Mięta pieprzowa — właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Mięta pieprzowa — właściwości

Liście i ziele mięty pieprzowej są źródłem garbników, goryczy, flawonoidów i fenolokwasów oraz witamin i licznych soli mineralnych (m.in. bor, cynk, magnez, mangan, miedź, żelazo), lecz najistotniejszą substancją jest olejek eteryczny. Jego zawartość w liściach mięty waha się od 2% do 3,5%, a jego skład zależny jest od warunków, w jakich wzrastała roślina. Dominującymi składnikami olejku są mentol (stanowiący nawet 50% całego olejku) oraz menton (blisko 20%), a w dalszej kolejności m.in. karwon, linalol, piperytenon.

Obecne w mięcie pieprzowej związki wykazują działanie antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i odkażające.

Mięta pieprzowa — jak wygląda i skąd pochodzi?

Mięta pieprzowa (Mentha piperita L.) zwana też miętą lekarską, to roślina należąca do rodziny jasnotowatych (łac. Lamiaceae). Jest ona krzyżówka mięty zielonej i mięty nawodnej, nie występuje więc w stanie naturalnym. Prawdopodobnie powstała ona na terenie Anglii w XVIII w., lecz dziś uprawiana jest na całym świecie. Znanych jest wiele odmian mięty pieprzowej, w tym mięta czarna, cytrusowa, szwajcarska czy bergamotkowa. 

Mięta pieprzowa dorasta do 90 centymetrów wysokości, wytwarzając podziemne lub powierzchniowe kłącza. Łodyga mięty rozgałęzia się, dając owalne lub lancetowate liście o ostro ząbkowanym brzegu. Roślina ta kwitnie w okresie letnim tj. w lipcu i sierpniu, dając różowoliliowe kwiaty zebrane w nibykłosy o walcowatym kształcie. Tym, co wyróżnia miętę, jest jej intensywny i orzeźwiający zapach oraz smak.

Mięta pieprzowa lubi żyzne, przepuszczalne i wilgotne gleby, z powodzeniem można ją uprawiać w przydomowym ogrodzie lub w doniczce umieszczonej w nasłonecznionym miejscu (np. na kuchennym parapecie). W przypadku uprawy ogrodowej należy pamiętać, że mięta jest bardzo ekspansywna i szybko się rozrasta, co może negatywnie wpłynąć na sąsiednie rośliny.

Surowcem zielarskim wykorzystywanym w farmacji jest ziele mięty pieprzowej (łac. Menthae piperitae herba) oraz liście mięty pieprzowej (łac. Menthae piperitae folium), z których pozyskuje się olejek eteryczny (łac. Menthae piperitae oleum)

Mięta pieprzowa — działanie, wskazania do stosowania

Już od wieków znane są dobroczynne właściwości mięty pieprzowej. Stosowano ją przede wszystkim w dolegliwościach układu pokarmowego, w celu wspomagania trawienia. Mięta działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, a to pociąga za sobą wiele korzystnych efektów. Substancje zawarte w mięcie rozkurczają pęcherzyk żółciowy, przez co zwiększa się wydzielanie żółci, która ułatwia trawienie tłuszczów. Mięta pieprzowa zwiększa ilość soku żołądkowego, co usprawnia proces trawienia. Oprócz tego działa rozkurczowo na mięśnie zwieracza w przewodzie pokarmowym – umożliwia to odejście gazów i zapobiega wzdęciom, a także wspomaga prawidłowe ruchy perystaltyczne jelit. Inhalacje olejkiem miętowym są także skuteczne w łagodzeniu nudności.

Zawarte w mięcie mentol i menton wykazują silne działanie przeciwdrobnoustrojowe, szczególnie wobec bakterii tlenowych (m.in. Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa). Badania potwierdzają także aktywność wobec grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Candida, a także dermatofitów i grzybów pleśniowych. 

Należy także wspomnieć, że mięta wykazuje korzystne działanie nie tylko na dolegliwości układu pokarmowego. Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym może być z powodzeniem stosowana przy zakażeniach układu oddechowego w formie inhalacji z olejku eterycznego, w bólu gardła, jako środek odkażający albo jako składnik balsamów do smarowania klatki piersiowej.

Mięta, a dokładniej mentol pozyskiwany z jej olejku eterycznego, działa także przeciwbólowo, miejscowo znieczulająco oraz chłodząco. Dlatego bardzo często możemy znaleźć maści i kremy wzbogacone o mentol, który zmniejszy odczuwane dolegliwości bólowe.

Oprócz korzystnego działania na układ pokarmowy napar z mięty działa także uspokajająco. Wypicie gorącej herbaty przed snem ukoi nerwy, uspokoi i pomoże zasnąć. Mięta jest też składnikiem produktów leczniczych i suplementów diety o działaniu uspokajającym i kojącym nerwy.

Mięta pieprzowa na niestrawność

Mięta pieprzowa jest powszechnie stosowanym środkiem na problemy trawienne i bóle żołądka. Zawarty w olejku miętowym mentol działa blokująca na kanały wapniowe w mięśniach, rozkurczając mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, łagodząc dyskomfort i ucisk w żołądku. Mięta pobudza również wytwarzanie żółci, dzięki czemu ułatwia trawienie tłuszczów i ciężkostrawnych pokarmów. Ponadto mięta działa wiatropędnie, reguluje perystaltykę jelit oraz łagodzi nudności. Warto sięgnąć po herbatę miętową po cięższym posiłku.

Mięta pieprzowa na zespół jelita drażliwego (IBS)

Ekstrakt z liści mięty pieprzowej wykorzystywany jest w łagodzeniu objawów zespołu jelita drażliwego. Z jednej strony działa on rozkurczowo na mięśnie przewodu pokarmowego, z drugiej działa wiatropędnie. Dodatkowo mięta reguluję produkcję kwasu żołądkowego oraz działa przeciwzapalnie. Te właściwości mięty wykorzystuje się w produkcji preparatów wspomagających leczenie IBS, w tym kropli oraz kapsułek dojelitowych. 

Mięta pieprzowa na katar i przeziębienie

Dzięki działaniu przeciwdrobnoustrojowemu mięta z powodzeniem sprawdza się w łagodzeniu objawów infekcji górnych dróg oddechowych. Olejek miętowy zastosowany w postaci inhalacji pomaga w rozrzedzeniu gęstego kataru, zmniejsza obrzęk śluzówki i tym samym udrażnia zatkany nos, ułatwiając oddychanie w przebiegu choroby. Zawarte w mięcie związki wykazują również działanie wykrztuśne, co wspomaga pozbywanie się zalegającej wydzieliny w przebiegu mokrego kaszlu. 

Mięta pieprzowa — jak dawkować?

Miętę możemy z powodzeniem stosować na wszelkiego rodzaju dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Mogą to być m.in. zaburzenia trawienia, nieżyt żołądka i jelit, wzdęcia, stany skurczowe jelit i górnych dróg żółciowych, a także schorzenia wątroby. Przetwory z mięty łagodzą także ból towarzyszący zespołowi jelita drażliwego. Olejek eteryczny z mięty świetnie się sprawdzi w inhalacjach w infekcjach górnych dróg oddechowych. Natomiast na bóle mięśniowe warto zastosować balsamy i maści wzbogacone o mentol.

Z liści mięty możemy przygotować napar, który można wypić, gdy zmagamy się z niestrawnością i wzdęciami. Łyżeczkę suszu (około 2 gramy) należy zalać 200 ml wrzącej wody i naparzać pod przykryciem przez 10 minut. Tak przygotowaną herbatę z mięty można pić 2-3 razy dziennie, najlepiej po posiłku.

Na dolegliwości trawienne tradycyjnie stosuje się także krople miętowe. U osób dorosłych i dzieci powyżej 12. roku życia zaleca się dawkowanie 20-50 kropli do 3-5 razy na dobę. Krople można rozcieńczyć wodą lub podać na łyżeczce cukru. U młodszych dzieci, które ukończyły 6. rok życia stosowanie kropli miętowych należy skonsultować z lekarzem.

Jak wybrać dobry susz mięty pieprzowej?

Istotne jest, aby suszone zioła, które stosujemy, miały odpowiednią jakość. W przypadku ziół i mieszanek ziołowych warto obejrzeć, w jakim stanie są wysuszone części rośliny. Chociaż parzenie ziół w torebkach jest dużo łatwiejsze, to trudniej jest ocenić w takim produkcie stan suszu. W przypadku ziół sypkich warto zerknąć na ich wygląd. Liście powinny być rozdrobnione, ponieważ łatwiej wtedy uwalnia się substancja aktywna, ale rozdrobnienie nie może być za duże – niemożliwe wtedy staje się stwierdzenie, czy w produkcie nie ma zanieczyszczeń, np. łodyg. Ważny jest także kolor – suszona mięta powinna być koloru zielonkawego lub brunatnego. Jeżeli to możliwe, sprawdzajmy także zapach produktu – powinien być intensywny, o zapachu świeżej mięty. Wybierajmy świadomie dobre, suszone zioła – od tego zależy, czy będziemy pić napar z aktywnymi związkami chemicznymi, czy tylko napój o smaku i zapachu mięty.

Leki i suplementy zawierające miętę pieprzową

Na aptecznych półkach możemy znaleźć wiele produktów, które zawierają w swoim składzie olejek miętowy. Są to m.in. krople miętowe czy złożone z kilku różnych składników krople stosowane w niestrawności. Także niektóre produkty w tabletkach stosowane w problemach żołądkowych mają w swoim składzie olejek miętowy lub ekstrakt z mięty pieprzowej.

W aptekach bez problemu znajdziemy także duży wybór suszu z mięty, z którego możemy przyrządzać herbatki i napary. Wśród takich produktów znajdziemy zarówno samą miętę, jak i specjalne mieszanki kilku ziół, pomocne w walce z niestrawnością. W recepturze aptecznej stosuje się mentol, który obecnie pozyskiwany jest syntetycznie. Używa się go w celu poprawy zapachu, maskowania przykrego smaku leków, jak i jako środek miejscowo znieczulający.

Mięta pieprzowa w ciąży

W ciąży należy szczególnie uważać na przyjmowane preparaty lecznicze. W przypadku mięty udowodnione jest korzystne działanie łagodzące mdłości w tym szczególnym czasie, jednak bezpieczeństwo stosowania preparatów z miętą jest w dalszym ciągu badane. Dlatego wszystkie kobiety oczekujące dziecka powinny w przypadku mięty pieprzowej zachować umiar, a stosowanie między w większych ilościach niż zastosowanie kulinarne, skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Mięta pieprzowa — przeciwwskazania i środki ostrożności

Mięta pieprzowa nie jest wskazana u pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym, gdyż może nasilać objawy zgagi. Ostrożność powinny zachować również osoby z kamicą żółciową oraz innymi schorzeniami dróg żółciowych. 

Pamiętajmy o tym, aby olejku z mięty pieprzowej nie stosować na skórę u dzieci poniżej 5. roku życia, szczególnie w okolicy ust i nosa. Każde bezpośrednie użycie olejku na skórę, także w przypadku dorosłych, może spowodować podrażnienia. Nie należy także spożywać zbyt dużej ilości olejku – paradoksalnie, w takich ilościach może podrażnić żołądek.

Mięta pieprzowa — możliwe działania niepożądane

Spożycie większych ilości preparatów zawierających olejek miętowy lub wyciągi z mięty pieprzowej mogą spowodować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego — nudności, bóle brzucha, wymioty. Olejek miętowy zastosowany zewnętrznie może doprowadzić do podrażnienia skóry.

Mięta pieprzowa — interakcje z lekami i innymi ziołami

Olejek miętowy może zwiększać toksyczność glikozydów nasercowych, a także hamować aktywność enzymu wątrobowego CYP3A4, który metabolizuje niektóre leki.

Mięta pieprzowa w Ziołopedii — podsumowanie

Mięta jest rośliną o wielokierunkowym, korzystnym działaniu. Sprawdzi się jako domowy środek na wiele dolegliwości. Warto więc mieć ją zawsze pod ręką, czy to w formie herbatki, suszu, czy kropli.

Bibliografia

1. Mystkowska I., Zarzecka K., Barakowska A., Gugała M. "Mięta pieprzowa (Mentha piperita L.) – roślina zielarska o różnorodnych właściwościach biologicznych i leczniczych". HERBALISM 2016, 1(2):117.
2. Jałoza D., Kamińska-Jałoza M. "Fitoterapia stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej". HERBALISM 2015, 1(1):76.
3. Anyaoku I.C., Igwilo I.O., Ezekwesili C.N. "Phytomedicinal And Nutritional Values of Mentha Piperita". International Journal of Research Publication and Reviews 2023, vol. 4, no 11, pp 3029-3037.
4. Kędzia A. "Działanie olejku z mięty pieprzowej ( Oleum menthae piperitae) na bakterie beztlenowe". Postępy Fitoterapii 4/2007, s. 182-186.
5. Najda A. "Skład chemiczny i działanie przeciwutleniające ekstraktów z Mentha x piperita L.". Postępy Fitoterapii 4/2017, s. 251-258.
6. Kania M., Baraniak J., Grys A. "Ziołolecznictwo i zalecenia żywieniowe według św. Hildegardy z Bingen. Cz. II**". Postępy Fitoterapii 2/2014, s. 104-109.
7. Charakterystyka Produktu leczniczego LIŚĆ MIĘTY PIEPRZOWEJ, 2 g/saszetkę, zioła do zaparzania w saszetkach. Dostępne na: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/api/rpl/medicinal-products/14270/characteristic
8. Zhao, H., Ren, S., Yang, H., Tang, S., Guo, C., Liu, M., Tao, Q., Ming, T., & Xu, H. (2022). Peppermint essential oil: its phytochemistry, biological activity, pharmacological effect and application. Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie, 154, 113559. https://doi.org/10.1016/j.biopha.2022.113559 
9. Loolaie, M., Moasefi, N., Rasouli, H., & Adibi, H. (2017). Peppermint and its functionality: A review. Arch Clin Microbiol, 8(4), 54. DOI: 10.4172/1989-8436.100053 

Autorzy