Czego objawem może być swędzenie odbytu? Jak radzić sobie z tą przypadłością?

Czym jest świąd odbytu?

Świąd odbytu to nieprzyjemne uczucie swędzenia w okolicy odbytu, wywołujące potrzebę drapania się. Często towarzyszy mu także uczucie podrażnienia i pieczenia. Objaw ten pojawia się w różnych porach dnia, chociaż zazwyczaj nasila się po wypróżnieniu, a także nocą przed snem.

Czasami świąd jest tak silny, że powoduje dolegliwości bólowe. W wyniku drapania może dochodzić do podrażnienia i uszkodzenia skóry, otwarcia ran i ich zakażenia.

Przyczyny swędzenia odbytu

Często świąd odbytu bywa mylnie interpretowany jako objaw raka odbytu. Na szczęście jest to bardzo rzadki przypadek, a przyczyny swędzenia zwykle są zupełnie inne. Najczęściej świąd odbytu występuje jako objaw chorób zakaźnych (bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych, pasożytniczych), miejscowych skórnych (np. dermatoz) i układowych (łuszczyca, cukrzyca). 

Jeśli nie udaje się znaleźć przyczyny, stwierdza się tak zwany świąd idiopatyczny. Jest on najprawdopodobniej spowodowany błędną higieną odbytu i zaniedbaniami pacjenta, prowadzącymi do powstania mechanicznych uszkodzeń skóry.

Swędzenie odbytu a Helicobacter pylori

Infekcje bakteryjne mogą objawiać się swędzeniem okolic odbytu. Jedną z nich jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Wywołuje ono powszechną chorobę prowadząca do owrzodzeń żołądka. Jednym z jej objawów jest podrażnienie i swędzenie odbytu.

Swędzenie odbytu przy owsicy

Owsica to choroba, w której układ pokarmowy zostaje zasiedlony przez pasożyta - owsika ludzkiego. Samice owsików składają jaja w okolicy ujścia odbytu i pochwy, co jest bezpośrednią przyczyną podrażnienia i świądu odbytu. Największe nasilenie objawów przypada na wieczór i noc, co jest charakterystyczne dla tej choroby. Oprócz tego może występować:

• bezsenność, 
• rozdrażnienie,
• kłopoty z koncentracją. 

Owsica często dotyka dzieci m.in. ze względu na brak wykształconych odpowiednich nawyków higienicznych. Objaw swędzenia odbytu wieczorem lub w nocy u dzieci może wskazywać na owsiki.

Podrażnienia skóry

Częstą przyczyną idiopatycznego świądu odbytu jest nieodpowiednia higiena krocza i odbytu, a także nadpotliwości i noszenie nieodpowiedniej, ciasnej i sztucznej bielizny. Przewlekłe narażenie na otarcia oraz wilgotne środowisko sprzyjają rozwojowi podrażnień i małych ranek. W wyniku nieodpowiedniej higieny mogą one ulegać nadkażeniom, czemu towarzyszy świąd.

Alergie

Alergie pokarmowe, a także skórne mogą być odpowiedzialne za uczucie swędzenia odbytu. Na szczęście alergeny zwykle da się je łatwo zidentyfikować, a następnie wyeliminować ze swojej diety i otoczenia. Wykrycie źródła problemu odbywa się za pomocą np. testów skórnych, diet eliminacyjnych czy prób prowokacyjnych.

Choroby proktologiczne a swędzenie odbytu

Do schorzeń proktologicznych zalicza się między innymi szczelinę odbytu, wypadanie odbytu i hemoroidy. Ich występowanie wiąże się ze świądem, podrażnieniem i pieczeniem. 

Inne przyczyny świądu odbytu

Do podrażnienia okolic odbytu może dochodzić także w wyniku zjedzenia ostrych potraw. Obecna w nich kapsaicyna może podrażniać odbyt prowadząc do jego zaczerwienienia i pieczenia.

Przyczyną swędzenia okolic odbytu może być także choroba układowa jak łuszczyca, cukrzyca, choroby wątroby, tarczycy, oraz nowotwory.

Rozpoznanie świądu odbytu

Świąd odbytu to objaw wielu schorzeń. Aby określić jego przyczynę, niezbędne jest kompleksowe badanie. Oprócz przeprowadzenia dokładnego wywiadu, podczas którego lekarz zadaje pytania o ogólny stan zdrowia, a także choroby przewlekłe. Rekomendowane jest również badanie fizykalne odbytu i jego okolic. 

Ponadto, przeprowadza się badania na obecność pasożytów, posiewy z okolic odbytu na obecność bakterii i grzybów. Nieraz wykonywane są także testy skórne alergiczne.

W badaniach biochemicznych sprawdza się m.in morfologię krwi, glukozę, poziomy transaminaz oraz bilirubinę. Ostatecznie lekarz może posiłkować się badaniem histopatologicznym wycinka zmian. 

Leki na swędzenie odbytu

Kierunek i sposób leczenia zależy od ustalenia przyczyny świądu odbytu i jest swoiste dla danej choroby. W przypadku, gdy swędzenie wywołane jest chorobami pasożytniczymi, stosuje się leki przeciwpierwotniakowe, odpowiednie do danego pasożyta. Jeśli są to infekcje, wdraża się leczenie antybiotykami, lekami przeciwgrzybiczymi lub przeciwwirusowymi.

W przypadku alergii, ważne jest wyeliminowanie alergenów, zarówno tych pokarmowych jak i skórnych, np. płynu do płukania tkanin. Dodatkowo stosuje się leki przeciwalergiczne i miejscowe sterydy w maściach.

Domowe sposoby na swędzenie odbytu

W przypadku świądu idiopatycznego leczenie przebiega inaczej, ponieważ nie znamy przyczyny, jaka go wywołuje. Istnieje jednak kilka uniwersalnych zasad, które można zastosować do leczenia i wspomagania leczenia prawie każdego świądu odbytu:

• Utrzymanie okolic odbytu w czystości - zamiast szorstkiego papieru toaletowego, lepszym wyborem będzie mycie odbytu po każdym wypróżnieniu i osuszanie jednorazowymi ręcznikami papierowymi przez dociskanie, a nie tarcie.
• Eliminacja perfumowanych i agresywnych kosmetyków - nawilżanych chusteczek, żeli myjących i mydeł.
• Dobranie odpowiedniej, przewiewnej, luźnej bielizny wykonanej z naturalnych włókien.
• Rezygnacja z obcisłych spodni.
• Zadbanie o regularne wypróżnienia i prawidłową konsystencję stolca poprzez modyfikację diety, m. in. obecność błonnika w diecie, odpowiednią ilość płynów w ciągu dnia, unikanie wysoko przetworzonej żywności i regularność posiłków.

Maść na swędzenie odbytu

W leczeniu idiopatycznego świądu odbytu można zastosować maść z hydrokortyzonem, który stosowany krótkotrwale zmniejsza nasilenie dolegliwości. Należy pamiętać, by nie stosować jej zbyt długo, ponieważ może spowodować osłabienie skóry odbytu i prowadzić do jej uszkodzeń.

Dostępność poszukiwanych preparatów w najbliższej aptece sprawdzisz na portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia:

1. Hadasik, K., Hadasik, G., Brzezińska-Wcisło, L. (2011). Świąd odbytu – etiologia i metody terapii. Przegląd Dermatologiczny, 98, s. 362–368. 
2. Wiercińska, M. (2022). Świąd odbytu – jakie są przyczyny swędzenia odbytu i jak je wyleczyć. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/165082,swiad-odbytu. (Dostęp: 07.2023)