Korzeń maca — właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Maca — co to jest?

Maca lub inaczej pieprzyca peruwiańska (łac. Lepiduium meyenii), to roślina należąca do rodziny kapustowatych (łac. Brassicaceae), która od ponad 2000 lat była uprawiana przez mieszkańców wysokogórskich terenów Peru i Boliwii. Jej naturalnym siedliskiem są intensywnie nasłonecznione zbocza gór, gdzie musi zmagać się na co dzień z silnymi wiatrami i dużymi wahaniami temperatur. Korzeń maca stanowi bulwa wyglądem przypominająca rzodkiew lub seler.

Korzeń maca — skład

Sekret wszechstronnego działania tego surowca związany jest z jego składem. Głównymi bioaktywnymi składnikami tej rośliny są polisacharydy o wielokierunkowym działaniu, między innymi antyoksydacyjnym, przeciwzmęczeniowym, immunomodulującym, a nawet przeciwnowotworowym. Wykazano również ich korzystny wpływ na wątrobę. Z kolei najbardziej unikalnymi związkami występującymi tylko w korzeniu maca, są makamidy i makaeny. Formowanie się tych związków jest częściowo związane z procesem suszenia korzenia. Makmidom i makaenom przypisuje się działanie pobudzające i poprawiające funkcje seksualne. Maca jest także bogatym źródłem glukozynolanów, związków o właściwościach przeciwnowotworowych, przeciwbakteryjnych, przeciwgrzybiczych, a także przeciwnowotworowych. 

Innymi cennymi składnikami korzenia maca są:

• aminokwasy (w tym arginina);
• witaminy — witamina C i witaminy z grupy B;
• minerały —  wapń, żelazo, cynk, miedź, potas, mangan;
• polifenole;
• sterole — sitosterol, kampesterol, stigmasterol;
• błonnik pokarmowy.

Korzeń maca — właściwości zdrowotne

Dla andyjskiej ludności maca stanowiła nie tylko pożywienie, ale i tradycyjny lek na różne dolegliwości, zaczynając od reumatyzmu po problemy z płodnością. Polisacharydy obecne w maca wykazują silne właściwości antyoksydacyjne, pomagając w zwalczaniu wolnych rodników, które przyczyniają się do starzenia i rozwoju wielu chorób. Poza tym przywołane wcześniej polisacharydy wpływają także na aktywność makrofagów, komórek kluczowych dla odpowiedzi immunologicznej. Dalej, ekstrakty z maca wykazały działanie: 

• neuroprotekcyjne i poprawiające funkcje poznawcze;
• hepatoprotekcyjne;
• utrzymujące zdrową kondycję kości, poprzez zwiększenie gęstości kośćca i wzrost zawartości w nim wapnia.

Korzeń maca na płodność i poprawę funkcji seksualnych

Najbardziej znanym działaniem korzenia maca jest poprawa libido i płodności. Ta niezwykła roślina od wieków uważana była za afrodyzjak. Badania kliniczne wykazały jej pozytywny wpływ suplementacji na liczbę, ruchliwość i jakość plemników. Co ciekawe, czerwona maca wykazała także potencjał w zmniejszaniu rozmiaru prostaty, co może być istotne w profilaktyce przerostu gruczołu krokowego. 

Maca jest często polecana również kobietom, ze względu na jej korzystny wpływ na proces owulacji i zwiększanie zdolności do zajścia w ciążę. Natomiast w okresie menopauzy, warto po nią sięgnąć, ponieważ posiada ona potencjalną zdolność do łagodzenia uderzeń gorąca, nocnych potów i poprawy samopoczucia. Niestety badania w tym zakresie są niejednoznaczne i część z nich podważa estrogenopodobne działanie maca.

Korzeń maca w walce ze zmęczeniem

Nie bez powodu maca nazywana jest „peruwiańskim żeń-szeniem”. Zawarte w niej polisacharydy i inne składniki odżywcze przyczyniają się do zwiększenia energii. Dlatego też macę stosuje się jako adaptogen pomagający organizmowi radzić sobie ze stresem i zwiększać jego wytrzymałość fizyczną. Ponadto uważa się, że korzeń maca może poprawiać funkcje kognitywne, takie jak poprawa pamięci i zdolności do uczenia się, prawdopodobnie na skutek hamowania enzymu acetylocholinoesterazy. 

Korzeń maca — przeciwwskazania i skutki uboczne

Maca znajduje się w wielu suplementach i środkach spożywczych dostępnych bez recepty i uważana jest za surowiec stosunkowo bezpieczny. Jednak spożywanie korzenia pieprzycy peruwiańskiej może być niebezpieczne dla pewnych grup pacjentów. 

Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny zrezygnować z jego stosowania, ze względu na brak wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania w tych okresach. Potencjalnie maca może wpływać na poziom hormonów płciowych, dlatego osoby z ich zaburzeniami (np. chorujące na PCOS lub endometriozę) powinny skonsultować się z lekarzem przed włączeniem go do diety. Ponadto ze względu na obecność glukozynolanów, które mogą wpływać na funkcjonowanie gruczołu tarczycowego, osoby z chorobami tarczycy powinny zachować szczególną ostrożność.  Maca należy do roślin kapustnych, dlatego też wszystkie osoby uczulone na brokuły, kalafior czy kapustę mogą posiadać również alergię pokarmową na macę. Co więcej, maca może wpływać na ciśnienie krwi, dlatego nie zaleca się jej osobom z problemami sercowo-naczyniowymi. Po nadmiernym spożyciu korzenia często zgłaszanym objawem niepożądanym są wzdęcia. 

Korzeń maca — zastosowanie

Korzeń maca to cenny dar natury o niepowtarzalnym składzie chemicznym i szerokim spektrum potencjalnych właściwości farmakologicznych. Ze względu na różnorodne działanie, maca znajduje zastosowanie w suplementach diety, produktach wzmacniających kondycję fizyczną i psychiczną, a także w kosmetykach. Sięgają po nią chętnie sportowcy, którzy chcą wspomóc swoją regenerację i poprawić wydolność fizyczną. Polecana jest ona kobietom w okresie menopauzy i obu płciom w celu poprawy libido i płodności. Wyciągi z maca są wykorzystywane w produktach pielęgnacyjnych ze względu na zdolności antyoksydacyjne i regeneracyjne. W ojczystym dla korzenia maca Peru często dodaje się go do zup lub płatków owsianych, lub spożywa się go bezpośrednio jako pieczone warzywo. Ponadto maca stanowi główny element tradycyjnego peruwiańskiego silnie sfermentowanego napoju „maca chica”.

Korzeń maca — jak stosować?

Na rynku dostępne są liczne preparaty zawierające wyciągi z korzenia maca w postaci kapsułek, tabletek, a nawet proszku czy też ekstraktów. Najczęściej rekomendowana jest dawka od 300 do 550 mg wyciągu, stosowana od 2 do 3 razy dziennie po posiłku. Zaleca się stosować regularną suplementację przez 3 tygodnie, po czym należy zrobić tydzień przerwy i ponownie powtórzyć cykl. Nie rekomenduje się stosowania takich preparatów w godzinach wieczornych, ze względu na ich działanie pobudzające, które może utrudnić zasypianie. Zawsze stosując suplementy z korzenia maca, należy dokładnie zapoznać się z zaleceniami danego producenta.

Dostępność leków i suplementów w aptekach w Twojej okolicy możesz sprawdzić w serwisie KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Wang, S., Zhu, F. (2019). Chemical composition and health effects of maca (Lepidium meyenii). Food chemistry, 288, 422–443. DOI: 10.1016/j.foodchem.2019.02.071 
2. da Silva Leitão Peres, N., Cabrera Parra Bortoluzzi, L., , Medeiros Marques, L. L., Formigoni, M., Fuchs, R. H. B., Droval, A. A., Reitz Cardoso, F. A., (2020). Medicinal effects of Peruvian maca (Lepidium meyenii): a review. Food & function, 11(1), 83–92. DOI: 10.1039/c9fo02732g
3. Chen, R., Wei, J., & Gao, Y. (2021). A review of the study of active components and their pharmacology value in Lepidium meyenii (Maca). Phytotherapy research : PTR, 35(12), 6706–6719. DOI: 10.1002/ptr.7257
4. Lee, M. S., Shin, B. C., Yang, E. J., Lim, H. J., & Ernst, E. (2011). Maca (Lepidium meyenii) for treatment of menopausal symptoms: A systematic review. Maturitas, 70(3), 227–233. DOI: 10.1016/j.maturitas.2011.07.017.
5. Li, Y., Wang, S., Xin, Y., Zheng, M., Xu, F., Xi, X., Cao, H., Cui, X., Guo, H., Han, C. (2018). Maca Cosmetics: A Review on Constituents, Therapeutics and Advantages. Journal of oleo science, 67(7), 789–800. DOI: 10.5650/jos.ess18012.
6. Ulloa Del Carpio, N., Alvarado-Corella, D., Quiñones-Laveriano, D. M., Araya-Sibaja, A., Vega-Baudrit, J., Monagas-Juan, M., Navarro-Hoyos, M., Villar-López, M. (2024). Exploring the chemical and pharmacological variability of Lepidium meyenii: a comprehensive review of the effects of maca. Frontiers in pharmacology, 15, 1360422. DOI: 10.3389/fphar.2024.1360422.
7. Yang, J., Cho, H., Gil, M., Kim, K. E. (2023). Anti-Inflammation and Anti-Melanogenic Effects of Maca Root Extracts Fermented Using Lactobacillus Strains. Antioxidants (Basel, Switzerland), 12(4), 798. DOI: 10.3390/antiox12040798.

Autor