Czym jest cholesterol nie-HDL i jakie ma znaczenie? Badanie, normy, niski i wysoki nie-HDL

Co to jest cholesterol nie-HDL?

Cholesterol nie-HDL oznacza sumę stężenia wszystkich rodzajów cholesterolu poza cholesterolem HDL. Lipoproteiny potocznie nazywane cholesterolem to chylomikrony, VLDL, MDL, LDL i HDL. Poszczególne cząsteczki różnią się między sobą budową i pełnioną w organizmie funkcją, a najważniejsze role odgrywają cholesterol HDL i LDL. 

Cholesterol HDL nazywany jest „dobrym cholesterolem” i jego stężenie powinno być jak najwyższe, z kolei stężenie pozostałych składników u zdrowego człowieka powinno utrzymywać się na niskim poziomie. Właśnie z tego względu został wyodrębniony parametr, jakim jest cholesterol nie-HDL, który jest wyliczany przez odjęcie od stężenia cholesterolu całkowitego frakcji cholesterolu HDL.

Cholesterol nie-HDL — jakie ma znaczenie?

Cholesterol nie-HDL pełni przede wszystkim rolę diagnostyczną w szacowaniu ryzyka sercowo-naczyniowego, czyli prawdopodobieństwa wystąpienia zawału serca lub udaru. Wysoki poziom stężenia cholesterolu nie-HDL może wynikać z siedzącego trybu pracy, małej aktywności fizycznej oraz niewłaściwej diety.

Cholesterol nie-HDL — badanie

Stężenie cholesterolu nie-HDL określa się wykonując badanie z krwi — lipidogram. Na pobranie krwi należy stawić się na czczo, nie spożywając w dniu poprzednim tłustych posiłków i alkoholu. Profil lipidowy po otrzymaniu skierowania od lekarza rodzinnego można zbadać za darmo w ramach refundacji z Narodowego Funduszu Zdrowia. Badanie to można wykonać również prywatnie, a wtedy jego koszt wynosi zazwyczaj 20-40 zł.

Oznaczenie poziomu cholesterolu nie-HDL powinno być wykonane profilaktycznie u każdego dorosłego człowieka powyżej 25. roku życia minimum raz na 5 lat, a u osób powyżej 50. roku życia minimum raz na 2 lata. Dodatkowo minimum raz w roku oznaczenie profilu lipidowego powinno być oznaczone u osób z grupy ryzyka z takimi chorobami jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, czy przebyty zawał serca lub udar.

Normy cholesterolu nie-HDL a ryzyko sercowo-naczyniowe

Cholesterol nie-HDL w badaniu profilu lipidowego posiada swoje normy (wartości referencyjne), w których powinno znaleźć się jego stężenie. Są one bezpośrednio związane z oszacowanym ryzykiem sercowo-naczyniowego. Cholesterol nie-HDL u kobiet i mężczyzn ma takie same wartości referencyjne, jednak sama płeć, jak i wiek są parametrami, które wpływają na ryzyko sercowo-naczyniowe.

Oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego

Ryzyko sercowo-naczyniowe obliczane jest na podstawie kilku parametrów, do których należą:

• płeć i wiek,
• palenie papierosów lub wyrobów tytoniowych,
• ciśnienie krwi,
• poziom cholesterolu całkowitego,
• poziom cholesterolu HDL,
• cukrzyca.

Na podstawie powyższych parametrów ryzyko sercowo-naczyniowe może zostać określone jako: małe, umiarkowane, duże, bardzo duże i ekstremalne.

Normy cholesterolu nie-HDL

Normy stężenia cholesterolu nie-HDL w każdej z powyżej wymienionych grup ryzyka sercowo-naczyniowego wynoszą odpowiednio:

• małe i umiarkowane ryzyko sercowo-naczyniowe: poziom nie-HDL<130 mg/dl (3,4 mmol/l);
• duże ryzyko sercowo-naczyniowe: poziom nie-HDL<100 mg/dl (2,6 mmol/l);
• bardzo duże ryzyko sercowo-naczyniowe: poziom nie-HDL<85 mg/dl (2,2 mmol/l);
• ekstremalne ryzyko sercowo-naczyniowe: poziom nie-HDL<70 mg/dl (1,8 mmol/l).

Za niski cholesterol nie-HDL

Cholesterol nie-HDL z racji funkcji, jaką pełni w organizmie powinien znajdować się na niskim poziomie wskazanym w normach dla poszczególnych grup ryzyka sercowo-naczyniowego. Jednak jego znacząco obniżony poziom może również wskazywać na występowanie innych chorób. Zdecydowane obniżenie stężenie cholesterolu nie-HDL może świadczyć o niedoczynności tarczycy, marskości wątroby czy sepsie.

Za wysoki cholesterol nie-HDL

Cholesterol nie-HDL jest jednym z czynników wystąpienia miażdżycy, a także zwiększa prawdopodobieństwo zawału serca i udaru mózgu. Wartości tego cholesterolu powinny być zgodne z zaleceniami dla danej grupy ryzyka sercowo-naczyniowego. Zbyt wysoki poziom cholesterolu nie-HDL może również sugerować chorobę genetyczną: hipercholesterolemię rodzinną.

Podwyższony poziom cholesterolu nie-HDL może również wynikać z przyjmowanych leków, w tym glikokortykosteroidów, hormonalnej antykoncepcji i inhibitorów proteazy stosowanych w leczeniu HIV.

Cholesterol nie-HDL — jak obniżyć jego poziom?

Cholesterol nie-HDL może zostać obniżony w stosunkowo prosty sposób przez zmianę nawyków żywieniowych oraz zwiększenie aktywności fizycznej. Szacuje się, że u osób z podwyższonym cholesterolem nie-HDL sama zmiana stylu życia może istotnie obniżyć jego poziom. W diecie warto uwzględnić produkty bogate w omega-3, takie jak orzechy, ryby, tłuszcze roślinne. 

Przy podwyższonym ryzyku sercowo-naczyniowym skutecznymi lekami obniżającymi poziom cholesterolu nie-HDL są statyny. Dla osób z niskim lub umiarkowanym ryzykiem sercowo-naczyniowym możemy również posiłkować się suplementami diety wpływającymi na jego stężenie, które w swoim składzie zawierają monakolinę K (naturalną statynę) lub kwasy omega-3. 

Należy pamiętać, że te substancje w suplementach diety skutecznie obniżają poziom cholesterolu nie-HDL, ale w przypadku bardzo wysokiego stężenia nie mogą zastąpić leków na receptę, a jedynie stanowić ich wsparcie.

Dostępność leków obniżających poziom cholesterolu nie-HDL w aptekach w Twojej okolicy sprawdzisz na stronie KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Dobrowolski, P., Prejbisz, A., Cybulska, B., Kłosiewicz-Latoszek, L., Szostak, W.B., Leśniak, W. (2024). Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych. Medycyna Praktyczna. Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.3. (Dostęp: 03.2025).
2. Dobrowolski, P., Prejbisz, A., Cybulska, B., Kłosiewicz-Latoszek, L., Szostak, W.B., Leśniak, W. (2024). Hipercholesterolemia. Medycyna Praktyczna. Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.4.1. (Dostęp: 03.2025).
3. Dobrowolski, P., Prejbisz, A., Cybulska, B., Kłosiewicz-Latoszek, L., Szostak, W.B., Leśniak, W. (2024). Dyslipidemie. Medycyna Praktyczna. Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.4. (Dostęp: 03.2025).
4. Solnica, B. (2024). Cholesterol nie-HDL. Medycyna Praktyczna. Dostępne na stronie: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.27. (Dostęp: 03.2025).

Autor