Hipercholesterolemia — czym jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Hipercholesterolemia — co to jest?

Hipercholesterolemia to tak naprawdę stan fizjologiczny, a nie choroba. Oznacza on, że w osoczu występuje wysoki poziom cholesterolu. Ważne jest, aby poznać przyczynę hipercholesterolemii. Nieleczona może prowadzić do chorób sercowo-naczyniowych takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, niewydolność żył, a w efekcie do udaru mózgu czy zawału serca.

Normy poziomu cholesterolu

Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne wydało nowe wytyczne w 2019 roku. Według tych danych stężenie LDL nie powinno przekraczać 115 mg/dl (3,0 mmol/l), a stężenie cholesterolu całkowitego 190 mg/dl (5,0 mmol/l).

Hipercholesterolemia — jakie mogą być przyczyny?

Tak jak wyżej wspomniano, hipercholesterolemia może mieć różne przyczyny — od nieprawidłowego stylu życia po czynniki genetyczne. Dzielimy je na pierwotne i wtórne.

Do przyczyn pierwotnych, czyli wrodzonych hipercholesterolemii zaliczamy czynniki genetyczne w połączeniu z czynnikami środowiskowymi (sposobem żywienia), które powodują między innymi hipercholesterolemię rodzinną, z kolei do przyczyn wtórnych, czyli nabytych, zaliczamy:

• wiek — najbardziej narażeni są mężczyźni powyżej 45 lat i kobiety powyżej 55 lat,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzycę,
• niedoczynność tarczycy,
• palenie papierosów,
• wywiad rodzinny, w którym wykazano, że w rodzinie pacjenta występowały choroby układu krążenia (np. miażdżyca),
• niski poziom cholesterolu HDL (mężczyźni: poniżej 40 mg/dl, kobiety: poniżej 55 mg/dl).

Hipercholesterolemia rodzinna 

Hipercholesterolemia rodzinna jest częstym zaburzeniem, które jest dziedziczone genetycznie. Występuje zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. U większości osób przez długi czas nie daje objawów, co prowadzi do przedwczesnego występowania miażdżycy. 

Odpowiednio wczesne wykrycie hipercholesterolemii rodzinnej, może zapobiec powstaniu miażdżycy, która jest niebezpieczna dla zdrowia i życia pacjenta.

Objawy hipercholesterolemii

U większości osób nie występują żadne objawy hipercholesterolemii. O zaburzeniach profilu lipidowego pacjenci najczęściej dowiadują się podczas badań w kierunku miażdżycy lub po przebytym zawale czy udarze. U pacjentów z bardzo wysokim poziomem cholesterolu, może wystąpić ból klatki piersiowej, który może oznaczać zawał mięśnia sercowego lub udar mózgu.

W przypadku hipercholesterolemii rodzinnej charakterystycznym objawem bywają kępki żółte (żółtaki) - grudki barwy żółtej, pomatańczowej, beżowej lub niekiedy brązowej. Grudki te nie bolą, są miękkie w dotyku i lekko wypukłe. Zwykle tworzą się w okolicy powiek, lecz nie jest to sztywną regułą. Pojawianie się żółtaków jest konsekwencją nadmiernego gromadzenia się cholesterolu w tkankach. 

Hipercholesterolemia — jakie badania wykonać?

Lekarz oprócz przeprowadzenia wywiadu oraz wykonaniu pomiaru ciśnienia tętniczego może skierować pacjenta na szereg badań. Zleca między innymi badania krwi, z której wykonuje się lipidogram — z jego pomocą sprawdza się poziom cholesterolu całkowitego (TC), trójglicerydów (TG) i frakcji cholesterolu LDL oraz HDL. 

Badanie w kierunku dyslipidemii zalecane jest u pacjentów z grup ryzyka:

• osób, które przejawiają objawy schorzeń układu sercowo-naczyniowego;
• osób, u których wykryto obecność blaszki miażdżycowej w obrębie tętnic wieńcowych i szyjnych;
• pacjentów chorującyych na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, przewlekłą chorobę nerek, zapalne schorzenia autoimmunologiczne;
• dzieci osób z ciężką dyslipidemią;
• osoby z obciążonym wywiadem rodzinnym — których bliscy cierpieli na choroby układu krążenia.

Hipercholesterolemia — metody leczenia

Leczenie pacjentów z hipercholesterolemią polega głównie na wprowadzeniu odpowiedniej diety, zaprzestaniu spożywania alkoholu i palenia papierosów, zmianie stylu życia, regularnej aktywności fizycznej i farmakoterapii odpowiednimi lekami. 

Lekami pierwszego wyboru w celu obniżenia stężenia cholesterolu są statyny np. atorwastatyna, lowastatyna, rosuwastatyna czy simwastatyna. Innymi lekami są ezetymib czy fibraty np. fenofibrat, ciprofibrat. 

Leczenie hipercholesterolemii rodzinnej głównie opiera się na podawaniu wyżej wymienionych leków i kontrolowaniu poziomu cholesterolu.

Wszystkie wymienione leki są dostępne wyłącznie na receptę i o ich wyborze decyduje lekarz.

Dostępność poszukiwanych preparatów w najbliższych aptekach znajdziesz na stronie: KtoMaLek.pl.

Hipercholesterolemia a dieta

Dieta przy wysokim poziomie cholesterolu w organizmie powinna głównie być uboga w nasycone kwasy tłuszczowe, a wzbogacona w błonnik pokarmowy, warzywa, owoce i tłuste ryby. 

Dlatego pacjenci powinni unikać przede wszystkim smażonego jedzenia, fast-foodów, żółtek jaj, podrobów, czerwonego mięsa, margaryny, masła i olejów np. oleju kokosowego.

Do diety należy włączyć produkty, takie jak:

• ryby (przynajmniej 2 razy w tygodniu), 
• pełnoziarniste produkty zbożowe, 
• warzywa i owoce, 
• siemię lniane, 
• chudy nabiał np. mleko czy twaróg, 
• oliwę z oliwek. 

Bardzo istotne jest spożywanie odpowiedniej ilości wody, czyli około 2 litrów dziennie.

Bibliografia

1. Ibrahim, M.A., Asuka, E., Jialal, I. (2023). Hypercholesterolemia. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459188/ (Dostęp 27.11.23)
2. Levenson, A.E., de Ferranti, S.D. (2000). Rodzinna hipercholesterolemia. Endotekst. MDText.com, Inc., South Dartmouth.
3. Bouhairie, V.E., Goldberg, A.C. (2015). Familial hypercholesterolemia. Cardiology clinics, 33(2), 169–179.
4. Mach, F., Baigent, C., Catapano, A.L., Koskinas, K.C., Casula, M., Badimon, L., Chapman, M. J., De Backer, G. G., Delgado, V., Ference, B. A., Graham, I.M., Halliday, A., Landmesser, U., Mihaylova, B., Pedersen, T. R., Riccardi, G., Richter, D. J., Sabatine, M.S., Taskinen, M.R., Tokgozoglu, L., … ESC Scientific Document Group (2020). 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: lipid modification to reduce cardiovascular risk. European heart journal, 41(1), 111–188. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehz455

Autor