Stewia Gold).

Autor