Kwas mlekowy – właściwości, zastosowania, rola w organizmie

Czym jest kwas mlekowy?

Kwas mlekowy (łac. acidum lacticum), inaczej kwas 2-hydroksypropanowy, jest organicznym związkiem chemicznym, zaliczanym do grupy hydroksykwasów. W przemyśle spożywczym występuje pod oznaczeniem E270. 

W ludzkim organizmie kwas mlekowy powstaje w mięśniach po intensywnym wysiłku, w warunkach niedostatecznej podaży tlenu. Jednak wbrew obiegowej opinii nie jest on odpowiedzialny za „zakwasy” po treningu, gdyż stosunkowo szybko jest odprowadzany z mięśni. Powodem bólu po wysiłku są drobne uszkodzenia mechaniczne w strukturze tkanki mięśniowej, które określane są mianem zespołu opóźnionego bólu mięśniowego (ang. delayed-onset muscle soreness, DOMS).

W produktach spożywczych kwas mlekowy otrzymywany jest na drodze fermentacji mlekowej, dzięki czemu nadaje żywności charakterystyczny, kwaskowaty smak. Należą do nich m.in. fermentowane produkty mleczne (kefiry, jogurty, kwaśne śmietany), kiszone ogórki, kapusta kiszona, kombucha, a także pieczywo na zakwasie.

Kwas mlekowy w ginekologii

Na mikrobiotę pochwy składają się rozmaite mikroorganizmy, w tym bakterie tlenowe i beztlenowe, także te o potencjale chorobotwórczym. Jednakże wszystkie one występują w odpowiednich proporcjach, utrzymując kwaśne pH pochwy (poniżej 4,5) i chroniąc ją przed infekcjami. Zaburzenie tej równowagi znacząco zwiększa ryzyko infekcji. Najczęstszym tego powodem jest antybiotykoterapia, która jest niezwykle skuteczną formą leczenia infekcji bakteryjnych, lecz wpływa też na bakterie korzystne dla organizmu. Innymi czynnikami zaburzającymi mikrobiotę bakteryjną pochwy są:

• obniżenie odporności;
• wahania hormonalne, także w przebiegu menopauzy;
• narażenie na nadmierny stres;
• niewłaściwy sposób odżywiania (nadmiar cukrów prostych i tłuszczów nasyconych, bazowanie na produktach wysoko przetworzonych);
• niewłaściwa lub niedostateczna higiena okolic intymnych;
• noszenie obcisłej bielizny, wykonanej z nieprzewiewnych materiałów;
• stosowanie perfumowanych środków higienicznych.

W składzie prawidłowej mikrobioty pochwy dominują pałeczki kwasu mlekowego, należące do licznej grupy baterii rodzaju Lactobacillus. To właśnie one pomagają utrzymać kwaśne pH i zapobiegają rozwojowi bakterii chorobotwórczych oraz ich przyleganiu do nabłonka pochwy. Dzięki tym właściwościom kwas mlekowy znalazł zastosowanie w produkcji leków i probiotyków ginekologicznych, które stosuje się w celu przywrócenia lub utrzymania równowagi mikrobioty pochwy, a także:

• wspomagająco w leczeniu stanów zapalnych pochwy;
• w celu poprawy środowiska pochwy np. w okresie menopauzy;
• po przebytym leczeniu preparatami dopochwowymi.

Kwas mlekowy często jest też składnikiem płynów do higieny intymnej, które pomagają utrzymać prawidłowe pH okolic intymnych.

Kwas mlekowy a mikrobiota jelit

Mikrobiota jelit, podobnie do tej obecnej w pochwie, to zespół bakterii, które tworzą wyjątkowo złożony ekosystem. Szacuje się, że w jelitach mieści się nawet 10¹⁴ spośród których można wyróżnić ponad 1000 różnych gatunków, a ich ilość jest uzależniona od umiejscowienia. Dzięki nim przewód pokarmowy może pracować na pełnych obrotach, bezpieczny od chorobotwórczych bakterii.

Antybiotykoterapia, a także infekcje układu pokarmowego mogą zaburzać mikrobiom jelit. W takich sytuacjach lekarze zalecają stosowanie probiotyków – żywych drobnoustrojów, które pomagają przywrócić równowagę mikrobioty jelit. Zalicza się do nich m.in. bakterie z rodzaju Lactobacilius, które produkują kwas mlekowy. Badania dowodzą, że bakterie kwasu mlekowego są skuteczne w walce z biegunką infekcyjną i poantybiotykową. Są częstym składnikiem preparatów probiotycznych, dostępnych w formie kapsułek (np. Dicoflor 6, Bactilac NF, Diflos 60, Sanprobi IBS, Multilac). Bakterie probiotyczne możemy też dostarczać sobie w formie naturalnych kiszonek – ogórków i kapusty kiszonej, zakwasu z buraków, kombuczy, kwasu chlebowego czy popularnej kiszonki koreańskiej kimchi.

Kwas mlekowy w kosmetyce i dermatologii

Kwas mlekowy ma postać gęstego, bezbarwnego płynu. W kosmetyce i dermatologii wykorzystuje się go w niskich (do 10%) i wysokich stężeniach (między 30% a 50%). W niskim stężeniu kwas mlekowy wykazuje działanie nawilżające, z kolei w wyższym stężeniu działa złuszczająco. Co więcej, kwas mlekowy wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, a także przeciwstarzeniowe.

Kwas mlekowy w połączeniu z kwasem salicylowym stosuje się w preparatach na kurzajki i modzele, które pomagają usunąć zrogowaciały naskórek. Dostępne są w formie maści, plastrów oraz płynów do pędzlowania.

W przypadku kosmetyków kwas mlekowy jest składnikiem:

• peelingów do skóry twarzy, które usuwają martwy naskórek i rozjaśniają przebarwienia;
• kremów do twarzy o działaniu przeciwzmarszczkowym, gdyż spłyca widoczne bruzdy i wpływa na produkcję kolagenu w skórze;
• kosmetyków do pielęgnacji cery trądzikowej, ponieważ skutecznie odblokowuje zatkane pory i pomaga pozbyć się uciążliwych zaskórników;
• preparatów nawilżających, chroniących przed nadmierną utratą wody z naskórka.

Kwas mlekowy ma wyjątkowo korzystne działanie na włosy. Kosmetyki do włosów na bazie kwasu mlekowego poprawiają kondycję włosa, a także stan skóry głowy. Dzięki temu skóra głowy jest nawilżona i odżywiona, cebulki włosów wzmocnione, a włosy lśniące i pełne naturalnego blasku.

Autor