Niedożywienie — przyczyny, etapy, objawy, skutki Jak zapobiegać niedożywieniu?

Główne przyczyny niedożywienia

Niedożywienie może mieć wiele różnych przyczyn, które często się ze sobą łączą i wzajemnie nasilają. Jednym z głównych powodów jest ubóstwo, które ogranicza dostęp do odpowiedniej ilości i jakości pożywienia. Osoby żyjące w trudnych warunkach materialnych nie zawsze mają możliwość zakupu produktów bogatych w niezbędne składniki odżywcze. 

Kolejną przyczyną jest brak wiedzy na temat zasad zdrowego żywienia, co może prowadzić do złych nawyków żywieniowych i wybierania produktów wysoko przetworzonych, które są ubogie w witaminy i minerały. W niektórych przypadkach niedożywienie jest wynikiem chorób przewlekłych, które wpływają na zdolność organizmu do trawienia lub wchłaniania składników odżywczych. Mogą do tego przyczyniać się choroby układu pokarmowego, nowotwory czy zaburzenia metaboliczne. Wśród dzieci i osób starszych niedożywienie może być skutkiem zaniedbania, samotności lub braku opieki. Brak nadzoru sprawia, że te osoby nie spożywają wystarczającej ilości posiłków. 

Etapy niedożywienia 

Niedożywienie rozwija się stopniowo i można wyróżnić kilka jego etapów. Początkowo organizm zaczyna korzystać z zapasów energii zgromadzonych w postaci tłuszczu. W tym czasie mogą pojawić się niewielkie objawy, takie jak zmęczenie czy osłabienie. W kolejnym etapie, gdy rezerwy tłuszczowe są wyczerpane, organizm zaczyna rozkładać białka, co prowadzi do utraty masy mięśniowej, pogorszenia odporności i trudności w gojeniu ran. W najcięższym stadium niedożywienie powoduje poważne zaburzenia funkcji narządów wewnętrznych, znaczne wyniszczenie ciała, a także zagrożenie życia. Szybkie rozpoznanie i reakcja są kluczowe, by zatrzymać postęp tych zmian i przywrócić równowagę życiową. 

Jak objawia się niedożywienie?

Objawy niedożywienia mogą być różnorodne i zależą od stopnia zaawansowania problemu. Na początku pojawia się uczucie ciągłego zmęczenia, brak energii i osłabienie koncentracji. Z czasem widoczna staje się utrata masy ciała, bladość skóry oraz łamliwość włosów i paznokci. Osoby niedożywione mogą mieć obniżoną odporność, co skutkuje częstszymi infekcjami i dłuższym czasem ich trwania. U dzieci objawy obejmują również zahamowanie wzrostu i opóźnienia w rozwoju. W poważniejszych przypadkach mogą występować obrzęki, problemy z sercem, zaniki mięśni i zaburzenia pracy układu nerwowego. Te sygnały są wyraźnym znakiem, że organizm nie otrzymuje potrzebnych składników odżywczych i wymaga natychmiastowej pomocy. 

Skutki niedożywienia

Długotrwałe niedożywienie prowadzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu. Jednym z jego skutków jest spowolnienie procesów metabolicznych, co wpływa na zdolność organizmu do regeneracji i utrzymania podstawowych funkcji życiowych. Może dojść do zaburzeń hormonalnych, takich jak rozregulowanie cyklu miesiączkowego u kobiet czy spadek poziomu hormonów wzrostu u dzieci. U osób dorosłych często pojawiają się trudności z utrzymaniem prawidłowego ciśnienia krwi, a także problemy z termoregulacją. Niedobór składników odżywczych wpływa również negatywnie na zdrowie psychiczne, co może pogłębiać stany depresyjne, prowadzić do apatii i wycofania społecznego. W skrajnych przypadkach dochodzi do niewydolności narządów wewnętrznych, co zagraża życiu chorego i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. 

Jak zapobiegać niedożywieniu?

Aby zapobiec niedożywieniu, warto dbać o regularne i zróżnicowane posiłki, które dostarczają wszystkich niezbędnych składników. W codziennej diecie powinny znaleźć się produkty bogate w białko, żelazo, wapń, cynk, a także witaminy: A, B12, C, D i kwas foliowy. Szczególnie ważna jest edukacja żywieniowa oraz wsparcie osób najbardziej narażonych na niedożywienie — dzieci, seniorów czy chorych. Profilaktyczne badania i konsultacje z dyplomowanym dietetykiem pomogą wcześnie wykryć niedobory i im przeciwdziałać. 

Dostępność poszukiwanych preparatów w wybranej aptece z łatwością sprawdzisz i zarezerwujesz za pomocą portalu KtoMaLek.pl.

Bibliografia

1. Lewandowicz-Umyszkiewicz, M., Wieczorowska-Tobis, K. (2019). Nowe kryteria diagnozowania niedożywienia. GERIATRIA, 13, s. 101-105.
2. Rychcik, K., Gogga, P. (2020). Niedożywienie u pacjentów z chorobami nowotworowymi – rola diety w powrocie do zdrowia. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2020, 26, 4, s. 329–335.
3. Babicki, M. i inni (2024). Niedożywienie i ryzyko rozwoju niedożywienia w gabinecie lekarza POZ. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. Na podstawie Rekomendacji PTMR, POLSPEN, PTŻK w zakresie diagnostyki i leczenia niedożywienia w gabinecie lekarza POZ. Lekarz POZ, Nr 4/2024

Autor