Cukrzyca typu 1: przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie choroby

Cukrzyca typu 1 – czym jest?

Cukrzyca typu 1, inaczej cukrzyca insulinozależna, jest chorobą przewlekłą. Zdecydowana większość zachorowań rozpoczyna się przed 30. rokiem życia, chorobę najczęściej diagnozuje się u dzieci oraz młodzieży między 10. a 14. rokiem życia. Cukrzyca typu 1 ma podłoże autoimmunologiczne, czego skutkiem jest systematyczne niszczenie komórek β trzustki przez przeciwciała. W efekcie trzustka traci zdolność produkcji oraz wydzielania insuliny i dochodzi do jej bezwzględnego braku. Organizm nie potrafi poradzić sobie z metabolizowaniem węglowodanów, co prowadzi do hiperglikemii, czyli podwyższenia poziomu glukozy we krwi.

Przyczyny cukrzycy insulinozależnej

Do tej pory nie wyjaśniono dokładnych przyczyn rozwoju cukrzycy typu 1. Często jednak wskazuje się na predyspozycje genetyczne. U osób, które mają skłonność do chorób autoagresywnych, istnieje większe prawdopodobieństwo zachorowania na chorobę autoimmunologiczną, w tym właśnie cukrzycę insulinozależną. Nie wiadomo jednak, co przyczynia się do rozwoju choroby. Niektórzy specjaliści są zdania, że czynnikiem inicjującym mogą być niektóre zakażenia wirusowe, które uszkadzają komórki trzustkowe.

Jak się objawia cukrzyca typu 1?

Objawy cukrzycy insulinozależnej pojawiają się nagle i są dosyć łatwe do rozpoznania. Chory zaczyna się uskarżać na silne pragnienie, wypija nawet kilka litrów wody w ciągu dnia. Jednocześnie jest przemęczony i bardzo senny, traci na wadze. Dolegliwościom tym towarzyszy wielomocz oraz charakterystyczny oddech o zapachu acetonu. Niekiedy może dojść do kwasicy lub śpiączki ketonowej. Objawy rozwijają się na przestrzeni kilku tygodni.

Symptomy cukrzycy typu 1 widoczne są także w badaniach. Stężenie insuliny jest zmniejszone, a nawet bliskie zera. W moczu obecna jest glukoza oraz ciała ketonowe.

Diagnostyka choroby

Jeżeli zauważymy u siebie lub u swojego dziecka objawy mogące świadczyć o cukrzycy, należy niezwłocznie udać się do lekarza, który ustali rozpoznanie. Lekarz ma do dyspozycji kilka badań, które może zlecić - z krwi lub moczu. 

• Przygodny test glukozy - tego badania nie trzeba wykonywać na czczo. Na pobranej próbce krwi oznacza się stężenie glukozy. Cukrzycę na podstawie tego badania można rozpoznać tylko w sytuacji, gdy poziom cukru jest równy lub wyższy niż 200 mg/dl i występują wskazane wcześniej objawy choroby lub, gdy poziom cukru jest równy lub wyższy niż 200 mg/dl przy dwóch niezależnych pomiarach (nawet bez objawów).
• Stężenie glukozy na czczo - badanie to wykonuje się na czczo, tj. osoba badana nie może jeść przez co najmniej 8 godzin przed badaniem. Dopuszczalne jest picie wody. Cukrzycę stwierdza się przy wyniku równym lub powyżej 126 mg/dl.
• Doustny test obciążenia glukozą (test OGTT) - w tym wypadku pacjent również musi być na czczo. Badanie rozpoczyna się pobraniem próbki krwi w celu oznaczenia poziomu glukozy. Następnie osoba badana musi wypić 75 g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody. Po upływie 120 minut ponownie pobiera się krew i oznacza stężenie glukozy. Cukrzycę rozpoznaje się przy wyniku równym lub powyżej 200 mg/dl.
• Glukoza w moczu - poziom cukru w moczu powyżej 1,8 g/dl jest podstawą do stwierdzenia cukrzycy.
• Ciała ketonowe w moczu - obecność ciał ketonowych w moczu może świadczyć o cukrzycy (w prawidłowym nie powinny być obecne).

W sytuacji, gdy wyniki nie są jednoznaczne, lekarz może zlecić wykonanie testów na obecność przeciwciał anty-GAD lub peptydu C. Przeciwciała anty-GAD są odpowiedzialne za degradację komórek trzustki. Peptyd C należy do tzw. łańcucha insuliny. Gdy jest ona produkowana, peptyd C jest obecny w organizmie. Jego brak potwierdza diagnozę cukrzycy typu 1.

Leczenie cukrzycy insulinozależnej

Podstawą leczenia cukrzycy typu 1 jest utrzymanie poziomu glukozy w granicach normy. W tym celu stosuje się leczenie insuliną. Z uwagi na fakt, że cukrzyca jest chorobą przewlekłą, leczenie trwa przez całe życie. Insulinę podaje się za pomocą strzykawek, penów insulinowych lub pompy insulinowej.

W przypadku cukrzycy insulinozależnej stosuje się takie insuliny jak Apidra, Gensulin, Humalog, Insuman czy Mixtard. Ich dostępność w aptekach można sprawdzić za pośrednictwem serwisu KtoMaLek.pl. Insulinę podaje się w określonych dawkach, które zależne są od takich czynników, jak wrażliwość na insulinę, masa ciała, dieta czy prowadzona aktywność fizyczna. Na początku dawkę powinien ustalić lekarz. Ważna jest sumienność i konsekwencja, by uniknąć ewentualnych incydentów hipoglikemicznych, na które chorzy są narażeni.

Dieta przy cukrzycy typu 1

Osoby chorujące na cukrzycę typu 1 muszą ściśle przestrzegać diety, ponieważ od podaży węglowodanów, białek i tłuszczów zależy podawana dawka insuliny. Podstawą jest unikanie żywności o wysokim indeksie glikemicznym (IG), tj. powodującej gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi. Należy także zadbać o jakość przyjmowanych węglowodanów. Węglowodany proste (sacharoza, miód, owoce, dosładzana żywność) szybko podnoszą poziom cukru we krwi, dlatego lepszym wyborem są węglowodany złożone, przy których łatwiej jest zrównoważyć poziom cukru po posiłku. Warto także pamiętać o błonniku, który zapobiega nagłym wahaniom cukru.

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne rekomenduje, by zapotrzebowanie na energię było pokrywane w następujących proporcjach:

• 45% do 60% (jeżeli mają niski IG i duży udział błonnika) z węglowodanów,
• 15 do 20% z białka,
• 30 do 35% z tłuszczów¹.

Aby to sobie ułatwić, warto sprawdzać składy produktów, które lądują w naszych sklepowych wózkach. W ten sposób łatwiej będzie uniknąć żywności wysokoprzetworzonej, bogatej w węglowodany proste i o wysokim indeksie glikemicznym. Specjaliści zalecają także włączenie aktywności fizycznej, która jest jednym z elementów terapii w leczeniu cukrzycy. Pozwala bowiem kontrolować glikemię i sprzyja redukcji wagi.

Bibliografia:

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2017”,  https://cukrzyca.info.pl/content/download/15879/241290/file/DK_Suplement%20A_2017_calosc_makieta_bff.pdf
2. dr n. med. B. Katra, „Cukrzyca typu 1”, https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ1/65948,cukrzyca-typu-1
3. dr hab. n. med. A. Araszkiewicz, "Cukrzyca typu 1 u dorosłych: rozpoznawanie i leczenie (nowe zalecenia NICE)", https://podyplomie.pl/medycyna/21658,cukrzyca-typu-1-u-doroslych-rozpoznawanie-i-leczenie-nowe-zalecenia-nice

Autor