Szczelina odbytu - dlaczego powstaje i jak ją wyleczyć?

Czym jest szczelina odbytu?

Szczelina odbytu jest jedną z najpowszechniejszych dolegliwości proktologicznych, która w istotny sposób obniża jakość życia pacjentów. Na szczelinę odbytu najczęściej chorują osoby młode, w wieku od 20 do 40 lat. Jednostka chorobowa polega na pęknięciu błony śluzowej kanału odbytu, najczęściej na tylnym spoidle, tj. od strony kości ogonowej. 

Przyczyny powstawania szczeliny odbytu nie są do końca poznane. Podkreśla się jej związek z nadmiernym napięciem mięśni, szczególnie zwieracza wewnętrznego odbytu. W odpowiedzi na dolegliwości bólowe, związane z pęknięciem błony śluzowej, zwieracz zaciska się jeszcze bardziej, co prowadzi do utrudnionego gojenia się szczeliny i efektu błędnego koła.

Rodzaje szczeliny odbytu

Wyróżnia się dwie postaci szczeliny odbytu - ostrą i przewlekłą. Szczelina ostra charakteryzuje się bólem o dużym nasileniu. W przypadku szybkiego i trafnego rozpoznania oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia, ulega całkowitemu wygojeniu. 

Szczelina przewlekła trwa od 8 do 12 tygodni i powstaje na skutek zaniedbania występującej wcześniej szczeliny ostrej. Charakteryzuje się większymi rozmiarami i obecnością przedłużającego się stanu zapalnego. Ponadto widoczne są zbliznowacenia oraz fałd pogrubionej skóry na brzegach szczeliny.

Objawy szczeliny odbytu

Szczelina odbytu charakteryzuje się występowaniem bólu, krwawień i świądu okolic odbytu. Krew pojawiająca się na papierze toaletowym ma jasnoczerwoną barwę. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż praktycznie identyczne objawy są związane z chorobą hemoroidalną, dlatego tak ważna jest niezwłoczna konsultacja z proktologiem. Lekarz po przeprowadzeniu odpowiednich badań będzie w stanie określić przyczynę dolegliwości i wdrożyć skuteczne leczenie.

Szczelina odbytu u dziecka

Do powstania szczeliny odbytu u dziecka dochodzi najczęściej w wyniku długo utrzymujących się zaparć. Do pozostałych przyczyn należy m.in. alergia na białko mleka krowiego, uraz okolic odbytu lub choroby zapalne jelit, np. choroba Leśniowskiego i Crohna. 

Leczenie szczeliny odbytu u dziecka polega głównie na pielęgnacji i prawidłowej higienie odbytu, co prowadzi do wygojenia ubytku błony śluzowej. Dobre efekty uzyskuje się dzięki leczeniu zaparć stolca, za pomocą diety bogatej w błonnik oraz leków zmiękczających i rozluźniających masy kałowe. Pomaga to zmniejszyć dolegliwości bólowe przy oddawaniu stolca i tym samym zmniejsza u dzieci lęk przed defekacją. 

W przypadku niepowodzenia zachowawczego leczenia szczeliny odbytu u dziecka, stosuje się leczenie operacyjne, czyli boczną sfinkterotomię wewnętrzną. Jest to złoty standard w leczeniu przewlekłej szczeliny odbytu u osób z prawidłową czynnością zwieraczy.

Leczenie szczeliny odbytu - maść czy czopki?

Leczenie szczeliny odbytu rozpoczyna się od zastosowania metod zachowawczych, tj. modyfikacji diety, z uwzględnieniem produktów bogatych w błonnik oraz odpowiedniego nawodnienia. Pomocne mogą być także preparaty ułatwiające wypróżnienia, takie jak makrogole (Dicopeg, Xenna Balance) czy laktuloza oraz probiotyki (Dicoflor, Sanprobi Barrier). Ponadto warto zakupić w aptece czopki lub maść na szczelinę odbytu, zawierające w składzie substancje:

• o działaniu znieczulającym (lidokaina); 
• przeciwzapalne, zmniejszające obrzęk i krwawienia z odbytu (eskulina, tribenozyd);
• o działaniu przeciwświądowym i przeciwzapalnym (hydrokortyzon);
• nawilżające i ułatwiające gojenie rany (kwas hialuronowy, wyciąg z aloesu - Anusir, ProctoHelp).

W przypadkach niepoddających się leczeniu zachowawczemu, należy rozważyć zabieg chirurgiczny, polegający na wycięciu szczeliny odbytu lub tzw. bocznemu nacięciu zwieracza.

Wybrane preparaty znajdziesz i zarezerwujesz przez portal KtoMaLek.pl.

Profilaktyka szczeliny odbytu

Aby uniknąć wystąpienia szczeliny odbytu lub zapobiec jej nawrotom, warto wdrożyć odpowiednią profilaktykę, polegającą na:

• dbaniu o prawidłowy rytm wypróżnień oraz unikanie nadmiernego parcia na stolec, 
• unikaniu przetrzymywania stolca, 
• stosowaniu diety bogatej w błonnik i odpowiedniej podaży płynów, 
• uprawianiu umiarkowanej aktywności fizycznej, 
• rzuceniu palenia, 
• unikaniu picia alkoholu.

Bibliografia:

1. Romaniszyn, M. (2017). Szczelina odbytu. Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/165265,szczelina-odbytu. (Dostęp: 04.2023).
2. Socha, P. (2014). Jakie jest postępowanie w szczelinie odbytu? Czy u dzieci ze szczeliną odbytu stosuje się nasiadówki (jeśli tak, to jakie)? Medycyna Praktyczna. Dostępne na: https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.3.11.4. (Dostęp: 04.2023).
3. Kołodziejczak, M., Ciesielski, P., Kucharczyk, A. (2021). Standardy leczenia szczeliny odbytu w Europie i w Stanach Zjednoczonych. Nowa Medycyna, 28(2), s. 80–88.

Autor