Choroby zakaźne – rodzaje, diagnostyka, leczenie, szczepienia

Jak definiujemy choroby zakaźne?

Choroby zakaźne wywoływane są przez bakterie, wirusy lub grzyby, a także wytwarzane przez nie toksyny. Ich cechą charakterystyczną jest zdolność do szybkiej transmisji i infekowania kolejnych organizmów. Najczęściej przenoszone są drogą kropelkową, choć do zakażenia może dojść także przez kontakt z materią nieożywioną. Diagnostyka chorób zakaźnych opiera się na analizie objawów i badaniach mikrobiologicznych.

Profilaktyka chorób zakaźnych wymaga przede wszystkim przestrzegania zasad odpowiedniej higieny, izolacji osób, u których potwierdzono zakażenie oraz szczepień ochronnych.

Bakteryjne choroby zakaźne

Bakteryjne choroby zakaźne stanowią duże niebezpieczeństwo, zwłaszcza dla małych dzieci. Leczenie polega na jak najszybszym rozpoczęciu antybiotykoterapii i łagodzeniu objawów. Najskuteczniejszą metodą profilaktyki jest przestrzeganie kalendarza szczepień ochronnych.

Błonica, tężec i krztusiec

Błonica, dawniej określana jako dyfteryt, jest śmiertelnie niebezpieczną chorobą zakaźną, wywoływaną przez toksynę maczugowca Corynebacterium diphteriae. W jej przebiegu dochodzi do narastania szarych lub białych błon, przylegających do śluzówki górnych dróg oddechowych oraz powiększenia węzłów chłonnych. W wyniku nasilających się zmian, wzrasta ryzyko zamknięcia światła gardła i krtani, a w konsekwencji, uduszenia.

Tężec zaliczany jest do chorób obwodowego układu nerwowego. Jego przyczyną jest neurotoksyna wytwarzana przez bakterię Clostridium tetani. Do zainfekowania dochodzi przez zranioną skórę, wskutek kontaktu ze skażoną glebą. Typowym objawem tężca jest zwiększone napięcie mięśni i wygięcie tułowia w łuk, tzw. uśmiech sardoniczny i silne, bolesne skurcze. 

Krztusiec, wywoływany przez bakterię Bordetella pertussis, jest niezwykle zakaźną chorobą układu oddechowego, objawiającą się intensywnymi napadami kaszlu, zakończonymi charakterystycznym “świszczącym” wdechem. Powikłaniem, zwłaszcza u młodszych dzieci, jest zapalenie płuc.

Obecnie zachorowalność na błonicę, tężec i krztusiec opanowano dzięki skojarzonej szczepionce, podawanej w systemie czterodawkowym od 2. do 1.8 miesiąca życia. Następnie, podaje się dwie dawki przypominające, w wieku 6 i 14 lat.

Zakażenia pneumokokowe

Choć zakażenia pneumokokami kojarzą się przede wszystkim z zapaleniem płuc, infekcja może dotyczyć również ucha środkowego, zatok przynosowych lub przybrać postać inwazyjną, prowadząc do sepsy. Czynnikiem zakaźnym jest bakteria z grupy paciorkowców Streptococcus pneumoniae. Szczepienia przeciwko pneumokokom wprowadzone zostały do obowiązkowego programu szczepień w 2017 roku, dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 roku.

Zakażenia meningokokami

Zakażenia meningokokowe wywoływane są przez bakterie Neisseria meningitidis. Są to szczególnie niebezpieczne infekcje, grożące rozwojem sepsy oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. U pacjentów obserwuje się sztywność karku, światłowstręt, wymioty i silne bóle głowy. Szczepienia ochronne przeciwko meningokokom zalecane są przede wszystkim dzieciom do 2. miesiąca życia oraz osobom z zaburzeniami odporności.

Wirusowe choroby zakaźne

Drugą grupą najpowszechniejszych chorób zakaźnych są infekcje wirusowe. Stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ze względu na liczne powikłania i możliwe wtórne zakażenia bakteryjne. Leczenie zakaźnych chorób wirusowych ogranicza się w większości przypadków do łagodzenia objawów i utrzymywania odpowiedniego nawodnienia organizmu, zwłaszcza w przypadku dzieci.

Odra

Odra jest chorobą wirusową, charakteryzującą się plamkowo-grudkową wysypką o charakterze zstępującym. Poprzedzają ją objawy zwiastunowe, takie jak wysoka gorączka, suchy kaszel, katar lub zapalenie spojówek. U części pacjentów występują też plamki Koplika, czyli szare wykwity na śluzówce policzków. Powikłania odry są bardzo poważne, od zapalenia płuc lub serca, po zaburzenia wzroku.

Świnka

Świnka jest obustronnym zapaleniem przyusznic, któremu towarzyszy ból i obrzęk ślinianek. Choć choroba u dzieci przebiega zazwyczaj łagodnie, stanowi szczególne zagrożenie dla chłopców w okresie dojrzewania i młodych mężczyzn. Jednym z powikłań świnki jest obustronne zapalenie jąder, prowadzące do zaburzenia procesu wytwarzania plemników i bezpłodności.

Różyczka

Wirus różyczki wywołuje infekcję o stosunkowo łagodnym przebiegu, objawiającą się plamistą osutką, która w przeciwieństwie do odry, nie pozostawia przebarwień. Poprzedzają ją grypopodobne objawy zwiastunowe lub zapalenie spojówek. Różyczka stanowi zagrożenie przede wszystkim dla kobiet ciężarnych, gdyż posiada zdolność przenikania przez łożysko. Konsekwencją jest triada różyczkowa Gregga, czyli zespół wad wrodzonych słuchu, wzroku i serca. Podczas zakażenia w pierwszych dwóch trymestrach, wzrasta ryzyko poronienia.

Obecnie szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce odbywa się za pomocą szczepionki skojarzonej MMR. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych jest ono obowiązkowe.

Bibliografia

1. Wykaz chorób zakaźnych na stronie Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Dostępne na: https://www.gov.pl/web/gis/choroby-zakazne2
2. lek. M. Wiercińska, lek. P. Kudłacz, "Odra - choroba zakaźna, jej przyczyny, objawy i leczenie", Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74620,odra
3. Dr med. H. Czajka, lek. I. Tarczoń, "Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi", Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/szczepienia-i-szczepionki/59269,szczepienie-przeciwko-blonicy-tezcowi-i-krztuscowi
4. Podsumowanie - Szczepionka przeciw meningokokom. Dostępne na: https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/meningokoki/
5. lek. M. Wiercińska, "Szczepienie przeciwko pneumokokom", Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/szczepienia-i-szczepionki/64435,szczepienie-przeciwko-pneumokokom
6. Podsumowanie - Szczepionka przeciw śwince. Dostępne na: https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/swinka/
7. Prof. dr hab. n. med. B. Milewska-Bobula, dr med. B. Lipka, "Różyczka", Medycyna Praktyczna dla Pacjentów. Dostępne na: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/67591,rozyczka

Autor